Therapiepsycholoog
Netwerk van therapeuten
en psychologen
Therapiepsycholoog

Tips bij rouwverwerking

rouwverwerking psycholoog

 

Rouwverwerking - tips

Zoek je tips bij rouwverwerking?

Je kunt hier:

 

  • allerlei tips verkennen.
  • en heb je zelf een goede tip, dan kun je die toevoegen.

 

Meer ondersteuning nodig?
Zoek een therapeut voor hulp bij rouwverwerking >>

 

Wat is jouw tip voor omgaan met rouwverwerking

 

Overzicht tips




+ tip toevoegen





Alle tips


Tip 1 - Hoe (over) leef je verder?

Geen mens is zo aanwezig als de persoon die wordt gemist. Altijd en overal waar je gaat, loopt de ander met je mee. Je bent nooit meer alleen en toch voel je je verloren. Leven is verworden tot ronddolen in een wereld waar alle oriëntatiepunten zijn weggevallen. En waar het verdriet uit elke hoek tevoorschijn kan springen.

Wanneer je kind sterft, ben je niet geholpen met: ‘Je moet vooruit, denk aan je andere kinderen.’ Wanneer je na vijfenveertig jaar samenzijn je partner verliest, is het geen troost te horen dat je samen toch zoveel mooie jaren hebt gehad.

Het gemis wordt niet automatisch lichter met de tijd, maar kan na maanden juist zwaarder worden. De werkelijkheid dringt nu pas ten volle door en je bent bang dat de herinneringen zullen vervagen. Het voelt alsof je van de rouw in de kou terechtkomt.

Of het verlies zich nu recent heeft voorgedaan of jaren geleden, veel mensen begrijpen niet dat het verdriet je telkens weer kan overvallen.

Die lege stoel aan tafel, de herinnering aan gezellige avonden samen, verjaardagen zonder de ander, maar ook het eerste sneeuwklokje in de tuin of een mooie lentedag, kunnen de pijn in alle hevigheid naar boven halen. Feestdagen zijn vaak treurdagen, dagen van intens gemis en groot verdriet.

Je verlies overleven is zware arbeid, rouwarbeid. Je wordt er doodmoe van en lijkt niet vooruit te komen. Bij momenten, vaak onverwacht, word je overspoeld door heftige emoties. Ze rollen over je heen als de golven van de zee. Soms heb je het gevoel dat het iets beter gaat en dan ineens val je weer terug.

Er loopt geen rechte weg door het doolhof van verdriet. Je pijn kan zich uiten in boosheid en je meest dierbaren krijgen die te incasseren. Mensen die je het meest nodig hebt, kunnen onbereikbaar zijn door hun eigen rouw.

Bestaat er een medicijn tegen verdriet? Antidepressiva kunnen helpen om een depressie te bestrijden. Maar een depressie is een ziekte en verdriet is dat niet. Verdriet is de keerzijde van liefde. Weet dat je de ander niet los hoeft te laten, maar anders moet leren vasthouden: in je herinneringen. Wie sterft, verhuist van de buitenwereld naar het hart.

Wat helpt, is om mensen om je heen te verzamelen die met warmte en genegenheid blijven luisteren naar je pijn en gemis. Probeer ook niet de hele toekomst in één keer aan te kunnen, maar houd het uit tot de middag of tot de avond, en zo verder. Neem een dag of een halve dag per keer. En laat dankbare herinneringen verder leven in verdriet, zoals de vogels zingen in de regen.


23

deel deze tip

Tip 2 - Hoe help je iemand absoluut niet in de rouw?

- 'Als ik iets kan doen, hoor ik het graag' zeggen.


- Niets van je laten horen.


- Het onderwerp negeren.


- Invullen voor de ander wat hij of zij nodig heeft,


- Adviezen en oplossingen geven over hoe iemand moet rouwen.


- Zeggen dat het vanzelf minder wordt of op een andere manier het verdriet relativeren.


- De stilte doden met allerlei vergelijkbare verhalen of bespiegelingen.


- Vergelijken met ander verdriet.


- Uitgebreid over je eigen verdriet gaan vertellen.



21

deel deze tip

Tip 3 - Een gedenkplekje maken

Het is voor sommige mensen prettig om een plekje te hebben waar je nog even naar terug kan gaan om verbinding te voelen met degene(n) die zijn overleden. Als er bijvoorbeeld geen graf is (vanwege crematie) of het is erg ver weg of niet prettig om naar toe te gaan dan kan je ook zelf een gedenkplekje maken waar je even stil kan zijn en ruimte krijgt voor herdenking en verbinding maken door bijvoorbeeld even een gesprekje bij te doen.

Dit plekje kan een plekje in de tuin zijn, in een parkje bij jou in de buurt waar je samen met je dierbare vaak kwam of gewoon bij jou thuis in een kamertje of plaatsje in je huiskamer waar je even kan gaan zitten. Je kan het plekje inrichten (als het bij jouw thuis of in de tuin is) met foto's, voorwerpjes zoals kaarsjes, plantjes, beeldjes of een gedenksteen met een spreuk. Je mag het helemaal zelf inrichten zoals jij het passend vindt.

Als je plekje af is dan kan je hier elke keer even bij stil staan of herinneringen ophalen. Vind je het prettig om toch nog even iets te zeggen tegen je overleden vader, moeder, partner, broer, zus, kind of vriend(in) dan zeg het hier gerust. Brand een kaarsje of schrijf hier in een schriftje wat je er hebt liggen wat je nog kwijt wil. Geef je verdriet hier de ruimte of haal mooie herinneringen op. Maak een gevoelsverbinding en zend je boodschap uit.


Jolande

17

deel deze tip

Tip 4 - Wat zou je overleden dierbare willen dat je doet?

Vraag jezelf af wat de overleden dierbare zou willen dat je doet. Hoe zou hij/zij willen dat je jouw leven verder leeft en richt je daarop.


Muriel

16

deel deze tip

Tip 5 - Je schuldig voelen is niet hetzelfde als schuldig zijn

Zelfverwijten en schuldgevoelens komen vaak voor als reactie op een verlies. Schuldgevoelens kunnen geleidelijk afnemen, als je ze uitspreekt. Besef dat schuldgevoelens niet hoeven te betekenen dat je daadwerkelijk schuldig bent, maar juist kunnen getuigen van je liefde en verantwoordelijkheidsgevoel.


16

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 6 - Neem er de tijd voor. Rouw hoort bij verlies.

Schrik niet! Rouw hoort bij verlies. Wanneer iemand overleden is die belangrijk voor je is (of wanneer je op een andere manier een verlies hebt geleden), hoort hier rouw bij.

Het is een periode waarin gevoelens van verdriet, somberheid, wanhoop en uitzichtloosheid naar voren kunnen komen. Dit is niet prettig, maar het hoort er wel bij. Het helpt om dit te weten om het ook de ruimte te kunnen geven en er niet tegen te vechten of het te negeren.

Neem de tijd er maar voor. Pas als je het gevoel hebt dat je het alleen niet meer kunt dragen of wanneer je het gevoel hebt er niet meer uit te komen, is het nodig om hulp te zoeken.


Anoniem

15

deel deze tip

Tip 7 - "Rouwen en bouwen" kunnen hand in hand gaan

Besef dat 'rouwen en bouwen' hand in hand kunnen gaan. Sta stil bij je verdriet, geef het ruimte en aandacht en ga tegelijkertijd ook dóór met leven, goed voor jezelf zorgen, (nieuwe) plannen maken, (steun zoeken bij) sociale contacten etc.


Muriel

14

deel deze tip

Tip 8 - Kennis over rouw geeft acceptatie in je rouwproces

Rouwen is een miskend proces geworden in onze samenleving: vroeger waren er rouwrituelen om verdriet zichtbaar te maken. Ze hielpen mensen om stil te staan, maar ook dat verdriet een tijd duurt, dat is iets wat men nu niet meer beseft.

Deze rituelen hadden ook een sociale functie. Onwetendheid over het rouwproces maakt dat mensen zelf niet weten wat hun overkomt in zo’n proces, maar ook voor omstanders dat ze niet weten hoe ermee om te gaan.

We bereiden ons wel goed voor op een reis, maar vaak niet op een verliesproces.

De dood is echter onvermijdelijk, we krijgen er allemaal mee te maken. Maar denk ook eens aan verlies van een baan, kinderwens, verwachtingen die niet uitkomen; we vragen ons dan vaak af, is het normaal dat ik zo lang verdrietig ben? Mij niet kan concentreren? Of zal ik ooit nog kunnen genieten?

Kennis over rouwen geeft zicht op de achterliggende processen en daardoor begrijp je je eigen rouwproces beter. Dit maakt het makkelijker om te accepteren waar je doorheen gaat als je in een rouwproces zit.



13

deel deze tip

Tip 9 - Hoe help je iemand in de rouw?

Hoe help je iemand in de rouw?

- Een kaartje of bloemen sturen.


- Vragen waar de rouwende behoefte aan heeft.

- Concrete hulp bieden, zoals het koken van eten of een boekje waarvan je denkt dat de persoon er iets aan heeft.

- Zo nu en dan vragen hoe het ermee gaat, zonder te dwingend over te komen.

- Luisteren.


- Een knuffel of een korte aanraking.


- Ingrijpen als iemand zichzelf of anderen beschadigt, of haar kinderen verwaarloost.

- Soms concluderen dat jouw hulp even niet nodig is.


- Begrip tonen voor alle emoties, ook boosheid, angst en schuldgevoel.



13

deel deze tip

Tip 10 - Probeer een balans te vinden

Dé manier om te rouwen, bestaat niet. Rouwen is een persoonlijk proces. Er staat ook geen tijdsbestek voor.

Misschien zou je het liefste in je bed willen blijven liggen. Of misschien wil je juist vluchten in je werk of bezigheden om het verlies niet onder ogen te hoeven zien.

Probeer een balans te vinden tussen enerzijds toch een beetje te blijven doen in de buitenwereld, en anderzijds door ook tijd te nemen om stil te staan bij je gemis, je verdriet te uiten en te rouwen.


Therapiepsycholoog.com

12

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 11 - Geef rouw de ruimte

Geef rouw de ruimte.

Rouw verloopt in principe volgens een persoonlijk en natuurlijk proces. Rouw lijkt een proces dat, indien het onverstoord verloopt, tot een stabiel herstel leidt.

Daarbij kun je je afvragen hoe je dit herstel zoveel mogelijk de ruimte kan geven en het natuurlijk herstel kan bevorderen. Hoe meer dit proces belemmerd of tegengewerkt wordt hoe langer en vaak ook pijnlijker het proces wordt. Denk aan uitgestelde rouw of verdringing dat later haast onvermijdelijk leidt tot fikse klachten.

Zaken die je in ogenschouw kan nemen:

1) De stabiliteit in overige leefdomeinen, zoals werken, wonen, huishouden.
Door rouw en verlies vindt er vaak ook verstoring plaats op andere domeinen dan het sociale domein.

 

Door stabiliteit te ervaren op de overige domeinen kan er meer aandacht uitgaan naar het rouwproces. Daarnaast voelen mensen zich in algemene zin vaak 'sterker' en veerkrachtiger en kunnen ze meer aan op het moment dat de leefdomeinen in zekere stabiliteit zijn.

2) Bij het verlies van een dierbaar persoon ontstaat stress. Stress door de praktische zaken van alles dat er geregeld moet worden en er verandert. Maar ook stress door de intense gevoelens die bij rouw komen kijken.

Wij kunnen als mens maar zoveel stress tegelijk aan. Als de stress teveel oploopt schakelen we over op de 'overlevingsmodus', zoals vechten, vluchten, bevriezen of aanpassen. Op dat moment wordt rouw belemmerd omdat het natuurlijk herstel (tbv het overleven) wordt 'gepauzeerd'.

Pas als de stress weer daalt is rouw mogelijk. Om na te gaan of je teveel stress ervaart kun je onder andere onderzoeken hoeveel keuzemogelijkheden en -vrijheid je ervaart in je gedrag/handelen.

3) Neem jezelf serieus. Ga ervan uit dat alle gedachten, gevoelens en gedragingen in essentie willen bijdragen aan het rouwproces, ook al zie of voel je dat niet direct zo. Door ze allen serieus te nemen en aandacht te geven kun je ze inzetten in het proces of tenminste uiten zodat je ze kunt loslaten.


Anoniem

12

deel deze tip

Tip 12 - Las een moment van dankbaarheid in

Soms kan rouw er zo voor zorgen dat je 'smorgens je bed moeilijk uit komt...soms kan het gemis van de ander ervoor zorgen dat je zo dicht bij de ander wil blijven dat je het liefst niets meer doet, stil bent en verdrietig.

Het helpt als je een foto neerzet en jezelf leert om dankbaar te zijn voor het leven dat jij gekregen hebt, voor de dingen die je samen gedaan en ervaren hebt, een moment van dankbaarheid inlassen in het leren aannemen en dragen van je verdriet maakt het iets lichter.....


Anoniem

12

deel deze tip

Tip 13 - Laat je steunen

Voor rouwverwerking bestaat geen tijd. Vaak, als de zeswekendienst achter de rug is, lijkt het tijd voor een " normaal" leven. Kan het zo maar zijn dat je het verdriet opbergt, het hoort niet om nu nog verdrietig te zijn.

 

Niemand vraagt meer of informeert meer. Terwijl ondertussen de pijn in alle hevigheid juist dan gevoeld kan worden.

 

Laat je steunen, vraag om die arm of juist om de stilte. Leg jezelf geen limiet op, besef dat de mens die je verloren bent nu op een andere manier voor altijd bij je is.



11

deel deze tip

Tip 14 - Leer rouwen, leer mens zijn

We hebben geleerd om o.a. te spelen, te eten, lopen, sporten en ons sociaal te gedragen. Maar wat we niet leren is om te rouwen.

De wereld gaat door, maar de jouwe staat stil. Je voelt je geamputeerd, schuldig, in de war of zwak.
Er geen natuurlijker proces dan rouw. Leer rouwen, leer mens zijn.


Selma

11

deel deze tip

Tip 15 - Neem de tijd om het verlies te verwerken

Rouwreacties kunnen toenemen na een bepaalde tijd. Dat komt bij veel mensen voor.

 

Vaak ben je in de periode direct na het overlijden vooral bezig met overleven en dringt het gemis pas echt door als het leven weer verdergaat. Het is goed om de tijd te nemen om het verlies te verwerken. Praten over je verlies met mensen om je heen of met lotgenoten kan helpen.


Anoniem

11

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 16 - Blijf bewegen en ga de natuur in

Blijf bewegen en ga de natuur in.

Veel mensen die rouwen om een dierbare hebben de neiging om "stil te vallen", op de bank te blijven zitten en binnen te blijven.


En aan de ene kant is het ook belangrijk om tijd te nemen voor je gevoelens van leegte en verdriet. Maar daarnaast is het óók belangrijk om letterlijk in beweging te komen en naar buiten te gaan. Natuur werkt op de meeste mensen troostend en heilzaam.

 

Dus: dwing jezelf om toch, ondanks dat je geen zin hebt, geen energie, de zin er ook niet van ziet tóch in beweging te komen en naar buiten te gaan. Neem je voor om elke dag minstens een half uurtje te wandelen.



11

deel deze tip

Tip 17 - Tips voor partner/ouder/kind/broer/zus van rouwende

Rouwen is de laatste daad van liefde die we kunnen geven wanneer we een dierbare hebben verloren. Als relatietherapeut geef ik graag een aantal tips voor als jouw partner/ouder/kind/broer/zus een dierbare heeft verloren.

  • Ben in de buurt van degene die rouwt
  • Laat hem of haar weten dat je er voor diegene bent
  • Wees samen stil
  • Zeg nooit dat degene lang rouwt en dat het tijd is om eroverheen te komen
  • Ben bereid om te luisteren zonder advies te geven
  • Herinner de persoon die rouwt eraan dat je aan hem/haar denkt
  • Accepteer de persoon die rouwt. Hij of zij heeft misschien weinig zin in leuke dingen ondernemen/feestjes vieren en op vakantie te gaan
  • En vooral; heb geduld. Rouwen kent geen tijd.

Tamara

11

deel deze tip

Tip 18 - Jezelf op een andere manier hervinden

Rouw omvat de ervaring van verlies, van loslaten, verandering van een levensvorm zoals deze vertrouwd was, jezelf op een andere manier hervinden.


Het kan gaan om het verliezen van een geliefde naaste aan de dood. Maar ook het verlies van een vertrouwde levensfase, de overgang, kinderen die het huis verlaten of verlies van vriendschap, gezondheid of werk.


Het brengt vaak de ervaring van angst, schrik, paniek, leegte, eenzaamheid en gemis omhoog. Durf je dit toe te staan?


Soms helpt het om een persoonlijk plekje te maken, te schrijven, te praten, te wandelen met dat wat je hart op dat moment beroerd. Als dat heel precies, telkens weer de ruimte mag krijgen. Heb je zorg voor de wond die het verlies in jou geslagen heeft.


Als moed en vertrouwen onbereikbaar blijken, wat is dan nodig? Je terugtrekken, het verlies zijn beloop laten, boosheid voorbij laten komen, vakantie nemen van de zwaarte door iets te ondernemen wat je leuk vind?


Door heel precies te luisteren naar jezelf, naar wat jij nodig hebt, hervind je langzamerhand steeds meer en weer jezelf. Op een andere manier, nabij en intiem bij dat wat er is. Het vertrouwen in jezelf zal toenemen. Want er is iets in jou waar jij op vertrouwen kan wat los staat van het verlies.


“Door het donker kan men leren, het licht weer te waarderen”.


Anoniem

11

deel deze tip

Tip 19 - Schrijf een brief naar degene die je zo mist

Schrijf een brief naar degene die je zo mist, waarin je jouw gevoelens verwoord, hetgeen je graag wilt delen of had willen delen. Neem er de tijd voor om dit zorgvuldig te doen.



9

deel deze tip

Tip 20 - Voel je rijk door wat je hebt gekregen

Na een verlies heb je een keuze: je kunt je arm voelen door alles wat je nu moet missen of je kan je rijk voelen door alles wat je hebt gekregen.

Helen betekent steeds vaker kiezen voor de laatste mogelijkheid.
Dat gaat met vallen en opstaan. Waarin heeft jouw dierbare jouw leven verrijkt?


Anoniem

9

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 21 - Maak je niet ongerust over bijverschijnselen

Maak je niet ongerust als je ineens erg vergeetachtig bent, je moeilijk kunt concentreren en je erg moe voelt. Het zijn alle drie verschijnselen die onontkoombaar zijn. Bij verdriet en rouw om de dood van iemand die je lief is, zijn deze drie er altijd.

Vaak maar niet altijd hoort slecht slapen er ook nog bij. Als je hele nachten geen oog dicht doet, ga dan naar je huisarts en vraag voor twee weken een oxazepam-recept. Beslist niet langer! De werkzaamheid van het middel wordt bij langer gebruik steeds minder en je lichaam raakt er makkelijk aan verslaafd.

Begin er helemaal niet aan als je toch nog wel enkele uren slaap krijgt, ook al maak je te korte nachten. Zonder slaapmiddel is de kwaliteit van je slaapuren altijd beter.



9

deel deze tip

Tip 22 - Durf te rouwen

De zoon die tot zijn 29e thuis heeft gewoond heeft nooit durven rouwen om het verlies van, eerst zeer plots vader en 10 jaar later, eveneens zeer plots, moeder. Nu is hij zelf vader en nooit meer naar de begraafplaats geweest. Bang voor de confrontatie.

 

Inmiddels zijn er relatieproblemen ontstaan en is de afstand tussen hem en moeder en kind enorm. De trouw aan moeder is zo groot dat zoon haar patroon van " nergens over praten" heeft overgenomen en weinig tot niets met zijn vrouw deelt. Hij is een binnenvetter zegt zij en voelt zich buitengesloten en alleen met haar zoon.

 

De oplossing bleek te liggen in het samen aangaan van een bezoek aan de begraafplaats. Daar kon samen gerouwd worden en vond zijn verdriet een weg naar buiten. Langzaamaan kan er nu gebouwd worden aan herstel van de relatie.



8

deel deze tip

Tip 23 - Iedereen rouwt op zijn eigen wijze

Iedereen rouwt op zijn eigen wijze

Vaak denken wij dat omgaan met rouw en verlies altijd op een zelfde wijze hoort te gebeuren. Je moet er vooral veel over praten en je uiten.

Niet iedereen zit zo in elkaar. Er zijn mensen die moeilijk praten en hun geslotenheid betekent niet perse dat ze wegstoppen.

Je hebt twee verschillende manieren: de intuïtieve wijze, deze vorm is maatschappelijk het best herkend en aanvaard.Hierbij zoekt de rouwend steun en praat over zijn gevoelens.

En de instrumentele steun: Hierbij wordt verdriet eerder "veruitwendigt" in actie dan in huilen en hulp zoeken. De strategie is activiteit en het kanaliseren van je energie.

Een prachtig hulpboek is "helpen bij verlies en verdriet" van Manu Keirse.

Sterkte, Wendela



8

deel deze tip

Tip 24 - Rouw kent geen tijd

Het verlies van een dierbare vormt ons enorm. Het gaat niet over, rouw kent geen afgebakende tijd en is zeker niet te sturen.


Acceptatie en leren hoe anders ons leven is zonder onze geliefde heeft tijd nodig.
Het gemis wordt een deel van wie we zijn, een deel van onze identiteit. Dat mogen we omarmen en eigenaarschap in nemen. Rouw kent geen tijd.


Selma

7

deel deze tip

Tip 25 - Erken je gevoelens probeer ze niet weg te stoppen

Erken je gevoelens probeer ze niet weg te stoppen.



7

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 26 - Mij heeft EMDR goed geholpen

Mij heeft EMDR goed geholpen. Ik had last van beelden van het ziekenhuis waarin mijn moeder lag toen ze terminaal was. Die hele periode voelt voor mij nu rustiger en ik ben een stuk minder emotioneel.


Viccie

7

deel deze tip

Tip 27 - Vertel je verhaal meerdere keren

Vertel je verhaal meerdere keren en vraag de luisteraar "alleen maar" te luisteren naar je beleving zonder een oplossing aan te reiken. Zo kun je bij je ervaring blijven en kunnen dingen op hun plaats vallen.


7

deel deze tip

Tip 28 - Geniet van kleine dingen

Als je geconfronteerd wordt met rouw ga je anders tegen het leven aankijken. Tijd, aandacht, en vooral het vermogen om even stil te staan bij een mooie ervaring en dit echt te ervaren, zijn de belangrijkste voorwaarden om te kunnen genieten van kleine, simpele dingen.



6

deel deze tip

Tip 29 - Rouwen is hard werken

Rouwen is hard werken



6

deel deze tip

Tip 30 - Boekentip: Vingerafdruk van verdriet

Vingerafdruk van verdriet van Manu Keirse.

Een waardevol boekje met woorden van bemoediging voor iedereen die met verlies wordt geconfronteerd.



6

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 31 - Maak je hoofd leeg en zorg voor ontspanning

Vermoeidheid bij rouw

Wanneer je te maken krijgt met verlies van een dierbare, dan kan het zijn dat je je heel moe voelt. Misschien slaap je s nachts best aardig en heb je het overdag niet eens extreem druk. Toch voel jij je moe.

Wanneer je moe bent dan kosten de gewone dingen meer energie en lijkt het verdriet ook nog een zwaarder te wegen. Het advies dat je vaak krijgt is rust maar lekker uit. Dat is inderdaad een logisch advies.

Vaak vergeten mensen alleen dat de vermoeidheid door rouw een geestelijke vermoeidheid is. De lichamelijke rust helpt dan juist minder.

Bij vermoeidheid door rouw is het juist de belangrijk om je hoofd leeg te maken en te zorgen voor ontspanning als je rust neemt. Praat met iemand over je gevoelens of schrijf ze van je af. Doe iets wat bij jou past zodat je geest lichter wordt.


Ilse

6

deel deze tip

Tip 32 - Je hoeft het niet perse af te sluiten

In het verleden overheerste bij veel therapeuten de gedachte dat je door rouw heen moest om iets af te kunnen sluiten. Afsluiten kan ook betekenen dat je iets of iemand los moet laten die je niet wil loslaten.

Rouwen kan ook betekenen dat je altijd een beetje blijft rouwen om hetgeen je verloren hebt, je dit niet perse af hoeft te sluiten.

Voel vooral zelf aan wat bij jou past. Wat voor iemand anders van toepassing is hoeft niet perse voor jou te gelden.



6

deel deze tip

Tip 33 - Boekentip: Je mag mij altijd bellen

Karin Kuiper heeft haar man (en schrijver) Karel Glastra van Loon verloren.
Zij heeft een boek geschreven over haar 1001 dagen van rouw.

Het heet: Je mag mij altijd bellen

Een heel mooi boekje, waarin zij vertelt over haar verdriet en ook over de verschillende reacties van mensen op haar verdriet. Wat haar hielp en niet hielp.

Een aanrader!



6

deel deze tip

Tip 34 - Een speciaal opschrijfboek

Een speciaal opschrijfboek of schrift om zo vaak als je wilt je gevoelens en gedachten in te schrijven, is van grote waarde.

Al schrijvend breng je helemaal op jouw manier naar buiten wat er vanbinnen in je omgaat. Op de pc kan dat in principe ook, maar dan ervaar je het minder als een tastbaar document.



6

deel deze tip

Tip 35 - Sta stil bij je gevoelens

In de eerste periode is het besef en het verdriet er misschien nog niet. Blijf niet maandenlang ‘gewoon doorgaan’. Na de eerste roes met alle regelzaken, komt de tijd van stil staan bij je gevoelens. Dat kan door erover te praten met bekenden.

Het kan ook door te luisteren naar jezelf en ervaren wat het voor je betekent.



6

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 36 - Afscheid nemen - 3 fasen

Het proces van afscheid nemen kent 3 fasen:

Fase 1 De pijnlijke werkelijkheid aanvaarden
Fase 2 Afscheid nemen
Fase 3 Rouwen

Omdat het verlies vaak te groot, gebeurd het dat je weg schiet , je bent er niet meer bewust bij wat je voelt. Je gewaarzijn schiet uit je lichaam weg, daardoor kun je het gevoel niet meer in je lichaam waarnemen.

Dit wegschieten kun je je voorstellen als een spaceshuttle, die met een raket weggeschoten wordt. Deze raket komt langs verschillende station.

Op deze stations zijn bepaalde emoties te vinden.
Je kunt stations passeren zonder ze op te merken, je kunt op stations blijven hangen- in bepaalde emoties blijven steken- en je kunt heen en weer schieten tussen de verschillende stations.

Het afscheid nemen is een proces wat niet statisch verloopt. Belangrijk is dat je er aandacht voor hebt. En de werkelijkheid leert te verwerken.

Verwerken van de werkelijkheid
Er zijn 2 werkelijkheden:
De buiten werkelijkheid bestaat uit het feit dat er iemand is overleden, of iemand of jezelf een ongeneeslijke ziekte blijkt te hebben, enz. kortom dat je iets pijnlijks is gebeurd of te gebeuren staat.

De binnenwerkelijkheid bestaat uit het feit dat je pijn hebt.

Wat er in de buitenwerkelijkheid gebeurt, doet jou pijn en die pijn is in je binnenwereld- je hart- te voelen. Het gaat erom dat je de buitenwereld als realiteit aanvaart en dat je de binnenwerkelijkheid aanvaardt. D.w.z. de pijn durven voelen.

Als jij op dit moment in een fase van afscheid nemen zit en het lijkt je alleen niet te lukken, schroom dan niet om hulp te zoeken. Blijf er niet alleen mee worstelen, ik wil graag naast je staan.


6

deel deze tip

Tip 37 - Deel je verhaal

Voor veel mensen lucht het op als ze hun verhaal opschrijven en delen. Je kunt jouw verhaal delen op het rouwverwerking-lotgenotenforum op deze website.


Therapiepsycholoog

5

deel deze tip

Tip 38 - Blijf goed voor jezelf zorgen

Het is belangrijk om uw gevoelens serieus te nemen. U hoeft zich niet te schamen voor uw gedachten of gevoel.
Geef uzelf ook genoeg tijd. De een heeft meer tijd nodig dan de ander. Herinneringen kunnen u helpen bij de verwerking van uw verlies, zoals foto's of door herinneringen op te schrijven.

Blijf goed voor uzelf zorgen:

  • Ga op normale tijden naar bed.
  • Sta op tijd op en kleed u aan.
  • Eet drie keer per dag op vaste tijden.
  • Drink liever geen alcohol en gebruik geen drugs. 
  • Blijf als het kan gewoon werken. 
  • Zorg voor ontspanning door dingen te doen die u prettig vindt. 

 

Voor veel mensen helpt het om te praten met iemand die ze vertrouwen, over wat u denkt en voelt. Ook als u er eigenlijk geen zin in heeft. Of als u het gevoel heeft dat anderen dat helemaal niet willen. Vaak geeft het toch een prettig gevoel en voelt u zich minder alleen. De warmte van goede vrienden en familie kan u het beste helpen bij de verwerking.


Bron: Thuisarts.nl

5

deel deze tip

Tip 39 - Pak je gemis vast

Rouw is de achterkant van de liefde. Je rouwt omdat je iemand lief hebt gehad. Door het gemis vast te pakken dat vaak heel rauw is, kan er ruimte ontstaan voor iets nieuws.

 

Soms lukt dit je niet alleen en dan is het goed daarvoor hulp te vragen. Soms raakt verlies ook aan oud verlies dat nog geen plek heeft gekregen. Dan voelt het als heel veel. Als therapeut werk ik graag met wandelingen in de natuur. Dit kan heel troostend zijn en ruimte geven.



5

deel deze tip

Tip 40 - Kaarsjes ter nagedachtenis

Het overlijden van je kind is als ouder een van de meest ingrijpende gebeurtenissen die er in je leven kunnen voorkomen. Het is zo heftig, dat ook de omgeving vaak niet weet hoe ermee om te gaan. Dit kan het verdriet nog vergroten.

Op wereldlichtjesdag, elke tweede zondag in december, steken mensen kaarsjes aan ter nagedachtenis aan overleden kinderen. Op die manier proberen we als omgeving troost te bieden en aandacht te hebben voor het grote verlies.


Anoniem

5

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 41 - Er is geen goed of fout in de rouw

Er is geen goed of fout in de rouw. Jij rouwt zoals jij rouwt.

Wel is het belangrijk te onderzoeken of jouw manier van rouwen je helpt of niet helpt. Je kan stil staan bij hoe je reageert op het verlies, hoe je omgaat met je gevoelens en gedachten, hoe je zorgt voor jezelf en of je je door je omgeving gesteund voelt of niet. En wat je daarin kunt en wilt veranderen.

Verlies overkomt je, rouwverwerken doe je.


Anoniem

5

deel deze tip

Tip 42 - Rouwen is bewustwording van een betekenisvol verlies

Rouwen is langzaam beseffen dat door een betekenisvol verlies je leven ingrijpend is veranderd. Rouwen is de bewustwording dat een bepaalde verandering onomkeerbaar hoort bij jouw leven en bij jouw levensgeschiedenis. ( Uit: Leren leven met verliezen,Marieke de Bruijn)


Ton

5

deel deze tip

Tip 43 - Laat je niet opjagen door je omgeving

Laat je niet opjagen door je omgeving die mogelijk tegen je zegt dat het nu wel tijd wordt dat je de draad weer gaat oppakken. Dat het niet gezond is zo lang te treuren. Of dat je wel weer aan het werk moet omdat dat beter voor je is.

Blijf op jezelf afstemmen, rouw kent haar eigen tempo, heeft een eigen ritme. Rouw wandelt de rest van je leven met je mee. Het verlies staat op jouw tijdlijn en jij bepaalt hoe je dit wil dragen.


Rouw heeft een eigen ritme

5

deel deze tip

Tip 44 - Tip voor steunen van rouwende mensen

Hoe help je iemand in je omgeving die rouwt?

Vaak weten mensen niet goed hoe ze rouwende mensen in hun omgeving kunnen steunen. Dat zorgt er nog wel eens voor dat er onbedoeld kwetsende opmerkingen worden gemaakt of dat de rouwende zich in de steek gelaten voelt doordat vrienden ineens minder van zich laten horen.

Terwijl het meest belangrijke eruit bestaat in het alleen maar aanwezig zijn voor de ander. Geef aan dat hij/zij bij jou mag huilen, schreeuwen, schelden of gewoon stil wil zijn. Of vertel welke herinnering jij hebt aan degene of datgene waarover men rouwt. En weet je niet goed wat je moet zeggen, zeg dat dan.

Een luisterend oor en een warme blik kan ook enorm troostend zijn. Of biedt aan dat je desnoods behulpzaam wilt zijn met het regelen van praktische zaken, zoals het regelen van afspraken of het eten koken.


Anoniem

5

deel deze tip

Tip 45 - Zoek zorgzame mensen

Zoek zorgzame mensen. Zoek familieleden en vrienden die je gevoelens van verlies kunnen begrijpen. Doe mee in ondersteunende groepen met anderen die soortgelijke verliezen ervaren.

Uit je gevoelens. Vertel anderen hoe je je voelt. Het helpt u om door het rouwproces te komen.

Denk aan je gezondheid. Houd regelmatig contact met uw huisarts en zorg ervoor dat u lekker eet en voldoende rust krijgt. Wees bewust van het gevaar dat u afhankelijk kunt worden van medicijnen of alcohol om uw verdriet te behandelen.

Aanvaard dat het leven voor het leven is. Het duurt moeite om opnieuw in het heden te leven en niet in het verleden te wonen.

Uitstel van belangrijke levensveranderingen. Probeer te stoppen met het maken van belangrijke wijzigingen, zoals verhuizen, hertrouwen, banen veranderen of een ander kind hebben. Je zou jezelf verliezen om je voor je verlies aan te passen.

Wees geduldig . Het kan maanden of zelfs jaren duren om een ​​belangrijk verlies te absorberen en uw gewijzigde leven te accepteren.

Zoek hulp wanneer nodig. Als het verdriet teveel lijkt om te dragen, zoek je professionele hulp om door je verdriet heen te helpen. Het is een teken van kracht, geen zwakte, om hulp te zoeken.



5

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 46 - Vraag hulp en sluit je niet af

Vraag hulp aan je omgeving en accepteer hulp als die je wordt aangeboden.

Sluit je niet af. Het is nu echt niet de juiste tijd om te laten zien hoe sterk en onafhankelijk je kunt zijn.



5

deel deze tip

Tip 47 - Zorg goed voor jezelf

Zorg goed voor jezelf. Doe die dingen die voor jou goed voelen. Forceer jezelf niet, ook al denk je mogelijk dat anderen dat van je verwachten.

Voel je in gezelschap niet verplicht je vrolijker voor te doen dan je bent. En sta jezelf ook toe eerder weg te gaan als het allemaal teveel voor je is.



5

deel deze tip

Tip 48 - Koester de band met liefde

Het verlies is er en de ander is er niet meer, dat is blijvend. Je hoeft de pijn niet te koesteren, opdat de ander blijft bestaan in je herinnering. Wat wel kan, is pijn en verlies verwerken. Als je je hart weet te openen, dan is de ander daar. Deze band kan je met liefde blijven koesteren.



5

deel deze tip

Tip 49 - Doe vooral wat je hart je ingeeft

Een week in bed liggen of de deur niet uitkomen. Dat is heel normaal in de eerste periode van rouw. Gun jezelf die tijd ook. Dwing jezelf na een tijdje om weer iets te gaan doen. Eerst met tegenzin ongetwijfeld. Maar op den duur zal dat veranderen.


Je moet niks. Niet van jezelf. En niet van anderen. Doe vooral wat je hart je ingeeft en waar je je goed bij voelt.


Miriam

5

deel deze tip

Tip 50 - Een traan afwisselen met afleiding / leuke dingen doen

Je baan verliezen, je toekomstdroom verliezen, je gezondheid verliezen, een dierbare verliezen.....

Je moet het "verwerken" wordt er dan gezegd. Mijn idee, is dat je het niet zozeer moet "verwerken". Want dat doe je met afval..... dan is dat er ineens niet meer.....

Maar jij moet verder met je leven waarin het nooit meer hetzelfde wordt als vóór het verlies. Dus in plaats van "verwerken" zou ik het woord "verweven" liever gebruiken.

Je gaat het verlies verweven in je huidige leven. Je integreert het als het ware in de huidige situatie. Je gaat een manier vinden om het verlies af en toe voorbij te laten komen, om vervolgens juist weer in de herstelkant te zitten.

Dat betekent dat af en toe een traan wordt afgewisseld met afleiding / leuke dingen doen. Dan hou je het vol en kun je weer door.

Ik gun je dat je zorgt dat deze afwisseling er bij jou ook is. Beide kanten heb je namelijk nodig om een stap voorwaarts te maken. Veel succes!


5

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 51 - een waardevolle quote

Heb jij te maken met verdriet omdat er iemand overleden is? Deze passage uit de brief van Manu Keirse aan mensen in verdriet (psychologiemagazine oktober 2020) vind ik erg mooi, en heeft al een aantal van mijn cliënten geholpen:

“Verdriet is de keerzijde van liefde. Weet dat je de ander niet los hoeft te laten, maar anders moet leren vasthouden; in je herinneringen. Wie sterft, verhuist van de buitenwereld naar het hart.”

Leontine

5

deel deze tip

Tip 52 - Hervinden wie je bent

Rouw is zoeken naar een nieuwe identiteit. Rouwen doet je over en door de emotiedalen en dalen van je geamputeerde leven heen, hervinden wie je bent. (Bron: Riet Fiddelaers)

Leonieke

5

deel deze tip

Tip 53 - Rouwverwerking en Symptomen bij alleen-geboren meerlingen


Wist je dat het mogelijk is om als meerling geboren te worden, maar toch alleen op te groeien? Ben jij bewust of onbewust een alleen-geboren meerling (AGM) misschien? Dan ben je een kind dat als een deel van een meerlingzwangerschap begon, maar om welke reden dan ook alleen is geboren. Dit kan gebeuren door het overlijden van je tweelingbroer of -zus tijdens de zwangerschap, of door het vroeggeboorte van de andere baby('s).

Hoe vaak komt dit voor? Onderzoek toont aan dat ongeveer 1 op de 8 tot 1 op de 10 zwangerschappen begint als een tweeling- of meerlingzwangerschap, maar dat ongeveer 25% tot 50% van deze zwangerschappen resulteren in een alleen-geboren kind. Dit betekent dat er in de praktijk veel mensen zijn die alleen-geboren tweelingen of meerlingen zijn, zonder dat ze zich hiervan bewust zijn. Het komt ook voor dat de moeder wel weet dat er een tweeling of meerling was, maar dat het kind of de kinderen hier niet van op de hoogte zijn.


Wat zijn dan de symptomen of klachten waar AGM's in hun volwassen leven tegenaan kunnen lopen? Hieronder vind je een opsomming:

1. Gevoelens van verlies en eenzaamheid: het gevoel hebben dat er iets ontbreekt in hun leven en dat ze iets belangrijks zijn kwijtgeraakt.

2. Identiteitsvraagstukken en moeite om hun plaats in de wereld te vinden: omdat ze zich anders voelen dan anderen en moeite hebben om te begrijpen waarom ze zich zo voelen.

3. Problemen met intimiteit en relaties: omdat ze vaak moeite hebben om zich te verbinden met anderen en zich kwetsbaar op te stellen.

4. Angst en depressie: omdat ze het gevoel hebben dat ze iets belangrijks missen in hun leven en zich niet begrepen voelen door anderen.

5. Schuldgevoelens over het overleven terwijl hun broer(s) of zus(sen) dat niet deden: omdat ze zich afvragen waarom zij wel hebben overleefd en hun broer(s) of zus(sen) niet. En dus gaan leven voor meerdere personen óf juist leven met de rem erop vanuit dat schuldgevoel.

6. Onverklaarbare angsten en fobieën: omdat ze zich niet bewust zijn van de oorzaak van hun gevoelens en emoties. Doodsangst hoort hier ook bij.

7. Gevoeligheid voor afwijzing en verlatingsangst: omdat ze zich niet volledig verbonden voelen met anderen en bang zijn om verlaten te worden.

8. Perfectionisme en controle behoeftigheid: omdat ze zich willen beschermen tegen gevoelens van verlies en falen.

9. Moeite met het aangaan van vertrouwensrelaties: omdat ze zich niet volledig kunnen openstellen en vertrouwen.

10. Gevoelens van onvolledigheid en een gebrek aan verbinding met anderen: omdat ze het gevoel hebben dat er iets ontbreekt in hun leven en zich niet volledig verbonden voelen met anderen.



Hier zijn enkele tips om je te helpen bij de rouwverwerking:

1. Geef jezelf toestemming om te rouwen en je emoties te uiten. Sta stil bij je verlies en bij welke effecten dit heeft op je huidige leven.

2. Zoek steun bij anderen die hetzelfde meemaken als jij. Online communities en ondersteuningsgroepen kunnen een goede plek zijn om contact te leggen met anderen.

3. Werk samen met een (energetisch) therapeut om te helpen bij het verwerken van verlies en het omgaan met andere emotionele problemen en levensthema's die horen bij dit AGM stuk.

4. Maak een ritueel of gedenkteken ter ere van je tweelinghelft(en) en gebruik dit als een manier om hun aanwezigheid in je leven te erkennen en te herinneren.

5. Schrijf in een dagboek of praat met een vertrouwde vriend of familielid over je gevoelens en emoties. Schrijven en delen in contact met een ander helpt om je gevoelens en ervaringen te verwerken.

6. Probeer deel te nemen aan groepsactiviteiten en evenementen om nieuwe vriendschappen te sluiten en sociale verbindingen op te bouwen.

7. Zoek manieren om jezelf te uiten en je creativiteit weer te laten stromen

8. Focus op je eigen welzijn en neem de tijd voor zelfzorg.

9. Verbind je met je broer(s) of zus(sen) op spirituele wijze, bijvoorbeeld door middel van meditatie of gebed.

10. Praat over je ervaringen met je naaste familie en vrienden, zodat ze je kunnen steunen. Wees geduldig met jezelf en geef jezelf de tijd om te helen en verder te gaan.


5

deel deze tip

Tip 54 - Zoek lotgenoten

Ook al is het vaak goed bedoeld, over het algemeen komen rouwenden tegen dat hun omgeving niks van hun verdriet begrijpt. Vaak vindt die omgeving dat je na een paar maanden er maar "overheen" moet zijn, en weer "je eigen leven" moet gaan leiden. Ze snappen er niks van dat rouw heel "rauw" kan zijn, en soms zelfs wel jaren kan duren.

Mensen die óók een dierbare hebben verloren begrijpen je vaak al na één zin, weten beter wat je voelt en meemaakt, en dat een opmerking als "je moet gewoon doorgaan met je leven" heel pijnlijk kan zijn.
Kijk of er in je woonplaats een rouwgroep is.


Anoniem

4

deel deze tip

Tip 55 - Schrijf het van je af

Niet alleen delen helpt bij rouw, ook het schrijven kan ondersteunend werken tijdens je rouwproces. Bovendien lucht het op.



4

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 56 - Zorg voor herinneringen met rituelen

Bij rouw kunnen herinneringen aan je geliefde persoon helpen. Hou bestaande rituelen in stand of creëer nieuwe. Bijvoorbeeld door samen met andere je geliefde op zijn verjaardag te herdenken of een andere speciale dag iets te doen waar jullie samen van hielden.

Daarnaast kan je een foto in huis te plaatsen of een kaars ter nagedachtenis aan te steken. Dit kleine ritueel kan je samen of alleen doen en helpt je bewust even stil te staan bij je geliefde.


Ilse

4

deel deze tip

Tip 57 - Een kaarsje branden

In mijn omgeving ben ik omringt door mensen die kaarsjes branden. Sommigen met een katholieke achtergrond, anderen met een boeddhistische achtergrond.

Beiden hebben een eigen soort altaartje hiervoor. Ik heb dat jaren lang gade geslagen. En aangenomen als iets wat mensen doen.

Sinds ik een aantal moeilijke verliezen te verdragen heb gehad, begrijp ik het ritueel zelf beter. In zware tijden, wanneer niets lijkt te helpen, wanneer niets er toe lijkt te doen, geeft het mij iets te doen.

Het geeft hoop in tijden dat er geen hoop is. En het is een manier om anderen te steunen geworden. Ik heb gemerkt dat voor mij een kaarsje aansteken werkt.


Anoniem

4

deel deze tip

Tip 58 - Ben bewust van jouw manier van omgaan met verlies

Elke mens heeft zijn eigen manier in het omgaan met een verlies ervaring. De een trekt zich stilletjes in terug in zichzelf, de ander heeft het nodig om er voortdurend over te praten.

Weer een ander probeert vooral door te gaan en niet bij de pakken neer te gaan zitten. Het kan zijn dat je een muurtje optrekt om te voorkomen nog ooit zoveel pijn te ervaren.

Overlevingsstrategieën hebben als doel ons te helpen, immers je wordt zo beschermd voor nog meer pijn. Soms kunnen deze strategieën ons ook gaan belemmeringen.

Bewust zijn van je eigen manier kan al een belangrijke stap zijn naar het vinden van een evenwichtige manier om te leren omgaan met pijn en verdriet. Soms kan het passend zijn om te verstillen op een ander moment is kan het meer ondersteunend zijn om te praten om zo troost en steun te vinden bij een ander.



4

deel deze tip

Tip 59 - Tijd, moed, liefde, zachtheid, tederheid, ...

Er zijn geneesmiddelen die helpen bij rouw:
Tijd, moed, liefde, zachtheid, tederheid, schoonheid, creativiteit, voelen, geruststelling, troost, humor, expressie, zijn er een paar.

Welke ga jij gebruiken en hoe?


Anoniem

4

deel deze tip

Tip 60 - Wees als een dier, lik je wonden

Wees als een dier. Lik je wonden. Onderzoek op welke manier jij dat het beste kan doen. Slapen, huilen, in de natuur zijn, gezelschap opzoeken, creatief bezig zijn, schreeuwen. Volg je eigen weg.

Wat is jouw weg?


Anoniem

4

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 61 - Ga met al je aandacht naar de pijn

Als we pijn ervaren, hebben we soms de neiging om ervan weg te gaan. Niet teveel aan denken, je adem inhouden, je spieren spannen, je met je hele verstand verzetten. Nee, ik wil dit niet!

Zo maak je de pijn erger. Ga met al je aandacht naar de pijn. Voelen is helen.


Anoniem

4

deel deze tip

Tip 62 - Rouwtips bij een verhuizing

Rouwen doe je niet alleen als er dierbare is overleden. Rouwen gebeurt ook bij minder heftige gebeurtenissen maar die wel degelijk impact op iemands leven kunnen hebben. Die een soort van overgang naar een andere fase inhouden.

Zoals bijvoorbeeld bij een verhuizing. Het kan dan voorkomen dat je je een tijdje wat droevig voelt en terug verlangt naar die plek. Dit kan zelfs het wennen aan de nieuwe plek in de weg staan!

Het is daarom belangrijk om ook bij zoiets als een verhuizing bewust en met volle aandacht afscheid te nemen van de buurt, de mensen maar óók van het huis. Loop nog eens door alle vertrekken en haal herinneringen op die belangrijk voor je zijn geworden. En bedank het voor de fijne tijd die je er hebt doorgebracht.

Zo vertel je je brein als het ware dat er een einde is gekomen aan deze periode en dat het mag openstaan voor iets nieuws.


Anoniem

4

deel deze tip

Tip 63 - Gevoelens delen geeft intimiteit

Weet dat je je tranen niet altijd hoeft te bedwingen al te met anderen bent. Veel mensen hebben de neiging zich groot te houden voor hun omgeving.

Toch is er niks mis mee als je af en toe huilt in gezelschap. De mensen om je heen zullen het opvatten als een blijk van vertrouwen. Gevoelens delen geeft werkelijke intimiteit en op daar heeft iedereen behoefte aan.



4

deel deze tip

Tip 64 - Doe iets uit naam van degene die je verloren hebt

Vind je eigen manier om iets te doen uit naam van degene die je verloren hebt. Zet in liefdevolle herinnering voort waar deze voor stond. Je zult merken dat alleen al het nadenken over een concrete invulling hiervan je goed doet.

Denk bijvoorbeeld aan een donatie voor een passend doel. Of probeer nu zelf die dingen over te nemen waarmee degene die je verloren hebt iets wist te betekenen. En met het planten van een of meer bomen breng je daadwerkelijke groei. Ook als het om jonge kinderen gaat, is er altijd iets in hun naam te bedenken en te doen.



4

deel deze tip

Tip 65 - Dank je voor je belangstelling

Vaak is het moeilijk om met belangstellende vragen om te gaan als je in openbare gelegenheden zoals de supermarkt bekenden tegenkomt. Dat is geen plek voor een goed gesprek en je bent mogelijk ook bang je tranen niet in te kunnen houden.

Bedenk van tevoren een standaardantwoord waarmee het gesprek beperkt blijft. Iets als “Dank je voor je belangstelling. Het is natuurlijk nog moeilijk, maar ik wil er hier liever niet over praten.” Iedereen heeft daar begrip voor.



4

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 66 - Rouw op een creatieve manier

Rouw op een creatieve manier:

Pak een vel papier en bijvoorbeeld kleurpotloden en ga met je gedachten naar de persoon die je verloren hebt. Welk symbool komt er in je gedachten op als je aan deze persoon denkt?

Teken dit en laat zo ook alle belangrijke fijne en moeilijke momenten in je gedachten opkomen en teken deze symbolisch uit. Je kunt daarbij ook symbolisch gebruik maken van kleuren, vormen, contrasten etc.

Laat deze tekening een proces zijn, waar je een poos aan werkt, weer weglegt, en weer mee verder gaat. Totdat je het gevoel hebt dat de tekening af is.

En dan kun je deze een bijzondere plaats geven in je huis en zo nu en dan weer eens tot je nemen, als je verdriet zich weer aandient. Uiteraard kun je dit ook doen met verf, klei, hout etc.


4

deel deze tip

Tip 67 - Brief aan jezelf

Opdracht brief aan jezelf
Schrijf in deze moeilijk periode ook eens een brief aan jezelf. Deze brief is bedoeld om je te herinneren aan alles waar je steun en kracht uit kunt halen voor de momenten dat je een steun in de rug kunt gebruiken. Beschrijf in deze brief aan jezelf in ieder geval de volgende punten: Alle activiteiten waar je plezier in hebt. Alle steunende mensen uit je omgeving die je kunt bellen. Je positieve karaktereigenschappen op een rij. (Geloofs) overtuigingen die je sterk maken. Goede adviezen die je wel eens hebt gekregen en andere belangrijke dingen die je niet wilt vergeten. Een lijst met handvaten en technieken die je bruikbaar vindt voor de moeilijke momenten. Misschien zijn er nog meer dingen te bedenken die je aan jezelf zou willen schrijven om jezelf een ‘hart onder de riem te steken’, zet deze dan ook in je brief. 

Leonieke

4

deel deze tip

Tip 68 - Zoek een therapeut

Heb je last van verlies- en rouwverwerking en kom je er zelf niet meer uit? Een therapeut of psycholoog kan je dan verder helpen.


Therapiepsycholoog

3

deel deze tip

Tip 69 - Geef het geleden verlies een plek in je leven

Net als vreugde hoort ook verlies bij het leven. Het toont ons hoe kwetsbaar we zijn. Om na een verlies verder te kunnen leven, is het noodzakelijk om jezelf te hervinden en het geleden verlies een plek te geven in je leven.

Een moeizaam proces, waarbij anderen je terzijde kunnen staan, maar ook niet meer dan dat. (Uit: Leren leven met verliezen, Marieke de Bruijn)


Ton

3

deel deze tip

Tip 70 - Spreek met anderen over degene die je mist

De relatie is er nog steeds. Relaties overstijgen ruimte en tijd. En relaties staan zelden alleen. Spreek dus met je relaties over degene die je mist. Ongeacht de tijd die verstreken is.


Anoniem

3

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 71 - Diverse tips

  • Erken je gevoelens. Verdriet en boosheid verdwijnt niet zomaar. Je kunt dit wel beïnvloeden door je gedachtes om te buigen.
  • Praat ook met de mensen in je omgeving over hoe je je voelt, schaam je niet en denk niet dat je hun tot last bent.
  • Zorg voor structuur door op tijd naar bed te gaan, weer op tijd op te staan en ook de maaltijden te nemen op vaste tijdstippen. Dit helpt je door dag heen en geeft structuur.
  • Zorg dat je gezond moe wordt door elke dag een stukje te wandelen, fietsen of ga zwemmen. Je zult merken dat je na zo'n inspanning je beter voelt.


3

deel deze tip

Tip 72 - Afscheidsbrief voor overledene schrijven

Bij een (jong) kind dat één van zijn ouders heeft verloren kan het heel helend zijn om een afscheidsbrief te laten schrijven.

De vraag wordt dan, wat zou jouw vader of moeder hebben geschreven als die een afscheidsbriefje voor jou zouden hebben achter laten?

Deze brief dan inlijsten en op een zelf gemaakt altaartje met foto van de ouder plaatsen.



3

deel deze tip

Tip 73 - Zie je verlies onder ogen

Zie je verlies onder ogen. Probeer het niet te ‘parkeren’ en maar door te gaan alsof alles nog hetzelfde is.

Als je je gevoelens toelaat, helpt je dat het leven weer op te bouwen. Het is mogelijk op een helende manier met je verdriet om te gaan. Hoe moeilijk ook.

Je moet weten dat je verdriet een onderdeel is van de weg omhoog.



3

deel deze tip

Tip 74 - Houd tradities in ere

Houd tradities in ere, desnoods in een aangepaste vorm. Ook al word je daarmee extra herinnerd aan de tijd dat iedereen nog samen was.

Als je nu juist niet meer die dingen doet die je met familie of vrienden gewend was te doen, maakt dat het gemis alleen maar groter.


Anoniem

3

deel deze tip

Tip 75 - Volg dat wat je lichaam en je hart van je vraagt

Volg dat wat je lichaam en je hart van je vraagt.

Een gedenkplekje maken? Een arm om je schouder? Je terug trekken? Schrijven, wandelen, huilen, ontspanning opzoeken?

Rouw verwerking is iets persoonlijks, er is geen goed of fout. Vertrouw en luister naar de impulsen die zich aandienen, die elk moment weer anders kunnen zijn. In tijden van verlies en rouw zijn deze impulsen nu eenmaal wisselvallig, intens en veranderlijk.

Mag je hulp vragen, steun ontvangen als je merkt dat de impulsen verstaan of verdragen moeilijk voor je is?


Anoniem

3

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 76 - Verlies heeft de neiging om te gaan stapelen

Verlies heeft de neiging om te gaan stapelen. Wanneer je eerder een verlies hebt meegemaakt, bijvoorbeeld doordat er iemand in je naaste omgeving is overleden, kan het zijn dat je extra kwetsbaar bent bij een nieuw verlies.

Het is goed hier rekening mee te houden en vriendelijk te zijn voor jezelf. Je hebt ervaring op dit gebied en dit heeft je gevormd. Je bent hierna wellicht weer goed verder gegaan met je leven, maar als zich een vergelijkbare situatie aandient, kun je je eigen kwetsbaarheid voelen.


Anoniem

3

deel deze tip

Tip 77 - Genieten mag, lachen mag, onbezorgd zijn mag

Genieten mag, lachen mag, onbezorgd zijn mag. Dat is geen disloyaliteit. Het gemis en het verdriet blijft maar niemand zegt dat je dat 24/7 moet voelen.



3

deel deze tip

Tip 78 - Verdriet is als een hondje

Verdriet is als een hondje.

Soms ligt het in een hoekje te slapen, soms zit het onder je stoel, en soms staat het zomaar ineens voor je. Voel je verdriet, tranen die ineens opwellen. Dan vraagt het verdriet, dat trouwe "hondje", om aandacht.

Neem bewust de tijd hiervoor. Schrijven kan helpen om woord te geven aan je verdriet, aan wat je mist. Door te schrijven kun je ook uitkomen bij de dingen die je meeneemt, fijne herinneringen kunnen boven komen.

Zo kun je stap voor stap gaan naar het leren gaan van verlies naar anders vasthouden.



3

deel deze tip

Tip 79 - Twee boekentips

Boekentips.
Veel rouwenden lezen graag over rouw. Ofschoon ieder op zijn eigen manier rouwt, is er over het rouwproces wel iets te vertellen.
Velen zullen zich herkennen in (een van de) volgende boeken:

'Als iemand sterft, sterft er ook iets in de nabestaanden. Met het verlies wordt een stuk uit hun eigen identiteit weggescheurd.' Zo begint het stukje op de achterkant van het boek:
'Wenen om het verloren ik' van Arthur Polspoel.


In lotgenotenverhalen lees ik vaak hoe nabestaanden een stuk zin van hun leven kwijt zijn geraakt met het overlijden van de dierbare. In het boek van Arthur Polspoel wordt daar veel aandacht aan besteed. Velen zullen zich herkennen in zijn verhaal over het rouwproces.

'Verdriet dat niet verdwijnt' - Door-leven na de dood van een kind, broer of zus. Geschreven door Marinus van den Berg.
Naast de tekst van het boek zijn veel prachtige poëtische teksten opgenomen.
Over het verlies van een broer of zus is in verhouding weinig geschreven. Dit boek voorziet dus echt in een behoefte.


Catharina

3

deel deze tip

Tip 80 - Meditatie is helpend bij het verwerken van verlies

Meditatie is helpend bij het verwerken van een pijnlijk verlies.

Het lijden, het verdriet en de pijn zijn allen gekoppeld aan het besef van ‘ik’ of ego. Het is ‘ik’ die lijdt, ‘ik’ die afgewezen wordt, het is ‘ik’ die een dierbare kwijt is, etc.

Als de meditatie dieper wordt, vervaagt het besef van ik en de ander of ik en het object en blijft er alleen een ‘zijn’, ‘aanwezigheid’ of ‘puur gewaarzijn’ over. In deze staat is er geen pijn of verdriet, omdat degene die het beleeft en het object beide wegvallen. Als je je al verbindt, is het met een grotere harmonie die achter en voorbij de wereld der objecten ligt.

Probeer daarom je discipline van het mediteren niet te verwaarlozen in tijden van verdriet om een verlies!

Anoniem

3

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 81 - Erken en benoem je levens verlies

'Levend Verlies'

‘Levend Verlies’ is de term die Manu Kierse heeft geïntroduceerd om levenslange rouw aan te duiden, die men ervaart wanneer iemand of een naaste, getroffen wordt door een chronische ziekte of beperking. Het gaat over verdriet dat altijd kan oplaaien, verwacht of onverwacht en dat soms verergert door de jaren heen.

Wat heel ondersteunend kan zijn als je moet leven met 'een levens verlies' is om wat je meemaakt te erkennen en te benoemen als verlies, zodat je de betekenis die het heeft herkent. Informatie helpt om te normaliseren wat vaak als abnormaal wordt beschouwd (Harris, 2011)


3

deel deze tip

Tip 82 - Boekentip: Ze zeggen dat het overgaat

Boekentip: Ze zeggen dat het overgaat
Auteur: Johan Maes

Boek geeft een kijkje in in de wetenschappelijke inzichten t.a.v. rouw in afgelopen jaren en worden een aantal maatschappelijke mythes over rouw ontkracht. Rouwen gaat niet over, je leert er mee omgaan en ontwikkelt je door verlies.

Boek wisselt af tussen theorie, praktijk en verhalen.


3

deel deze tip

Tip 83 - Filmtip: Tonio

Filmtip: Tonio


SAMEN IN ROUW, MAAR TOCH ALLEEN…
‘Tonio van der Heijden wordt in 2010 door een auto geschept en overlijdt. Het leven van zijn ouders zal nooit meer hetzelfde zijn. Ze ervaren de meest intense pijn maar moeten ook zien hun eigen leven voort te zetten.’ Dit is de pitch van de film Tonio, een verdrietige en indrukwekkende film.

Laatst ben ik met een vriendin naar de film ‘Tonio’ geweest. Voorbereid met een pakje papieren zakdoekjes op een emotionele reacties mijnerzijds (als ik films bekijk die mij raken hou ik het meestal niet droog). Maar niets was minder waar…


TONIO
‘Tonio’ is gebaseerd op het gelijknamige, op waarheid gebaseerde boek van A.F.Th. van der Heijden. Het was een mooie, bijzondere verfilming, met een bepaald soort afstand dat ik niet direct de zakdoekjes nodig had (behalve bij de begrafenis, dan komt het wel heel dichtbij…). Veel oog voor details van het rouwproces en de verwardheid van het verdriet om het overlijden van hun zoon.


ROUWEN
Mooi om te zien hoe beide ouders elkaar eerst vinden in de schrik van hun verdriet en daar samen in zijn. Des te pijnlijker om te zien hoe ze langzaam ieder hun eigen rouwproces aan gaan en elkaar daarin verliezen.

Zij gaat terug naar de kindertijd van haar zoon, naar de mooie herinneringen die ze daaraan heeft. Zij zoekt de Verlieskant? Hij wil de avond van het ongeluk reconstrueren, op zoek naar houvast? Op zoek naar betekenisgeving? Hij zoekt daarin de Herstelkant om zo de Verlieskant te proberen te vermijden?


ROUWPROCES
Bij rouwen kan er sprake zijn van een pendelbeweging tussen ‘Verlies’ en ‘Herstel’, zoals beschreven in het duale procesmodel (Stroebe 1999 uit Mönnink 2015). Een positieve reactie op het ene moment kan zo weer omslaan in een negatieve reactie op het volgende moment en vice versa. In het rouwproces is er steeds afwisseling tussen ‘pijn van het verlies’, ‘afleiding’ en ‘verder gaan met het leven’.

Een pendelbeweging kan suggereren dat er in deze afwisseling structuur zit. Afwisseling tussen ‘Verlies’ en ‘Herstel’ is afhankelijk van persoonlijkheid, hoe je opgegroeid bent, hoe je gewend bent om te gaan met belangrijke gebeurtenissen, de sociale omgeving et cetera. Daardoor is het rouwproces voor ieder mens een uniek eigen proces dat zich niet houdt aan een bepaalde wijze, volgorde of tijdsduur.


ROUWTAAL
Doordát rouwen een uniek proces is, maakt dat je als ouders niet altijd hetzelfde op het gemis reageert. Ook al ben je samen in rouw, soms sta je dan toch alleen in je verdriet. Daarbij is het haast niet te doen om begrip op te brengen voor een ander als je zelf in een rouwproces zit.
Hierdoor is de kans groot dat ouders na het verlies van hun kind ook vaak elkaar gaan verliezen.

Professionele rouwbegeleiding zou kunnen duidelijk maken dat het geen onwil of onbegrip is. Dat het tijd nodig heeft om elkaars rouwtaal te verstaan, dat je het uit kunt en/of moet houden bij de ander om elkaar daarna weer terug te kunnen vinden.

Die strijd zie je ook terug in de film ‘Tonio’. Een film die prachtig is om te zien, die je raakt.
Ben benieuwd hoe jij de film vindt!


3

deel deze tip

Tip 84 - Neem de tijd en rust om te rouwen

Neem de tijd en rust om te rouwen/het gemis onderzoeken, wat mis je van degene en wat koester je. Geef dit gemis de aandacht die het verdient en koester je liefde en verdriet voor diegene.

Anoniem

3

deel deze tip

Tip 85 - Benoem, bespreek, geef aandacht aan rituelen

Benoem, bespreek, geef aandacht aan en zoek naar (afscheids)rituelen van een diffuus verlies.

Diffuus verlies 
Diffuus verlies is altijd aanwezig. Je kan het niet zien. Het is er wel maar ook weer niet. Het zijn verliezen die geen erkenning krijgen. De ander is weg maar ook weer niet. Het moet geheim gehouden worden (dit heeft niemand gezegd maar je weet dat je het er niet over mag hebben). Er is (on)schuld, spijt, eenzaamheid en schaamte. Je kunt het zelf nauwelijks benoemen dus je hebt het er maar niet over. Het holt de veerkracht letterlijk en figuurlijk uit. Dit verlies geeft onzekerheid en het levert vaak tegenstrijdige gevoelens op.

Voorbeelden van diffuus verlies zijn: Het verliezen van de de communicatie met je kind. Een ouder met CVA/dementie. Schaduw weduwe (als een geheime relatie sterft). Psychische ziekten. Als je kind met je breekt of je ouder(s) met je breken. Ongewenste kinderloosheid.... etc.

Leonieke

3

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 86 - Boekentip: Sprookje van de Dood

"Het sprookje van de dood" van Marie-Claire van der Bruggen. Een inspirerende blik op het thema ziel en dood. Waar komen we vandaan? Wat doen we hier en waar gaan we naar toe?


3

deel deze tip

Tip 87 - Je lichaam wijst je de weg

Ben je in een periode van rouw dan kun je soms overmand worden door vermoeidheid: je komt nergens meer toe. Het kan zijn dat je lichaam op het punt staat een golf van verdriet te uiten, maar moeite heeft om het de weg naar de oppervlakte te laten vinden.

Neem jezelf serieus en doe deze dagen rustig aan. Het is alsof je in de laatste dagen voor een bevalling bent, het zit eraan te komen. Muziek, een mooie film, een ontroerend gedicht, het kan je helpen om te ontsluiten.


3

deel deze tip

Tip 88 - Rouw op je eigen unieke manier

Er is geen goede manier om te rouwen, iedereen doet dat op zijn eigen unieke manier. Laat je dus niet vertellen dat het anders moet, door de mensen om je heen of door een deskundige.

Wees vooral alert als mensen je vertellen dat het leven doorgaat, en dat het klaar moet zijn met je verdriet.

Als je jezelf de tijd en ruimte geeft om al je emoties te voelen en te doorleven komt er vanzelf een moment dat het leven langzaamaan weer wat lichter voelt.


3

deel deze tip

Tip 89 - Maak je verdriet bespreekbaar

Levend verlies.

Levend Verlies is een om de levenslange rouw aan te duiden. Rouw die je ervaart wanneer jijzelf of een naaste, getroffen worden door een chronische ziekte of beperking. Het gaat over het verdriet dat altijd kan oplaaien, verwacht of onverwacht en dat soms verergert door de jaren heen. Ook wel chronische rouw genoemd, het is verdriet om een verlies wat nooit eindigt.

Bij levend verlies gaat het om rouwgevoelens die ontstaan wanneer je afscheid neemt van verwachtingen. Bijvoorbeeld de verwachting dat het leven anders had kunnen lopen wanneer je zoon of dochter geen beperking zou hebben. Daarnaast is er de erkenning dat het beeld van de toekomst noodgedwongen is veranderd. Dat is niet eenmalig, maar komt steeds weer terug, in elke levensfase. Dat maakt het proces van levend verlies zwaar en intensief.

Mijn tip: maak je verdriet bespreekbaar en betrek je gezin/omgeving bij dit gesprek. Laat anderen weten hoe het voor jou is om met deze situatie om te gaan. Juist wanneer de zorg intensief is en lang kan duren, is het fijn te weten dat je het niet alleen hoeft te doen.


3

deel deze tip

Tip 90 - Rouw of een burnout?

De klachten bij een burn-out en de klachten bij rouw lijken erg op elkaar, zowel lichamelijk als psychisch. De oorzaak is echter anders en dus verlangt het ook een andere behandeling.
Is bij jou sprake van vermoeidheidsklachten, concentratieproblemen, verdriet of boosheid? Ga voor jezelf eens na of er een ingrijpend verlies aan ten grondslag ligt.


3

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 91 - Altijd verbonden

Besef dat je altijd verbonden blijft in liefde niet in verdriet. Het verdriet zal slijten. De liefde tussen jou en degene die overleden is, is nooit weg.
Neem eens de tijd om foto’s te kijken, haal herinneringen op, lach en huil. Daarna, is de ervaring, zal je je opgeruimder voelen.


3

deel deze tip

Tip 92 - Er is geen goede of foute manier om te rouwen

Rouwen is een heel persoonlijk proces. Er zijn boekjes waarin het rouwproces beschreven staat. Dit is een soort gemiddelde, een schets van hoe het meestal gaat.

Maar maak je geen zorgen als je niet het spoorboekje van het rouwen volgt. Dat is er namelijk niet. Rouwen is van zoveel factoren afhankelijk dat er geen persoonlijke handleiding voor is.

Neem tijd en rust om te voelen wat er is, wat het ook is en laat de tijd zijn werk doen.


Renie

2

deel deze tip

Tip 93 - Krijg zicht op je eigen rouwproces

Kubler Ross heeft de rouw beschreven in 5 fases.

1.ontkenning
2. woede
3. marchanderen
4. verdriet, depressie
5. aanvaarding

Deze beschrijving kan je zicht geven op je eigen rouwproces.
Misschien is er een fase bij, die je wellicht niet beleeft, waardoor het rouwen staakt.
Alle gevoelens doorleven leiden tot aanvaarding van het verlorene.



2

deel deze tip

Tip 94 - Gun jezelf een aantal gesprekken met een therapeut

Rouwen kan verwarrend zijn als je ambivalente gevoelens en gedachten ervaart voor degene die is overleden. Dit kan het rouwproces belemmeren/stagneren. Gun jezelf dan een aantal gesprekken met een therapeut, om deze te onderzoeken en te erkennen.


Anoniem

2

deel deze tip

Tip 95 - Zorgbare aandacht voor dat wat zich aandient

Als je in rouw bent lijkt het soms alsof de tijd stil staat, terwijl het leven gewoon doorgaat, lijkt voor jou alsof dat niet zo is.

Rouwen laat je stil staan, het laat je terugkijken. Daarvoor is het ook nodig om de tijd te nemen. Je wordt immers gevraagd om tot besef en acceptatie te komen.

Daarvoor is zorgzame aandacht nodig voor dat wat zich aandient. Het tempo wat daarbij past is voor iedereen verschillend.



2

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 96 - Neem de tijd om te rouwen

Neem de tijd om te rouwen. Vooral in het begin, dan staan mensen nog dicht om je heen en steunen je. Gebruik de steun die je krijgt, weet dat de mensen die je willen steunen dit ook graag voor je doen.

In Nederland rouwen we kort om verlies van dierbaren, in veel landen is dat anders en staat er een langere tijd voor. Ook als eer voor de overledene, maar dit is ook als verwerking.



2

deel deze tip

Tip 97 - De zelfhelende rol van emoties

"Verdriet als reactie op het verlies van iemand die ons dierbaar is, kan lang duren. Het kan steeds weer onverhoeds opkomen, in golven die ons nog weken en maanden na het verlies kunnen overspoelen.

Maar ook in die gevallen heeft de geest manieren om zichzelf te genezen. Zelfs bij -bijna ondraaglijk- verdriet ontdekken de meesten dat het leven geleidelijk zijn loop herneemt en dat ze af en toe weer kunnen lachen."

(uit mindfulness en bevrijding van depressie door M.Williams et al.)

Aandacht voor welke gevoelens je ervaart op dit moment, zonder je eraan vast te klampen en zonder ze weg te duwen helpt om het verlies een plaats te geven en om de draad van leven weer op te pakken.

Een aangrijpend maar prachtig boek over verlies en weer betekenis geven aan het leven is geschreven door Victor E. Frankl, "De zin van het bestaan"

Hierin beschrijft hij als wetenschapper maar ook als slachtoffer het belang van betekenis geven aan verlies.



2

deel deze tip

Tip 98 - Vier zoveel mogelijk de gewone momenten

Een verlies leert je hoe kostbaar juist de gewone, dagelijkse, vanzelfsprekende dingen zijn. Dat is een enorme verrijking van je leven.

Vier zoveel mogelijk van deze ‘gewone’ momenten van toen en nu, en blijf dit doen.
Welke ‘gewone’ momenten ga jij vieren en waarom?


Anoniem

2

deel deze tip

Tip 99 - Neem tijd en ruimte voor jezelf na een afscheid

Neem tijd en ruimte voor jezelf na een afscheid. Het heeft geen zin zo snel mogelijk terug alles te willen opnemen, als je hierdoor uiteindelijk weer een stap achteruit moet zetten.


D.

2

deel deze tip

Tip 100 - Spreek zo nu en dan over je verlies

Voel je niet persoonlijk gekwetst als vrienden en familie weinig aandacht voor je verlies lijken te hebben. Dat gebeurt meestal niet uit onverschilligheid.

Mensen hebben er in dit soort situaties vaak de grootste moeite mee zich een houding te geven. Zij weten zich geen raad met hun eigen gevoelens. Je maakt het hen en jezelf een stuk makkelijker als je zo nu en dan over je verlies spreekt.



2

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 101 - Book tip: it's ok that you're not ok

For all of you who are grieving, there is a wonderfull book that might be helpful to you. The title: it's ok that you're not ok, meeting grief and loss in a culture that doesn't understand by Megan Devine.

 

This book is a permission slip to feel what you feel, do what you do and say what you say when life finds you in a place of profound loss and the world seems hell-bent on telling you the right way to get back to being the person you'll never be again.


It may be so, that the experience of the writer is not comparable to yours, on the other hand it helps you to allow yourself to be compassionate to yourself and to reach out for help to bear the pain without suffering.



2

deel deze tip

Tip 102 - Boekentip: Helpen bij verlies en verdriet

Boekentip
Helpen bij verlies en verdriet
van Marin Keirse
In dit boek staan verschillende tips die je kunnen helpen bij rouw.
Het gaat niet om het verwerken van rouw , maar om rouwarbeid.
Een echte aanrader



2

deel deze tip

Tip 103 - Boekentip: Stad vol balonnen

Boekentip
'Stad vol ballonnen' van Femke van der Laan
Een jaar van rouw

Uitzending gemist:
DWDD Summerschool, hoe ga je om met rouw?
Heb verdriet en deel verdriet!
Prachtige uitzending!


2

deel deze tip

Tip 104 - Gerichte hulp bij een gestagneerd rouwproces

Rouw die blijft voortduren betekent dat de onthechting niet tot stand komt.

Dit kan voortkomen uit eerdere onveilige hechtingservaringen, meestal in de vroege jeugd. Daardoor heeft iemand niet geleerd om emoties die bij een verlies horen op een adequate manier te reguleren en /of steun hierbij te zoeken.

Hierop gerichte hulp kan een gestagneerd rouwproces weer op gang brengen.

Anoniem

2

deel deze tip

Tip 105 - Boekentip - Helpen bij verdriet en verlies

Boeken tip: Manu Keirse "Helpen bij verdriet en verlies"is een prachtig boek die heel duidelijk laat zien dat rouw geen proces is.

Een proces verondersteld dat je ergens begint, namelijk met veel verdriet, en dat je dan dan na een lange weg "uit" komt. Dat is meestal niet zo.

Rouwen is een taak. Een taak die veel enrgoe kost en onderdelen kent die ook weer als een doolhof door elkaar heen lopen.

Hij geeft praktische tips voor de rouwende en de omgeving. Voor de omgeving geld in hoofdzaak: ten eerste: luister, ten tweede: luister en ten derde.....luister! (en kom als.je.blieft niet met je eigen ervaringen!!!

Het boek schenkt ook heel goed aandacht aan de verschillende vormen van rouw. Zowel goed wanneer je er zelf midden in zit als wanneer je er vor iemand wil zijn in rouw.

Janneke

2

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 106 - Verdrietig en niet alleen!

Verdrietig en niet alleen!

Soms is het fijn om verdriet te delen en er erkenning voor te krijgen. Daarom hebben we in Oss een Rouwcafé opgezet. Deelnemers geven aan dat ze het als zeer prettig ervaren dat het verdriet er gewoon mag zijn, ook als hun dierbare jaren geleden is overleden.

Misschien dat er bij jou in de buurt een lotgenotengroep is voor mensen in rouw? Steun in rouw kan heel helpend zijn.


2

deel deze tip

Tip 107 - Boekentip: RRRauw!

Boekentip: RRRauw! van Carina Wiegman

RRRauw! vertelt het hilarisch ontroerende jaar van een kleurrijke rouwdouwer die je met de speed of love vanuit de veilige knuffelvortex van haar grot meesleept door een volle bak echte rouw en de liefde die met kwetsbare humor overeind blijft als twee geliefden in drie maanden tijd versneld samen oud worden.

Anoniem

2

deel deze tip

Tip 108 - Besef dat rouwen, keihard werken is

Besef dat rouwen, keihard werken is! Dat je moe bent in een periode waarin je verlies hebt ervaren, is helemaal niet zo gek. Het hoort er bij. Het betekent dat je dan ook op tijd aan de bel moet trekken en op tijd een herstelmoment moet pakken. Het gaat in een golfbeweging. De boog kan niet altijd gespannen staan.
Gun jezelf de tijd en veroordeel jezelf niet dat het niet snel genoeg gaat.
Er komt ooit ergens een keer " opeens"" een moment dat je je iets lichter voelt en dat betekent dat je in een opwaartse spiraal gaat. Sterkte en succes!


2

deel deze tip

Tip 109 - Rouwen is tijd nemen om een wond te laten helen

Rouwen is niet iets wat vanzelf "over" gaat, het is ook niet iets waarvan je vantevoren kunt zeggen hoe lang het gaat duren. Het is ook niet iets waar je met een pil wat aan kunt doen. Het heeft tijd nodig.

Rouwen is de andere kant van de liefde zegt prof. Manu Keirse heel mooi. Rouwen is stil zijn, is soms een dag in bed willen blijven. Is het soms van de daken willen schreeuwen als iedereen weer zijn gangetje gaat en van jou verwacht dat jij dat ook weer doet. Maar zo werkt het niet.

Rouwen is tijd nemen om een wond te laten helen, rouwen is tijd nemen om dat wat er echt niet meer is langzaam tot je door laten dringen. Rouwen is ook leren het vuur van je eigen leven weer durven aan te steken, jezelf daar toestemming voor leren geven.

Je hoeft dat niet alleen te doen. Soms zullen er dagen zijn waarop je echt alleen wil zijn, met je gedachten, met je herinneringen, met foto boeken, met een pen en papier.

En soms zijn er dagen waarop dat echt niet lukt en je graag gezelschap hebt om er nog eens, misschien alweer, over te praten. Doe dat. Maak een lijst van mensen van wie je zeker weet dat je ze kunt bellen. Ook als iedereen denkt dat je de draad alweer hebt opgepakt. Je hoeft het niet alleen te doen.


2

deel deze tip

Tip 110 - Boekentip: Psychologie van een gebroken hart

Boekentip: Psychologie van een gebroken hart.

Akke-Jeanne Klerk schreef met Psychologie van een gebroken hart een prachtig, hoopvol boek over iets wat ons allemaal overkomt in ons leven: een gebroken hart.

Na een verbroken liefde, maar ook na het verlies van een dierbare, een onvervulde levenswens of het verlies van een baan kunnen we ons hart breken.

Een moeilijk en verdrietig proces, maar Akke-Jeanne laat ons zien dat het herstelproces begrijpen – het omzetten van een gebroken hart in persoonlijke groei – perspectief biedt.

Ontwikkel compassie met jezelf en anderen, neem de regie in eigen hand en stippel je eigen koers uit. Zo open je de deur naar de volle ervaring van het bestaan en ben je vrij om nieuwe mogelijkheden te verkennen. Volg je hart opnieuw!


2

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 111 - Herverbinden

Herverbinden
Delen hoe het precies gegaan is en hoe het nu gaat. Het verlies, het afscheid, de tijd die volgde en hoe het nu is. Vertellen over hoe het was, niet globaal, maar precies, zoals je het nu ziet, met aandacht voor hoe het nu voelt. Echt praten, met gevoel, en gehoord worden - een therapeut waar je een ‘klik’ mee hebt biedt de benodigde aandacht en veilige ruimte. Herverbinding is mogelijk.


2

deel deze tip

Tip 112 - Schuldgevoel

Je mag je schuldig voelen, maar dat betekent niet dat je schuldig bent!


2

deel deze tip

Tip 113 - Innerlijke coach, rolmodel en kompas

Onderstaande was ooit voor mij zeer helpend in mijn rouw proces en in die van mijn cliënten en daarom deel ik hem graag met jullie:

Dierbare overledenen worden intern gemaakt als een innerlijk kompas, coach en/of rolmodel. Je neemt ze mee in je beslissingen en acties. Je verinnerlijkt deze personen die je zo lief zijn om ze op die manier nog deel uit te kunnen laten maken van je leven. Zo leven ze voort in jou!

We laten ze los om ze anders vast te houden!


2

deel deze tip

Tip 114 - Als rouwen je zwaar valt

Als rouwen je zwaar valt

Rouwen doet pijn en kan heel zwaar zijn. Realiseer je dat je verlies niet het hele verhaal is van je leven. Het is enkel een deel van je leven. Praat erover en haal fijne herinneringen van jullie samen op.

Anoniem

2

deel deze tip

Tip 115 - Rouwen gaat over verlies

Rouwen gaat over verlies. we verbinden rouw veelal met het verlies van een dierbare. Maar rouwgevoelens kunnen ook ontstaan door verlies van werk, huis, relatie of gezondheid. Dan is verwerken van alle gevoelens die daarbij horen net zo essentieel. Ook dan kan je behoefte hebben aan steun om hiermee om te gaan. Aarzel dan niet om iemand te benaderen als dat nodig is!


2

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 116 - De invloed van je opvoeding op jouw rouwproces

Iedereen gaat op zijn eigen manier om met rouw. Er zijn heel veel factoren die jouw rouwproces beïnvloeden, zoals je opvoeding.

Heb jij bijvoorbeeld geleerd dat je mag rouwen? Dat je erover mag praten? Dat je aan mag geven wat je wel of niet prettig vindt? Of wat je nodig hebt? Niet iedereen kan ja zeggen op bovenstaande vragen en sommige mensen hebben daardoor het gevoel dat ze het allemaal alleen moeten doen, dat ze hierbij geen hulp mogen vragen.

Maar hoe moeilijk het soms ook is om hulp in te schakelen, weet dat je het niet alleen HOEFT te doen.


2

deel deze tip

Tip 117 - Jaarwisseling en rouw

Een nieuw jaar is aangebroken. Voor veel mensen is dat een moment van terugkijken en vooruitkijken, even stilstaan bij wat is geweest en wat nog komen gaat. Als je een dierbare bent verloren, is de jaarwisseling soms heel confronterend. Je sluit het jaar af waarin je misschien nog wel samen was. Of er is weer een jaar voorbij dat jouw geliefde niet meer mee heeft kunnen maken, waardoor je verder van elkaar af komt te staan.⁠

✨ Misschien kun je het een moment van mooie herinneringen maken, uit dankbaarheid voor wat er geweest is, voor jullie liefde.⁠


2

deel deze tip

Tip 118 - Sterke liefde sterke verbinding

Als iemand er niet meer is kan de relatie wel blijven bestaan. Al is het dan in een andere vorm. Sterke liefde sterke verbinding

Anoniem

2

deel deze tip

Tip 119 - Verliescirkel

Verliescirkel

Bij de website In-de-wolken kan je een verliescirkel bestellen.

Deze verliescirkel kan je gebruiken in de begeleiding van jongeren en volwassenen. Het maakt het bespreken van de verliescirkel concreter en makkelijker. De cliënt bepaalt zelf waar hij/zij over wil spreken.

karin

2

deel deze tip

Tip 120 - Haat je het leven zoek dan hulp

Hou van het leven. Haat je het leven zoek dan hulp. Doe het als je een been breekt ga je ook naar de dokter


2

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 121 - Rouwen hoef je niet alleen te doen

Na een groot verlies ben je in de rouw. Rouw is er na het overlijden van een geliefde of een dierbaar persoon. Rouw is er ook na het verlies van je baan, je relatie of je gezondheid. Rouw gaat ook over het niet hebben van datgene waar je ten diepste naar verlangt. De rouw gaat in dit geval over het leven dat je voor jezelf wenst en dat je niet in vervulling ziet gaan. Denk aan ongewenste kinderloosheid, het verliezen van een familieband, een veranderende relatie vanwege een zieke of dementerende partner.

Wie in de rouw is, voelt zich soms heel alleen en onbegrepen. Het is moeilijk om te zien dat de wereld verdergaat op het moment dat de jouwe stilstaat. Het vinden van steun en begrip vanuit de omgeving is dan ook van groot belang. Soms is die er niet of onvoldoende. Soms heb je behoefte aan meer. Ga dan op zoek naar hulp. Rouwen hoef je niet alleen te doen.

Anoniem

2

deel deze tip

Tip 122 - Boekentip 'Vingerafdruk van verdriet- woorden van bemoediging'

Boekentip 'Vingerafdruk van verdriet- woorden van bemoediging' van Manu Keirse.

Manu Keirse is een autoriteit op het gebied van rouw en heeft meerdere boeken hierover geschreven.

Dit boekje biedt steun en troost aan mensen die geconfronteerd zijn met verlies. Het is het helemaal waard om jezelf cadeau te doen in deze moeilijke tijd van je leven. Het is een boekje dat je elke keer er weer even bij kunt pakken als een troostende metgezel waarin mooie teksten en gedichten staan en je het gevoel geven niet alleen te zijn.


2

deel deze tip

Tip 123 - 4 rouwtaken

Rouwen is voor iedereen anders. Er is geen vast recept voor het rouwproces. Je kan wel zeggen dat er een aantal rouwtaken verrichten moeten worden bij een groot verlies. Dat zijn:
1. de realiteit onder ogen zien
2. de pijn ervaren
3. je aanpassen en opnieuw leren genieten terwijl je de herinnering bewaart. 4. de dierbare overledene niet loslaten, maar anders vasthouden.

Er is geen vaste volgorde, voor d emeeste mensen lopen deze 4 rouwtaken door elkaar. Onvoltooide rouwtaken


2

deel deze tip

Tip 124 - Rouw wat is dat?

Rouw

In dit stuk beschrijf ik het gedrag en emoties die mensen kunnen hebben bij het overlijden van een dierbare, een scheiding, bij het afscheid van een kind die uit huis gaat, liefdesverdriet, een partner die ziek wordt bij een vriendschap die verbroken wordt.

Welke emoties en gedragingen kun je hebben als je in de rouw bent?

Tegenstrijdigheid in gevoelens en gedrag. Boos en verdrietig, van alles willen doen maar tot niets in staat voelen. Hulp willen van anderen, maar tegelijkertijd alleen willen zijn.

Afspraken vergeten, taken niet afmaken, geen structuur kunnen aanbrengen, niet weten welke dag het is, niet weten hoe laat het is.

Schuldgevoel over dingen die je wel of niet hebt gedaan toen je dierbare nog leefde, had ik maar dit gezegd of gedaan. Schuldgevoel omdat jezelf nog leeft maar de ander dood is.

Bang zijn dat ook andere dierbaren zullen komen te overlijden of weggaan.

Boosheid: boos op de overledene omdat hij de ander achterlaat, boos op de omgeving bijvoorbeeld agressie voelen als je een zwangere vrouw ziet omdat jezelf een miskraam hebt gehad. Of een stelletje tegenkomt dat zich verliefd gedraagt als je liefdesverdriet hebt.

Schaamtegevoel: Als kind je schamen ten opzichte van leeftijdgenootjes, omdat je geen moeder meer hebt. Een man die zich schaamt over het verdriet dat hij ervaart nadat zijn moeder is overleden

Depressieve gevoelens van wanhoop en verdriet: nergens meer zin in hebben, piekeren, pessimistisch, eenzaamheid, gevoelens van waardeloosheid.

Dromen: nachtmerries en andere beangstigende dromen.

Lichamelijke reacties zoals: Ervaren van dezelfde lichamelijke symptomen waar aan de naaste is overleden, verlies van eetlust, te veel eten, hyperventilatie, wegvallen van seksueel verlangen, lusteloosheid.

Bron: Manu Kierse: helpen bij verlies en verdriet

Heb je hulp nodig bij het verwerken van een verlies op welk gebied dan ook? Maak een afspraak met een therapeut.


2

deel deze tip

Tip 125 - Podcasts over rouwen

Als je met rouw te maken hebt, door het verlies van een dierbare of verlies aan het leven, dan komt er veel op je af. Het is zo fijn als je er dan over kunt praten met mensen die iets dergelijks hebben meegemaakt. Erover lezen is prettig. Maar inmiddels zijn er via Spotify ook veel mooie podcasts te beluisteren. Een podcast die ik erg prettig vind is die van het Experticecentrum Omgaan met Verlies: De Verliescirkel Podcast. Hanneke en Riet Fiddelaers voeren er gesprekken en interviews over verlies op vele gebieden van het leven.


2

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 126 - 5 fases van rouwverwerking

Bij rouwverwerking is het belangrijk dat je de 5 fases herkent waar iemand doorheen gaat bij verlies. En die 5 fases hoeven niet op een bepaalde volgorde gevoeld- doorleefd te worden, dit is bij iedereen anders. Als je hiervan op de hoogte bent raak je niet zo in verwarring door alle verschillende emoties die je kunt voelen. Belangrijk is in gesprek te blijven hierover, je verhaal kunnen delen.

Anoniem

2

deel deze tip

Tip 127 - Hoe donker ook....

Ieder verlies ,hoe donker ook, brengt je uiteindelijk naar een open ruimte met mogelijkheden

Anoniem

2

deel deze tip

Tip 128 - Neem af en toe een pauze

Het is belangrijk om alle emoties die je voelt goed te verwerken. Wegstoppen van emoties zal je op de lange termijn niet helpen. Toch is het goed om naast het verwerken van emoties je gedachten te verzetten door ook af toe iets anders te gaan doen. Neem af en toe vrij van je emoties, neem even een pauze. Pak je hobby weer op, ga naar buiten, beweeg, ga klussen of schoonmaken in huis. Dit klinkt misschien niet aantrekkelijk, maar het is een manier op even vrij af te zijn van je rouw en tijd te maken voor jezelf.

Anoniem

2

deel deze tip

Tip 129 - Het boek 'Broertje dood' van Jelte Krijnsen

Dit boek is geschreven door Jelte over zijn overleden broertje. Jelte was toen 2,5 en in zijn gezin werd er nooit gesproken over het broertje wat na hem kwam maar al dezelfde dag overleed. Dit zwijgen heeft veel met het gezin gedaan. Uiteindelijk begint Jelte een zoektocht naar zijn broertje om hem de erkenning en een plek in hun gezin te geven. Broertje dood is een eerbetoon van Jelte aan zijn broertje die hij nooit heeft gezien, maar die een onlosmakelijke invloed heeft gehad op zijn persoonlijke ontwikkeling.


2

deel deze tip

Tip 130 - Rituelen kunnen je helpen

Rituelen kunnen je helpen.



1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 131 - Doe een aantal rouwverwerking sessies

Veel mensen staan er niet zo bij stil om bij rouwverwerking een therapeut in te schakelen maar als een dierbare plotseling wegvalt brengt dit een hele reeks emoties met zich mee, bewust en onbewust.

Na verloop van tijd en dat kan soms zelfs jaren zijn, kunnen er emotionele reacties en of problemen ontstaan die niet te plaatsen zijn (de onbewuste emoties).

Dit kan verdriet zijn die tijdens het rouwproces niet tot uiting is gekomen of door het plotselinge verlies dingen niet heb kunnen uitspreken. In een aantal rouwverwerking sessies gaan we kijken wat hier aan ten grondslag ligt om dit als nog een plek te geven, dit werkt heel bevrijdend en troostend.



1

deel deze tip

Tip 132 - Rouw is (ver) werken

Rouw is (ver) werken

Mensen vragen wel eens: hoe lang duurt rouw? 
Dat is per mens, per situatie en per relatie anders. Hoe lang het ook duurt: geef jezelf de tijd. je mag verdrietig zijn om het verlies van een dierbare.

Het verwerkingsproces gaat vaak via een bepaald patroon:
ontkenning- boosheid-gevecht aangaan-depressie-aanvaarding.

Rouw kost energie, gun jezelf de tijd om er van bij te komen. Het is hard werken om de geliefde los te kunnen laten en weer op te kunnen staan.

Wanneer jezelf behoefte hebt er over te praten , zoek dan iemand waar je dat mee kan delen. Wegstoppen en negeren helpt niet!


Bernadette

1

deel deze tip

Tip 133 - Rouwverwerkings-wandeling

De natuur als metafoor van het leven: na elke winter begint opnieuw een lente. Als je te maken hebt met het verlies van een dierbare kun je een rouwverwerkingswandeling doen, alleen, samen of onder begeleiding van een coach of therapeut.


Miriam

1

deel deze tip

Tip 134 - Rouw volgt niet altijd meteen op een verlies

Rouw volgt niet altijd meteen op een verlies. Het kan goed zijn dat er jaren later een periode in je leven komt waarin het niet goed met je gaat. Vaak merk je na een tijd dat je bezig bent met een oud verlies.

Rouw laat zich niet sturen en kan op onverwachte momenten de kop opsteken. Het helpt dan om te weten dat dit vaker gebeurt. Dit voelt vaak niet prettig, omdat het met allerlei emoties gepaard gaat.

Neem deze emoties echter serieus en zorg goed voor jezelf. Dan kun je zo'n periode goed doorkomen en er wat 'opgeruimder' uitkomen.


Anoniem

1

deel deze tip

Tip 135 - Verlaat verdriet komt vaker voor

Wanneer je ooit in je leven een verlies hebt geleden, kan het zijn dat dit later in je leven weer naar voren komt. We noemen dit ook wel 'verlaat verdriet'. Het komt regelmatig voor bij het overlijden van een ouder.

Als kind ben je bezig je te ontwikkelen en soms past het verdriet van een ouder daar niet goed naast. Het wordt dan onbewust uitgesteld. Dit betekent dat het op een ander moment in je leven, waarop je het soms helemaal niet verwacht, weer opduikt.

Dan kan er alsnog een periode van rouw ontstaan. Mocht je het gevoel hebben dat dit aan de hand is, weet dan dat dat vaker gebeurt. Wellicht kom je er zelf goed doorheen. Lukt dit niet goed, vraag dan hulp van je omgeving of van een therapeut.


Anoniem

1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 136 - Schrijf eens elke dag drie dingen op waar je blij van werd

Schrijf eens elke dag drie dingen op waar je blij van werd. Dan word je je bewust dat ook al vind je het leven op dit moment zwaar, er toch elke dag een aantal momenten zijn waarop je wél blij was.



1

deel deze tip

Tip 137 - Wees lief voor jezelf

rouwen doe je op je eigen manier, zolang of zo kort als dat jij nodig hebt. Wees lief voor jezelf. Lukt het een uur/dag om geconcentreerd in het hier en nu te zijn -> geniet ervan!

Is er een dag dat je je alleen maar ellendig voelt, ga daar dan niet tegen vechten en vraag je af waar jij op dat moment behoeft aan hebt.



1

deel deze tip

Tip 138 - Maak ruimte voor je gevoelens

Maak ruimte voor je gevoelens; Wanneer je er niet over wilt of kunt praten, dan kun je een dagboekje voor jezelf maken waarin je alles opschrijft wat er door je heen gaat.

Sluit altijd af met 1 positieve gedachte (hoe moeilijk dat soms ook is), wetend dat er licht is aan het einde van de tunnel.



1

deel deze tip

Tip 139 - Geef rouw de tijd om een plekje te krijgen

Rouwverwerking.
Dit kan zijn verlies van een dierbare maar niet alleen. Het kan ook een gemis zijn heel veel dingen die invloed op je psyche en lichaam hebben waardoor je bepaalde dingen niet meer kan of mag doen. Veranderingen in relaties mbt je geliefde en je werk.


Soms hoor je dit ook bij mensen die ouder worden en allerlei gebreken krijgen hierdoor met alle gevolgen van dien.


Rouw mag er zijn, probeer je niet groter voor te doen als je bent.


Zijn er meerdere mensen bij betrokken, ieder geeft zijn eigen tempo aan, respect hiervoor hebbend.
Kijk wat jou goed doet en energie geeft.


Het heeft tijd nodig om een plekje te krijgen, tijd voor de good en bad memories, met een lach en een traan.



1

deel deze tip

Tip 140 - Een ritueel kan rust, troost en ruimte geven

Yin & yang; zon & schaduw. De schaduw van leven is de dood, het gemis van iets of iemand of meer.

Door het gemis aan te duiden, het is vaak zo puur, onbewerkt, onaangenaam hard, onaangenaam van klank.


Als het ‘er mag zijn’ kan er ‘iets’ in beweging worden gebracht voor iets nieuws.
Soms raakt een gemis, een verlies iets ouds wat nog geen plekje heeft gekregen in de loop der tijd. Men heeft het vaak over een film die weer opnieuw wordt afgedraaid. Het kan zo overweldigend aanvoelen.


Een ritueel met kaarsjes, een foto, een gedicht, een herinnering kan rust, troost en ruimte geven.



1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 141 - EMDR bij rouwverwerking

Wanneer rouwverwerking stagneert, kan het helpen om een EMDR sessie te ondergaan.

EMDR helpt je bij het verwerken en brengt het proces weer in beweging. Hiernaast nemen de kracht en heftigheid van de beelden of gedachten/gevoelens die te maken hebben met het overlijden doorgaans af.

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 142 - Van verdriet naar anders vasthouden

Tijd om te gaan van verdriet naar anders vasthouden.

Een client wiens vader was overleden zei tegen mij: ik ben gegroeid van het verdriet en de schok, en toegegroeid naar het besef dat hij er echt niet meer is, ook niet meer terugkomt.

Nu ben ik zover dat ik zijn "aanwezigheid" kan waarderen. In de manier waarop ik mijn boterham smeer, herken ik ineens zijn manier van zorgvuldigheid en boterham beleggen.

Bij het openen van mijn kledingkast, herken ik de manier waarop mijn stropdassen hangen, zo deed hij dat ook. Ik heb geleerd dat hij er is. En dat heeft tijd gekost. Nu ben ik eraan toe.


1

deel deze tip

Tip 143 - Video op youtube: Bestaat er een medicijn tegen verdriet

Manu Keirse, is een deskundige op het gebied van rouw en heeft daar ook een boek over geschreven.


Nu zag ik laatst een mooie video van hem op You Tube: "Bestaat er een medicijn tegen verdriet".
Een aanrader!



1

deel deze tip

Tip 144 - Neem bewust de tijd om te rouwen

Neem bewust de tijd om te rouwen! Als mens hebben we de neiging om afleiding te zoeken omdat we bang zijn voor de rauwe rouwpijn.

En juist daar ligt je heling!! Durf momenten alleen alles toe te laten en je zult merken dat dat ruimte geeft.

sandra

1

deel deze tip

Tip 145 - Loslaten is een andere vorm vinden van vasthouden

"Loslaten is een andere vorm vinden van vasthouden"

Dat is een prachtige uitspraak. Maar als je nou juist nog nooit iets hebt vastgehouden? Wanneer je iets mist in je leven wat rouw veroorzaakt?

Het gemis van een partner of de pijn van een onvervulde kinderwens?

Schrijf dan eens een brief aan die partner, aan dat kindje wat nooit deel heeft kunnen uitmaken van jouw leven maar die je zoveel had willen geven. Maak het concreet en vertel wat je had willen geven en wat je mist.

Wanneer je deze brief af hebt stop je deze in een klein kistje en begraaf je deze in het bos of in je tuin en maak je er voor jezelf een klein herkenningspunt van.

Janneke

1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 146 - Door de rouw heen opnieuw leren verbinden met het leven

Rouw is de achterkant van de liefde.

Verbondenheid draagt de pijn van loslaten met zich mee. Rouw heeft vele gezichten.

Het verlies in de dood of aan het leven zelf: de ander die je niet meer kunt bereiken.

Afscheid van een gezond lichaam, een baan, je land van herkomst; heimwee om dat wat niet was, niet is en nooit meer komen zal.

Door de rouw heen kunnen we ons opnieuw leren verbinden met het leven, en met alles wat ons daarin roept.

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 147 - Boekentip: Afscheid nemen

Een heel mooi en duidelijk boek over rouwverwerking: Afscheid nemen van Riekje Boswijk-Hummel, isbn: 9060207793


1

deel deze tip

Tip 148 - Boekentip: Hoogteverschillen

Het boek "Hoogteverschillen" van Julian Barnes raad ik aan om te lezen en zo mogelijk passages ervan te gebruiken in therapie. Het is meer dan alleen een boek over rouw, over verdriet dat niet afneemt met de jaren.

Interessant voor cliënten en therapeuten.

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 149 - Geef jezelf eerst de tijd om rouwen.

Rouwen,
Geef jezelf eerst de tijd om rouwen.

Als je na een jaar/anderhalf jaar merkt dat je in de diepe emoties blijft zitten, dan kan het zijn dat er nog onafgemaakte zaken zijn omtrent het verlies.

Het is fijn om samen met een therapeut hier naar te kijken zodat je weer verder kunt.


1

deel deze tip

Tip 150 - Geef jezelf tijd en ruimte

Geef jezelf tijd en ruimte. Jouw rouwtaken beslaan letterlijk een groot deel van je werkgeheugen. Dus het moeilijk concentreren en niet veel hooi op je vork kunnen nemen hoort daarbij. Je hebt je handen al vol.

Blijf erover praten, geef jezelf de ruimte in je gesprekken en in de tijd om te werken aan je rouwtaken. Het kost tijd en ruimte om de weg te zoeken in het doolhof dat 'rouw' heet en wees daarin zelf je beste vriend.

Janneke

1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 151 - Boekentip: Van klacht naar kans

Van klacht naar kans. Een heel goed boek van Juriaan Galavazi. echt een zelfhulpboek met veel vragen die je helpen goed naar jezelf te kijken. Een belangrijke vraag die hij stelt is: wie is de belangrijkste persoon in je leven? Heel interessant om hier eens over na te denken en welke consequenties dit antwoord heeft. Hij zegt: je lijf is misschien wel slimmer dan je hoofd. En je lijf werkt niet tegen je maar vóór je.

Yvon

1

deel deze tip

Tip 152 - Boekentip: Dit ben ik! Worden wie je bent met Transactionele Analyse

Dit ben ik! Worden wie je bent met Transactionele Analyse van Lieuwe Koopmans. Een heel duidelijk boek waarmee je kunt onderzoeken welke verschillende soorten boodschappen en ervaringen je hebben gevormd. En ook hoe deze boodschappen en ervaringen nu nog steeds je gedrag beïnvloeden. Volgens Lieuwe verloopt onze ontwikkeling in cycli die ons hele leven doorgaan en onderscheidt ze 7 fasen, waaronder: kracht van het Zijn, de kracht van Identiteit. Ook gebruikt ze de drie soorten egotoestanden: het Kind, de Ouder en de Volwassene en legt ze heel goed uit hoe je die in de de communicatie kunt begrijpen en gebruiken.

Yvon

1

deel deze tip

Tip 153 - Schrijf een brief

Ik weet niet waar jij over rouwt, wat je hebt verloren. Misschien heb je iemand verloren, mischien rouw je over iets wat er juist níet is gekomen of ben je iets kwijt geraakt in je leven. Rouw kan zich op zoveel vlakken van je leven voordoen en het is een doolhof waar je doorheen leeft.

Schrijf vandaag eens een brief naar degene die verloren bent. Of aan datgene wat je nooit hebt kunnen vasthouden. Of aan het 'iets' wat je bent krijtgeraakt. Bedank ook wat diegene of dat heeft betekent in je leven en hoe je nu leeft zonder.

Als je het fijn vind kun je de brief aanvullen met tekeningen/ handlettering of iets wat voor jou belangrijk is om eraan toe te voegen.

Laat de brief ook rustig even liggen om te kijken of je er later nog iets aan wil toevoegen.

Janneke

1

deel deze tip

Tip 154 - Boeken tip: Afscheid nemen, loslaten wat dierbaar is

Het boek:
Afscheid nemen, loslaten wat dierbaar is. Riekje Boswijk-Hummel.

Het is een opmerkelijk boek die je meeneemt in het proces van loslaten en rouwen.


1

deel deze tip

Tip 155 - Een gids bij rouwen

Het verwerken van verlies gaat bij ieder mens anders. Je naasten kunnen er verlegen mee zijn, en in het ergste geval je gaan mijden, omdat ze er geen raad mee weten.

Een waardevolle gids vol wijsheid en praktische aanwijzingen is nog steeds het boek van Manu Keirse - Helpen bij verlies en verdriet.

Om zelf te lezen bij het rouwen om een geliefde, maar ook om een paar toepasselijke bladzijden te laten lezen door je naaste, om te helpen jou te helpen.

Anoniem

1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 156 - Vermijden verlengt het rouwproces

Als ervaringsdeskundige met rouw, zet ik me graag in om jou te ondersteunen. Zelf heb ik het 3 ledig.

Ik heb mijn toekomstwens moeten laten varen doordat ik ongewenst kinderloos ben. Ik zal dus nooit moeder worden en dat is ook een rouwproces. Daarnaast is mijn man in 2016 aan kanker overleden. Een jaar daarna kreeg ik zelf kanker. Daardoor heb ik moeten rouwen door verlies van mijn gezondheid.

Het gaat momenteel heel goed met mij en wil je daarin graag begeleiding geven als je daar voor open staat. Ik heb allerlei dingen aangepakt van rouwgroepen bijwonen, tot het aangaan van confrontaties met het verlies, en kijken naar half glas vol, ik leef nog en wil er nog wat van maken!

Ook weet ik inmiddels dat er allerlei fases zijn tijdens rouw waar we door heen gaan. Ook kan het wel eens bij mensen stagneren.

Goed is het dan om te achterhalen waar de stagnatie vandaan komt en vooral: hoe te doorbreken waardoor je bijvoorbeeld niet meer gaat vermijden. Vermijden verlengt het rouwproces namelijk.

Ik help je graag het verlies te verweven in je huidige leven. Veel sterkte en wellicht tot ziens. Groetjes van Nicolette


1

deel deze tip

Tip 157 - Lotgenotencontact

Naast alle mooie tips op deze site, wil ik ook nog even wijzen op de kracht van lotgenotencontact. Lotgenotencontact kan zeer heilzaam werken bij rouw. Dan kom je erachter dat je er niet alleen voor staat en dat wat je door maakt normaal is.

Er zijn veel boeken geschreven, bijvoorbeeld 'Tranen van liefde, dagboek van een weduwnaar' van Tim Overdiek.


Er zijn documentaires gemaakt, zoals 'Antonie en Merlijn, 10 jaar later' van de zoon van Antonie Kamerling, die 10 jaar geleden een eind aan zijn leven maakte.
Er is een online ontmoetingsplek voor nabestaanden: www.wietroostmij.nl.
En er bestaan lotgenotengroepen rouwbegeleiding, bijvoorbeeld via Humanitas.



1

deel deze tip

Tip 158 - Je kan zelf een herdenkingsritueel bedenken

Bij het verlies van een dierbare of van een relatie kunnen rituelen de rouw verzachten en maken dat je je minder stuurloos voelt.

Je kan zelf een herdenkingsritueel bedenken. Huilen, lachen, praten; bij een ritueel is er ruimte voor alle emoties.

Bedenk een handeling of plek die herinneringen ophaalt van je dierbare. Dat kan van alles zijn, brief schrijven, vuur maken , lied zingen, iets begraven, gedenkplekje maken. Het kan helpen om symbolen te gebruiken.

Bijvoorbeeld een kaars voor warmte, licht en vergankelijkheid, een steen voor onvergankelijkheid en eeuwigheid, een boom planten voor groei.

Houd het laagdrempelig en informeel, zodat het jouw binnenwereld kan verlichten en het ritueel kan helpen vorm te geven aan dat wat in jou leeft en gehoord wil worden.

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 159 - Hulp bij rouwen

Rouwen is goed, zo verwerk je een verdrietige gebeurtenis. Het is ineffectief als het rouwproces jou langere tijd uit balans haalt en jij niet verder kan. het is dan goed om hulp te zoeken. Merk eens op welk beeld je ziet als jij je naar begint te voelen. Het kan zijn dat je niet bewust een beeld ziet en toch kan dit de trigger zijn tot een naar gevoel. Hierdoor kan het zijn dat jij het gevoel hebt geen grip te hebben omdat het lijkt dat je te pas en te onpas last krijgt van het nare gevoel. Samen kunnen we het beeld ontdoen van zijn lading, waardoor jij niet meer overvallen wordt door nare gevoelens of gedachten.

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 160 - (Veer)krachtelementen in families

(Veer)krachtelementen in families
Ga in tijden van rouw ook op zoek naar (veer)krachtelementen in families. Er zijn in het leven van families eerder overgangsfases of crisistijden geweest.

Hoe hebben families zich tijdens - of na ingrijpende gebeurtenissen kunnen kunnen herpakken? Hoe hebben families toen met elkaar de schouders eronder gezet. Hoe hebben families initiatieven getoond, waren ze creatief in het zoeken van oplossingen, waren ze moedig en hebben ze verbondenheid met elkaar ervaren? Hoe hebben families gevoelens kunnen delen met elkaar?

Hier zitten krachtige elementen in. Wat kan je in het hier en nu met deze (veer)krachtelementen?

Leonieke

1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 161 - Bij opschorten van rouw, vraag je dan af

Bij opschorten van rouw, vraag je dan af:

- wat in jouw leven wil je niet zien/weten/voelen?

- wat betekent dat voor de ontwikkeling van je eigenheid?

- welke prijs betaal je daarvoor als het om de inzet van je kwaliteiten gaat?

- wat zijn de gevolgen voor jouw partner, kinderen?


1

deel deze tip

Tip 162 - Gedenkhoekje maken

Een mooie verwerking van rouw is een gedenkhoekje maken in je huis. Met een foto, een sieraad, een boek, een gedicht, allerlei zaken die met je dierbare te maken hebben gehad. Zodat je daar even je gedachten kunt laten gaan en herinneringen kunt ophalen.


1

deel deze tip

Tip 163 - Iets blijvends kopen

Soms is het goed om als je je partner verliest je kinderen en kleinkinderen iets te geven. Dit is ook onderdeel van het proces, iets wat van de persoon zelf was, of een geldbedrag waarvan je iets blijvends kunt kopen. Zodat de herinnering blijft en de (klein) kinderen een tastbaar aandenken aan hun vader of moeder (opa of oma) hebben.


1

deel deze tip

Tip 164 - Ontmoeting

Als je behoefte hebt om nog iets uit te wisselen met een overleden persoon, geliefd of niet, dan kan het zeer helend werken om in trance/ hypnose op een mooie plek in de natuur deze persoon te ontmoeten.

Hierbij heb je de kans om te zeggen wat je nog wilt zeggen, om zo nodig zaken die je bij je draagt die eigenlijk van de ander zijn terug te geven, om verbindingen tussen jou en de ander die ongezond zijn te verbreken. Maar ook om een hartsverbinding, de gezonde verbinding tussen jou en de ander, desgewenst te versterken.

Grote kans dat je je daarna opgelucht en goed voelt, dat je weer meer in je eigen kracht kan staan en dat er heling heeft plaatsgevonden!

Wees van harte welkom bij mij of bij een collega in jouw regio.
Advies: Vraag van tevoren of de betreffende therapeut dit aanbiedt.


1

deel deze tip

Tip 165 - 'De aanwezigheid van de afwezige'

Liefde en rouw zijn de voor- en achterkant van dezelfde munt.

Omdat iemand (vanwege overlijden) er fysiek niet meer is, houdt de liefde of de relatie daarom nog niet op te bestaan. Wat je geleidelijk aan moet loslaten is de fysieke persoon en de wereld waarin je samen hebt geleefd.

Het is mogelijk om op een gezonde manier met de overledene in verbinding te blijven:
* Blijf over de overledene praten
- geef hem/haar daarmee de erkenning voor wat hij/zij voor jou (en de omgeving) heeft betekend
* Eer de overledene
- maak ruimte voor hem/haar in jouw leven (lett.: een gedenkplekje, foto of ander aandenken in je huis, fig. "Wat zou hij/zij in deze situatie hebben gedaan?"

Wat is er mooier dan op deze manier te bevestigen wat een betekenisvol leven iemand heeft geleefd? Dat is liefde ten tijde van rouw ...


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 166 - Rouwen om het verlies van een gezond lichaam

Bij rouwen denken we vaak aan het verlies van een persoon. Rouwen gaat echter over verlies in het algemeen.

Zelf werd ik op mijn 44e getroffen door een hartinfarct. Gelukkig mocht ik ervan herstellen maar omdat het een familiaire kwestie is, blijf ik mijn hele leven hartpatiënt.
Ik vond het heel confronterend dat mijn titel van 'gezond persoon' veranderde naar 'hartpatiënt'. Levenslang.
Ik ben gaan rouwen om het verlies van mijn oude, gezonde ik. Een proces dat niet door iedereen wordt (h)erkend.

Herkenbaar? Zoek een therapeut op die bekend is met rouwverwerking, je doet jezelf daarmee zoveel recht!


1

deel deze tip

Tip 167 - De leegte laten

Het gaat erom de leegte te laten! Daarin toont zich de verbinding met de dierbare overledene.

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 168 - Gedicht over rouw

Leestip ter bemoediging :

Als je van iemand houdt
En je bent door de dood van elkaar gescheiden
Dan is er op de wereld, niemand en niets
Die de leegte van die afwezigheid kan vullen.

Probeer het maar niet
Want het zal je nooit lukken
Aanvaard liever het gemis
Dat je is overkomen.

Want zolang die leegte werkelijk leeg blijft
Blijf je met elkaar verbonden.

Zeg niet: God zal die leegte vullen
Want, geloof me, dat doet Hij niet.
Integendeel: Hij houdt die leegte leeg
En helpt ons zo
Om de vroegere gemeenschap met elkaar
Te bewaren
Zij het ook in pijn.

Hoe mooier en rijker de herinneringen
Des te moeilijker de scheiding.

De mooie dingen van vroeger
Zijn geen doorn in het vlees
Maar een kostbaar geschenk
Dat je meedraagt.

Zorg dat je niet blijft graven
in herinneringen
maar doe het van tijd tot tijd.

Ook een kostbaar geschenk
Bekijk je niet aldoor,
Maar alleen op bijzondere ogenblikken.

Buiten die ogenblikken
Is het een verborgen schat,
Een veilig bezit.

Dan wordt het verleden
Een blijvende bron van vreugde en kracht.

Dietrich Bonhoeffer

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 169 - Boek. Vingerafdruk van verdriet.

Vingerafdruk van verdriet. Een boek van Manu Keirse voor iedereen die met verlies te maken heeft.

Zoals er geen vingerafdruk gelijk is, is er ook geen reactie op verlies hetzelfde. Het gaat er steeds om de ruimte te nemen om je verlies op je eigen manier aan te gaan.

Manu Keirse pleit voor “het stellen van vragen, niet […] het vinden van antwoorden.” Vanuit de vragen kun je stap voor stap de richting verkennen naar een eigen leven waarvan het verlies deel uitmaakt.

Dit dunne boek helpt wegen te vinden om die stappen te kunnen nemen.


1

deel deze tip

Tip 170 - Hypnotherapie bij rouwverwerking

Als je een overleden geliefde, familielid of vriend nog iets wilt vertellen of vragen of wilt ontmoeten, dan kun je overwegen dit te doen met behulp van een hypnotherapeut.

Je kunt je hierbij voorstellen dat je in trance, met behulp van een soort 'diepe fantasie', naar een mooie plek in de natuur gaat waar je een ontmoeting hebt met deze persoon.

Hier heb je de gelegenheid te uiten wat je wilt. Dit geeft inzicht en begrip op een diep niveau.
Eventueel kun je 'lastige' verbindingen tussen jullie los maken, waarna je jezelf meer vrij kunt voelen om verder te gaan met jouw leven.De gezonde verbinding van hart naar hart mag natuurlijk blijven.

Mijn ervaring (als hypnotherapeut) is dat dit een heel bijzondere sessie oplevert die zeer helend voor je kan werken.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 171 - Herinneringsdoos

Maak een (schoenen)doos mooi of koop een doos die je mooi vindt en stop hier herinneringen aan je overleden dierbare in.
Dat kan van alles zijn: een foto, maar ook briefjes waarop je herinneringen schrijft aan wat jullie samen deden. Gebruik hierbij je eigen creativiteit, zodat het jouw persoonlijke herinneringsdoos aan ... wordt.

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 172 - Verhalen houden levend

Verhaal

Ieder mens is een schitterend verhaal. Eer je dierbare die je bent verloren door het verhaal van zijn / haar leven te vertellen aan iedereen die het wil horen. Verhalen houden levend wat is geweest.



Anoniem

1

deel deze tip

Tip 173 - Rouw na relatiebreuk en andere voorbeelden

Veel mensen denken bij rouw aan een overleden dierbare, maar je kunt ook in een rouwproces komen na andere vormen van verlies. Enkele voorbeelden:
- het beëindigen van een (langdurige) relatie
- het overlijden van een huisdier
- het verlies van gezondheid, bijv. na diagnose van een chronische ziekte / beperking of handicap
- het verliezen van een baan
Alle vormen van rouw hebben te maken met het leren omgaan met verlies. Je doorloopt bij elke vorm van rouw dan ook de verschillende rouwfases, die ik in een eerdere tip al beschreef. Als je je daar bewust van bent, kan dat helpen in de verwerking. Neem er vooral de tijd voor en praat erover met anderen. Doe het op jouw manier, in jouw tempo. Veel sterkte!

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 174 - Rouwpijn

Verlies van iemand, of het nu van een scheiding is of van een overlijden, de pijn is er.
Het is helpend voor jouw rouwproces door er te kunnen laten zijn wat zich aandient.
Geef jouw pijn de aandacht, door het er te laten zijn is al een eerste stap. Gaande weg merkje dat de ene dag heel heftig is en de andere dag weer ietsjes minder.


1

deel deze tip

Tip 175 - Rouwwond

Hoe jouw wond er uit ziet weet niemand, alleen jijzelf, die wond zit van binnen en is dus niet zichtbaar voor anderen, je kan daardoor wel eens op onbegrip stuiten van je omgeving zoals, dat het tijd is om verder te gaan en/of het zorgt er voor dat je je zelf iets gaat aanpraten in de trant van, niet zo moeilijk doen. Maar jouw wond doet pijn en die vraagt om aandacht, kijk wat het nodig heeft. Er over praten met anderen is een belangrijk onderdeel om jouw wond te laten genezen.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 176 - Bestaat er een medicijn tegen verdriet?

“Verdriet is de keerzijde van liefde. Weet dat je de ander niet los hoeft te laten, maar anders moet leren vasthouden: in je herinneringen. Wie sterft, verhuist van de buitenwereld naar het hart.” Manu Keirse

Leontine

1

deel deze tip

Tip 177 - Haal Rouw en trauma niet door elkaar

Vaak kom ik mensen tegen die aangeven dat ze "EMDR" willen omdat het bij 'de buurman' ook zo goed geholpen heeft.

Na de intake komt er regelmatig uit dat de betreffende cliënt helemaal niet met trauma kampt, maar met rouw. Dit vraagt om een totaal andere aanpak dan trauma.

Dus heb je klachten, zoek een goede therapeut en ga samen uitzoeken wat het probleem is. Dan kunnen jullie het samen gericht aanpakken en kun je weer fijn door het leven.


1

deel deze tip

Tip 178 - Delen van verdriet en waarom dat zo belangrijk is.

1. Verlies wordt niet minder door vermijding of ontkenning.
2. Onderdrukking zorgt voor uitvergroten van emoties.
3. Het voorkomt dat een ongezonde uitlaatklep wordt gezocht.
4. Verlies erkennen helpt eren en herinneren van de mooie dingen uit het
leven.


1

deel deze tip

Tip 179 - Stilstaan en delen van verlies

Wetenschappelijk is aangetoond dat rouwende mensen in een eenzaam proces belanden als het lastig is om een gesprek erover te hebben.
Dirk de Wachter geeft in zijn boek `de kunst van het ongelukkig zijn` aan dat mensen die rouw niet delen met hun omgeving, jarenlang met psychische problemen te kampen kunnen hebben. Dus neem tijd voor het verlies en deel het met mensen om je heen. Zoek hulp als het je zelf niet lukt. Soms raakt het verlies in het nu aan vroegere verliezen die je toen niet hebt kunnen verwerken.


1

deel deze tip

Tip 180 - Boek over Rouw na zelfdoding

Terwijl je een rouwperiode doormaakt kan het helpend zijn om herkenning te vinden in een boek. Wat ik kan aanraden is bijvoorbeeld het boek van E. den Herder-Michielsen: 'Ik heb geen toekomst, zei ze'.
(Over zelfdoding en de gevolgen voor nabestaanden)
Uitgeverij Barnabas, Heerenveen, 2006.
De schrijfster laat verschillende mensen aan het woord en vertelt ook over haar eigen ervaring.
Het boek geeft veel herkenning. Herkenning leidt tot erkenning: een van de belangrijkste dingen die helpen als je door rouw heengaat.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 181 - Boekje dat moed en troost kan geven

Boek: Sterven is doodeenvoudig van Rene Gude
Een helder filosofisch geschreven boekje dat zeker troost en moed kan geven.


1

deel deze tip

Tip 182 - Rouwen kost tijd, en vraagt veel van je

Het is een intens proces en veel mensen ervaren zichzelf na een tijdje als "anders". hoe dan ook, of je wilt of niet, je moet met de leegte, het verlies een weg vinden.
Wat helpend kan zijn is om na een tijdje (dit is voor iedereen verschillend, maar ergens na een half tot een heel jaar) om aan je dierbare een brief te schrijven. Met alles erin wat je je dierbare nu nog wilt zeggen. Bv hoe je hem/ haar mist, hoe je naar hem/ haar verlangt, en ook hoe je je weg alleen nu aan het belopen bent. Als je er mee klaar bent, komt vast vanzelf op wat je met deze heel persoonlijke brief wilt. Wil je hem voor jezelf houden en wellicht begraven/ verbranden? Of wil je hem liever delen met een belangrijke ander? Alles is goed!




1

deel deze tip

Tip 183 - Symbolen

Rouwen is een proces, ieder gaat daarin zijn eigen weg. Als je van symbolen houdt is het mooi om daarmee aan de slag te gaan. Een sieraad als aandenken. Een feestje houden en samen lachen en huilen over de mooie dingen die je met de overledene gehad hebt en samen je verdriet te kunnen delen.


1

deel deze tip

Tip 184 - Rouwverwerking, wat als je vastloopt?

Hulpverleners en onderzoekers hebben verschillende fasemodellen bedacht waarmee rouwverwerking in kaart wordt gebracht. Dat er verschillende modellen bestaan geeft al aan dat mensen op verschillende manieren rouwen en op verschillende manieren hun emoties uiten. De beschreven fasen, zoals die van Kubbler-Ross, zijn vaak herkenbaar maar hierdoor wordt, naar mijn mening, rouwverwerking te veel in hokjes en vakjes geplaatst. Modellen van rouw kunnen het idee wekken dat deze fasen allemaal, of in een bepaalde volgorde doorlopen moeten worden, en dat wanneer iemand bij de laatste fase aankomt, het verdriet ‘verwerkt’ is. De werkelijkheid leert anders: het proces van rouw is zelden helder, geordend en eenvoudig. Vaak lopen de fasen kriskras door elkaar heen. Het kan elke dag anders zijn, en niet iedere fase komt altijd voor.
In het rouwproces is wel een eerste, meer acute periode te onderscheiden. Deze kan een paar weken tot maanden aanhouden. In deze periode wisselen intense gevoelens van verlangen en gemis zich af met gedachten, beelden en pijnlijke emoties. Met de tijd volgt een periode waarin deze reacties verminderen, verzachten en zich met golfbewegingen opnieuw aandienen. In deze periode krijg je hernieuwde belangstelling in de dagelijkse activiteiten. Van lieverlee wordt het verlies geïntegreerd in het verdere leven. De intense pijn dooft uit en de gedachten aan de overledene domineren niet langer het bewustzijn. Hoewel de tijd het grootste deel van de wond heelt, laten veel verliezen zich nooit helemaal verwerken. Soms steekt de pijn de kop weer op, zodat verwerking opnieuw aandacht vraagt.
Rouwen is niet eenvoudig. Steun en begrip vanuit de omgeving zijn erg belangrijk, net als het gevoel dat jij vrijmoedig je tijd ervoor mag nemen.

Als je merkt dat je vastloopt in de rouw of niet goed weet wat je ermee aan moet, zoek dan een hulpverlener. Samen kun je dan bekijken naar wat de rouwverwerking bemoeilijkt en kun je steun ontvangen om er door heen te gaan.


1

deel deze tip

Tip 185 - Geef jezelf de ruimte

Rouw is niet alleen als je iemand hebt verloren aan de dood. Je kunt en mag ook rouwen om iemand met wie je geen contact meer kan hebben.

Het erkennen van dit verlies, de pijn of machteloosheid dat contact niet mogelijk is kan net zo erg of zelfs erger zijn dan wanneer iemand is overleden. Geef jezelf de ruimte om hierom te mogen rouwen.

Diana

1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 186 - Boekentip: Gat in je ziel

Boekentip: Gat in je ziel

Een mooi boek van Titia Liese met ruimt tachtig blogs over de gevolgen van jong ouderverlies op op de langere termijn.


1

deel deze tip

Tip 187 - Luisteren, echt luisteren, naar alles wat iemand wil vertellen

Hoe machteloos voel jij je als je iemand in de buurt hebt die rouwt om het verlies van een dierbare? Je kan zo weinig doen voor je gevoel, je hebt niks te bieden. Vergis je niet; het is belangrijk dat je er bent.

Luisteren, echt luisteren, naar alles wat iemand wil vertellen (en soms nog niet kan zeggen) is van onschatbare waarde. Niet alleen in het begin, maar ook als het verlies langer achter iemand ligt. Steeds minder mensen zullen er naar vragen, het is belangrijk om dat wel te blijven doen.


1

deel deze tip

Tip 188 - Boekentip - Vingerafdruk van verdriet

Prachtig boekje van Manu Keirse voor iedereen die met verlies van een dierbare wordt geconfronteerd. Een steunend boekje wat zeker niet bedoeld is om in één keer uit te lezen.


1

deel deze tip

Tip 189 - Praten tegen de overledene

Is het gek om te praten tegen (een foto van) je overledene? Helemaal niet. Het komt heel veel voor. Je praat je gevoelens en je belevenissen van je af en dat kan een gevoel van opluchting geven.

Soms kan dit onvoldoende zijn en is er behoefte om te praten met een therapeut die gespecialiseerd is met rouw. Zoek dan hulp voor professionale begeleiding. Je bent van harte welkom in mijn praktijk in Zeist. 


1

deel deze tip

Tip 190 - Deel je verhaal

Verhalen brengen verklaringen en samenhang, waardoor je in verbinding met andere bezig bent met verlies en verder leven.

Verlies vergroot de behoefte aan contact maar ook gevoelens van onzekerheid, machteloosheid en hopeloosheid. Gevolg kan zijn dat je je afsluit vanuit zelfbescherming in plaats van het maken van emotioneel contact. Door je verhaal te blijven delen ontstaat er de mogelijkheid om de band onderling te versterken en te verdiepen.

Een goed gesprek met jezelf aan gaan kan de verbinding met je zelf versterken. Pak pen en papier en schrijf je verhaal. Hiermee maak je ruimte voor je verlies en rouw.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 191 - Jong geleerd...

Hoe heb jij geleerd om te gaan met dingen die je tegenkomt in je leven? Heb je geleerd om te gaan met rouw?
Vaak is het zo dat je dat juist tijdens je rouwproces tegenkomst. Mocht het er vroeger zijn? Mocht je verdrietig zijn om iets? Mocht je er over praten?
Gelukkig is het zo dat je dat alsnog kunt leren, mocht je dat niet van huis uit meegekregen hebben.


1

deel deze tip

Tip 192 - Erken je gevoel praat erover

Erken je gevoel praat erover

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 193 - Onderdeel van het leven

Sterven is onlosmakelijk onderdeel van het leven

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 194 - Rouw is eigenlijk alles wat jij ervaart bij het verdriet wat je moet meemaken

Fases?
Er worden door deskundigen 4, 5 of 7 fases beschreven in het proces van het verwerken van een groot verlies/rouw.
Maar het is geen trappetje door de fases heen waardoor je in de laatste fase beland en dan klaar bent. Rouw is eigenlijk alles wat jij ervaart bij het verdriet wat je moet meemaken. En hoe je daar mee omgaat is afhankelijk van veel zaken (wat heb je eerder meegemaakt, wat heb je geleerd, hoe heftig is het verdriet en het gemis bij voorbeeld). Wat jij ervaart: dat is van jou. Heb je het idee dat je er niet uit komt; zoek dan hulp.


1

deel deze tip

Tip 195 - Troost

Wat is troost?
Volgens mij heeft troost niet als doel dat iemand zo snel mogelijk stopt met huilen of met verdrietig zijn. Ook al geven we vaak een zakdoek als iemand huilt of zeggen we "stil maar..."
Troost heeft meer te maken met het draaglijker maken van een bepaalde situatie. Dingen waar iemand troost uit kan halen kunnen heel verschillend zijn. Zoals een boek of gedicht, een muziekstuk, mooie herinneringen, de natuur. En soms is er gewoonweg geen troost, dan is het verlies te groot. Dan kan het juist heel fijn zijn om ondersteuning te zoeken bij een rouwbegeleider / rouwtherapeut om samen te ontdekken wat in het leven voor jou de moeite waard is, wat jou helpt om je verlies te dragen.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 196 - Inspiratiekaarten

Inspiratiekaarten voor omgaan met gemis, rouw en afscheid, van Stiene Jensen.
De vragen, opdrachten en troostende uitspraken zijn een fijn hulpmiddel voor zowel kinderen als volwassenen om over rouw en verlies te praten.

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 197 - Nog overmand door emoties?

Rouwen
Heb jij een dierbare verloren, wat al enige tijd geleden is (jaar/jaren) en je wordt nog overmand door emoties, het gaat met je aan de haal en/of je je ziet het even helemaal niet meer zitten?
Dan zou het kunnen zijn dat er voor, tijdens en/of rond het overlijden van je dierbare nog onafgemaakte zaken liggen, die je niet bewust bent maar die maken dat je in het nu niet goed verder kunt. Rouwtherapie kan je hier bij helpen.


1

deel deze tip

Tip 198 - Geen contact met je kind. Dat is ook rouw.

Als je geen contact kunt of mag hebben met je kind, is er ook sprake van een verlies. Het is een ander verlies dan na een overlijden. De mogelijkheid voor contact is immers niet volledig uitgesloten, dus vaak is er vanuit de omgeving minder begrip voor dat je rouwt, dat je probeert je te verhouden tot dit grote verlies dat je meemaakt.
Het is een lastig proces, juist omdat je niet weet of de situatie ooit nog zal veranderen. Dus ergens blijft er misschien hoop. Toch is het wel de situatie waar je mee om moet leren gaan en dan is echt sprake van een rouwproces.
Een rouwtherapeut kan je helpen om je te leren met dit verlies om te gaan.


1

deel deze tip

Tip 199 - Boekje voor rouwverwerking

Manu Keirse heeft een mooi klein boekje, met woorden ter bemoediging, bij rouw en verlies: Vingerafdruk van verdriet.
Met zijn mooie zinnen en taal kan hij veel troost bieden. Fijn om bij d ehand te hebben in verdrietige periodes


1

deel deze tip

Tip 200 - Mannen en vrouwen verdriet

Soms lijkt het of mannen het verdriet minder voelen dan vrouwen; niks is minder waar; ze uiten het alleen anders. Mannen reageren vaak probleemoplossend, (kijken wat meer toekomstgericht) willen hun partner graag beschermen. Zij houden liever hun emoties onder controle, leunen niet op de ander. Vrouwen uiten meer en zoeken contact met anderen om te praten, zijn meer in het nu. (Bron: Keirse)
Niet zo gek dat je elkaar dan kwijt kan raken in een rouwproces. Geef elkaar de tijd en ruimte om het op eigen manier te doen in open communicatie met elkaar. Schroom niet om hierbij (op tijd) hulp te zoeken.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 201 - Wat wens je mij?

Neem een moment voor jezelf en zorg ervoor dat je niet gestoord kunt worden. Praat met degene die is overleden, dit kan in gedachte maar ook gewoon hardop. Vertel jouw dierbare waar je dankbaar voor bent. Dit kunnen bijvoorbeeld herinneringen zijn die je plezier geven, dingen die deze persoon jou heeft geleerd, geschenken die de persoon jou heeft gegeven. Vraag ter afsluiting van dit gesprek aan jouw dierbare persoon: Wat wens je mij?

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 202 - Inzicht geeft rust

Vaak hebben mensen het nodig om te weten hoe rouw werkt. Dan gaan we kijken hoe het werkt voor hen. Want het is voor iedereen persoonlijk. Inzicht in je eigen rouw helpt je om te weten wat je nodig hebt en wie je nodig hebt om je dag door te komen en wie juist niet. Wat je kunt doen of beter kunt laten. Daarmee wordt je rouw niet direct minder, maar wordt het beter te dragen. Kun je een betere balans vinden tussen rouwen en verder leven.


1

deel deze tip

Tip 203 - Het is geen boek over dood. Het is een boek over leven.

Boekentip
'Vingerafdruk van verdriet" Woorden van bemoediging.
van Manu Keirse
Onmisbare steun voor iedereen die met verlies wordt geconfronteerd
Het is geen boek over dood. Het is een boek over leven.
Een aanrader!


1

deel deze tip

Tip 204 - Gevoel dat je iemand niet kunt helpen?

Luisteren
Het kan heel ongemakkelijk zijn om iemand in de buurt te hebben die in de rouw is. Je hebt snel het gevoel dat je iemand niet kunt helpen, en dat is deels ook zo. Wat je wel kunt doen, is er gewoon zijn, laten weten dat je er bent, luisteren. Luisteren zonder invullen, zonder je eigen verhaal te willen vertellen. Dan help je.


1

deel deze tip

Tip 205 - Wat kun je vragen aan iemand die rouwt?

De moeilijkste vraag die je iemand in de rouw kunt stellen is: hoe is het met je? Hoe moet je woorden geven aan iets dat zo groot, zo pijnlijk, zo allesomvattend is als rouwen om iemand die je lief hebt gehad? Iets makkelijker wordt het als je de vraag kleiner maakt: hoe is het vandaag met je? En misschien kan het nog simpeler, door er gewoon voor iemand te zijn. Te laten weten dat je er bent.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 206 - Afscheidsbrief

Zeker als de familie geen kans meer heeft gehad goed afscheid te nemen van zijn geliefde, vanwege het abrupte van het verlies, kan het schrijven van een afscheidsbrief aan de overleden geliefde opluchten en ruimte geven. Deze therapie werkt ook heel goed bij grotere groepen, b.v. als een collega overleden is en de afdeling kan het verlies nog geen plek geven of denkt dat het al afgedaan is. Dan kan met deze verwerkingssessie veel losgemaakt worden, maar ook opluchten.

Mavis

1

deel deze tip

Tip 207 - Boekentip: Geen blote voetjes in het zand

Het boek "Geen blote voetjes in het zand" is een boek vol verhalen van moeders, vaders, oma's, opa's en verzorgers. Zij laten een ieder meekijken in hun wereld, de wereld waarin zij een kind moeten missen.

Dit boek is uitgegeven door stichting Lieve Engeltjes. Stichting Lieve Engeltjes is een contactgroep voor iedereen die te maken heeft met het verlies van een kind.

Door de verhalen op de website en in de boeken hopen de schrijvers troost te kunnen bieden aan lotgenoten, maar zeker ook een handvat aan te reiken aan mensen die lotgenoten willen steunen.

Karin

1

deel deze tip

Tip 208 - Rouw op het werk

Rouw op het werk
Gisteren hoorde ik een verhaal van iemand die na het verlies van zijn partner terugkwam op het werk en niet aangesproken werd door zijn collega's. Hij kwam binnen in een volle kantine met wel 40 mensen en er was niemand die wat zei. Hij besloot zelf maar op zijn collega's af te stappen en contact te maken. Toen kwam hij erachter dat ze "gewoon" niet wisten wat ze moesten zeggen, verlegen waren met de situatie. Hij vond dat zo vervelend dat hij voor zichzelf besloten heeft het in ieder geval anders te doen.
Hoe fijn was het geweest als hij op die eerste dag opgevangen was door een collega of door zijn leidinggevende. Als hij zijn verhaal had kunnen doen. Als ze daarna samen hadden kunnen kijken of hij weer aan het werk kon en waar hij dan mee kon beginnen.


1

deel deze tip

Tip 209 - verdriet

Soms als we iemand verliezen, worden we geleefd, gaan we eerst alle praktische zaken afhandelen en komen in een soort regelmodus. Maar dan, wat als je niet kan huilen, niet bij je gevoel kan komen of dit er kan laten zijn? Hoe zorg je ervoor dat je niet verwijderd van jezelf raakt maar ook goed voor jezelf zorgt? Door tijd te nemen voor jezelf, door hulp in te schakelen, door je juist even terug te trekken of je netwerk in te schakelen? Ieder rouwt op zijn of haar eigen manier.
Kom je er zelf niet uit, neem dan contact op.

floor

1

deel deze tip

Tip 210 - Huilen

Huilen, huilen, huilen...

Als je iemand verliest die je lief is, is het heel normaal dat je daar verdrietig over bent. Krop je gevoelens niet op, maar probeer er ruimte aan te geven.

Naast dat huilen op kan luchten is het voor anderen een teken dat je liefde en warmte nodig hebt.

Rouwen kan je niet alleen, daar heb je anderen voor nodig.

Anoniem

1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 211 - Vingerafdruk van verdriet

Boekentip:
'Vingerafdruk van verdriet' van Manu Keirse
Onmisbare steun voor iedereen die met verlies wordt geconfronteerd.
Het is een kostbaar geschenk voor een ander of voor jezelf.
Het is niet bedoeld om in een keer uit te lezen, maar om telkens weer ter hand te nemen.
Het is een klein mooi boekje met prachtige illustraties.
Een aanrader!


1

deel deze tip

Tip 212 - Rouwen is grillig

Rouwen is grillig. het ene moment denk je ik ben er, en het andere moment komt het weer hard binnen. Geef het de ruimte en als je een trigger hebt, sta er bij stil. Neem even pauze of schrijf het van je af. Rouw komt ook onverwachts en als je het de kop indrukt komt het , net als een bal in het water, ergens anders weer omhoog.


1

deel deze tip

Tip 213 - Opstarten na de vakantie

In de vakantietijd zijn veel dingen wat losser. We hebben wat meer tijd. Het mooie weer nodigt uit om naar buiten te gaan en te wandelen of te fietsen of andere leuke dingen te doen. Komende week starten de scholen weer en voor veel mensen start daarmee het 'gewone leven' weer. Sportclubjes en andere activiteiten gaan weer beginnen. We mogen weer 'in het gareel' zoals we weleens zeggen.
Aan de ene kant is het fijn om weer structuur te hebben, aan de andere kant vraagt het ook veel van ons. Kunnen we nog de tijd nemen om stil te staan bij ons verlies? Of bij mensen om ons heen die iemand verloren zijn? Laten we vooral aandacht blijven hebben voor elkaar.


1

deel deze tip

Tip 214 - Rouwen mag

Rouwen mag, maar hoe kan je dit nu toestaan van jezelf?
Het verlies, gemis en de pijn is erg groot wanneer je een dierbare verloren hebt. Je kan er niet omheen en proberen weg te stoppen kan ervoor zorgen dat het leger op een vervelende manier je inhaalt. Veel mensen verstoppen de pijn door zich te storten op andere zaken dat de verwerking door hard te werken o.I.d.

Beter is om, hoe moeilijk en we daar het liefst van weg willen blijven, er doorheen te gaan. Zoek hulp om de rouw om deze persoon te verwerken.

Je kan jezelf al een beetje helpen door aan alle mooie, maar ook alle slechte herinneringen aan de dierbare op te halen om zo een goed beeld te krijgen wie deze nu in werkelijkheid was, wat deze voor jou heeft betekend. Laat deze er zijn in alles wie hij of zij was.


1

deel deze tip

Tip 215 - "rouwarbeid"

Rouwverwerking..... ik wil het liever ""rouwarbeid"' noemen.
Je gaat werken en dat is arbeid. Rouwen is hard werken.
Je wordt er moe van maar je kunt er ook een leger hoofd van krijgen en meer berusting van krijgen. Zelf ben ik op diverse gebieden ervaringsdeskundige, dus het voert te ver om hier op papier (of op de computer) een tip te geven. Liever praat ik persoonlijk van alles met je door. Samen kunnen we sparren over wat voor jou goed zou kunnen werken. Na diepe dalen kun je steeds weer eruit krabbelen, mits je de juiste tools in zet. Ik help je er heel graag bij.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 216 - Secure Bases

Ga bij cliënten op zoek naar SECURE BASES
Secure bases zijn bronnen waar we ons welkom voelen, die veiligheid en steun bieden, en ons inspireren en aanmoedigen om in verbinding uitdagingen die het leven biedt aan te gaan.
Voorbeelden van secure base bronnen zijn: personen, dieren, de natuur, een lied, een huis, het Wad, een land, een boom, een plaats, objecten, muziek, een hobby, een wandeling, de tuin, tuinieren, ervaringen, geuren, een doel, humor, eigenschappen van jezelf … etc. Welke secure bases waren er toen & daar voor jou? Welke secure bases zijn er in het hier & nu voor jou? Welke secure bases mogen er in de toekomst & straks voor jou zijn? Bron: Jacob van Wielink, 2022, Opleiding Secure Base Coachen, De school van Transitie

Leonieke

1

deel deze tip

Tip 217 - Hypnotherapie bij onverwerkte rouw

Hypnotherapie bij onverwerkte rouw helpt klachten oplossen. Achter een klacht ligt vaak een onvoltooide band met een overledene verborgen. Hypnotische 'hereniging' heeft een enorm effect.


1

deel deze tip

Tip 218 - Je verlies overleven

Je verlies overleven

“Rouw verwerk je niet. Je overleeft je verlies en je leeft er mee.”

Een quote van Prof. dr. em. Manu Keirse, klinisch psycholoog, doctor in de geneeskunde en rouwexpert. Hij heeft een aantal boeken geschreven over rouwverwerking.

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 219 - In de stroom van tranen….

In de stroom van tranen….

“Tel steeds je zegeningen in de stroom van tranen, en maak in de stroom van tranen de tijd tot je vriend.”

Quote van Elisabeth Kübler-Ross (08 juli 1926 – 24 augustus 2004) Psychiater en pionier in stervensbegeleiding. Zij heeft een aantal boeken geschreven over rouwverwerking.

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 220 - De tijd heelt alle wonden?

ROUWEN
De tijd heelt alle wonden? Is dat wel zo eigenlijk? Je denkt dat je na een tijd, dagen, weken, maanden of jaren “genezen” bent. Of eigenlijk vinden de mensen om je heen dat dit zo zou moeten zijn. Maar dan ineens, ruik je een geur, zie je een foto of is er een belangrijke gebeurtenis in het leven. En dan wordt zonder waarschuwing weer die oude wond opengescheurd. Bahm! Daar zit je weer, midden in die rouw.
Je wil het niet, de mensen om je heen al veel minder. Je wordt geacht nu toch wel eens over die rouw heen te zijn, ook door je zelf. Je gaat vluchten of vermijden, of controleren.
Vluchten in van alles, drank, drugs, je werk, seks, noem maar op. Om maar niet dat verdriet, die spijt of wat dan ook die jou je rouw gevoelens geeft te hoeven voelen.
Je gaat controleren en vermijden. Je stopt alles weg, verbrand het of mijdt de plekken die jou aan het verlorene doen denken. Je praat er niet meer over. Je wil dat een ander er ook niet meer over praat.

En dan hoop je dat de tijd alle wonden heelt, net zoals op het plaatje. Maar wat ook op dit plaatje te zien is, is dat de rouw blijft bestaan maar dat jijzelf sterker, groter groeit.
Want weet je, de tijd geneest helemaal niets. Jij bent het die rondom je wonden, jouw leven weer opbouwt.
En hoe doe je dat dan, sterker en groter groeien zodat er plaats komt voor andere dingen in je dan die rouw?
Dat doe je onder andere door er over te blijven praten. Door er, wanneer de rouwwond weer wordt opengereten om te janken, om te schreeuwen tegen de wind in langs de vloedlijn of in een wijds open veld. Kortom door er niet tegen te gaan vechten of vluchten.
Geef jezelf die ruimte, zodat die ruimte in jou ontstaat. Alleen jij weet wat je echt nodig hebt, wat je wil en wat jouw waardes zijn.
Wanneer iets er mag zijn, zonder ertegen te vechten of van te vluchten wordt het een deel van jezelf. Wordt het niet meer zo groot maar iets wat bij jou hoort, wat ergens in jou zit.
Wil je zonder sussende woorden, zonder oordeel, mening of adviezen hulp bij dit proces?
Bel of mail me


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 221 - Rouw is een aanpassingsproces na een grote verandering

Bij rouw denken we vaak aan overlijden. Maar het is veel breder dan dat. Het gaat om het aanpassingsproces na een grote verandering in je leven. Vaak gaat het dan wel over een verlies. Dat verlies kan een overlijden zijn, maar je kunt ook denken aan verlies van gezondheid, verlies van een relatie (bijvoorbeeld door scheiding) of verlies van werk. Allemaal veranderingen waar we ons toe moeten verhouden. Waar we mee om moeten leren gaan.
Loop jij vast in jouw rouwproces? Zoek dan ondersteuning bij een rouwtherapeut.


1

deel deze tip

Tip 222 - Rouwen

Rouwen is het verwerken van een groot verlies.
Bijvoorbeeld het overlijden van iemand van wie u houdt. Of het verlies van uw gezondheid door een ziekte of het verlies van de hoop op een kind.
Verlies geeft veel emoties, zoals verdriet, somberheid en boosheid.
Ook lichamelijk kost rouwen veel energie. Praten met familie of een goede vriend helpt vaak goed. Als u er niet uitkomt met support kunt u hulp van een rouw -en verliestherapeut overwegen. Blijf goed voor uzelf zorgen als u rouwt: goed eten, slapen en regelmatig bewegen. Meestal wordt de rouw langzaam minder. Hoe lang het duurt is voor iedereen anders.


1

deel deze tip

Tip 223 - Hypnotherapie als ondersteuning tijdens kanker

Wanneer en sprake is van kanker kan hypnotherapie goed helpen in de vorm van psycho-oncologische therapie bij allerlei klachten op emotioneel en lichamelijk gebied ten gevolge van het rouwproces.


1

deel deze tip

Tip 224 - Twee zussen die rouwen om hun moeder

Rouw is een individueel proces, ook al maak je hetzelfde mee. Zo had ik twee zussen in begeleiding die hun moeder waren verloren. Ze beleefden het verlies heel anders, gingen er heel anders mee om. Waar de een de behoefte had om er veel over te praten, veel bij stil te staan, hield de ander zich staande door afleiding te zoeken en het er juist niet over te hebben. Ze begrepen elkaar niet en er ontstonden irritaties.
Ze vonden het heel lastig om zelf het gesprek hierover aan te gaan. Gelukkig hadden ze zelf op tijd het besef dat ze naast het verlies van hun moeder ook niet nog elkaar wilden verliezen. Met begeleiding hebben ze elkaar terug gevonden, is er begrip over en weer, kunnen ze elkaar de ruimte geven om ieder op haar eigen manier te rouwen en ook de verbinding te vinden met elkaar op een manier die voor beiden fijn is.


1

deel deze tip

Tip 225 - Luister naar je lichaam

Rouw is een intensief proces. Fysieke symptomen van rouw zijn bijvoorbeeld Ed vermoeidheid, concentratieproblemen, slecht slapen en lusteloosheid. Belangrijk is om naar je lichaam te luisteren en letterlijk tijd en ruimte te creëren in de agenda om tot rust te komen.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 226 - Troost

Bij elke vorm van verlies (van gezondheid, werk, idealen, een geliefde) heb je troost nodig. Er zijn veel manieren om te troosten en troost te ontvangen: erkenning van de pijn, nabijheid zonder woorden, praktische hulp, hoop bieden, afleiding. Waar het op aan komt is: op het juiste moment de juiste vorm van troost te bieden. Omdat het daar nogal eens misgaat, zou het mooi zijn als je je kwetsbaar durft op te stellen en vergevingsgezind kunt zijn...

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 227 - Emoties als golf

Wanneer je door een rouwproces gaat, komen emoties vaak als een golf over je heen. Op sommige momenten, zeker in het begin van het rouwproces, zijn deze emoties heel sterk aanwezig. Op andere momenten zul je merken dat je er misschien even helemaal niet mee bezig bent. Beiden is goed en mag er zijn. Probeer dit toe te laten en het natuurlijke rouwproces zijn gang te laten gaan. Geleidelijk aan zullen deze golven minder hevig worden.

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 228 - Wat kun jij doen voor iemand die rouwt....?

- Ga naar de mensen toe: op bezoek!
- Praat niet over je eigen ervaringen, ga in ieder geval niet vergelijken; ieder verlies is anders..
- Laat de persoon in kwestie steeds opnieuw zijn verhaal doen
- Aanvaard de hulpeloosheid: niets is even goed
- Bied praktische hulp aan: Zal ik de boodschappen doen, eten voor je koken, de was doen, koffie zetten, telefoontjes aannemen?
- Breng verhalen mee over de persoon die overleden is
- Wees begripvol als de mens in kwestie afspraken gaat afzeggen


1

deel deze tip

Tip 229 - Bewandel je eigen weg

Een rouwproces is heel persoonlijk. Er is niet 1 goede manier om te rouwen. Wat voor een ander werkt, hoeft voor jou niet te werken. Iedere situatie is anders, jij bent anders. Zoek voor jezelf uit wat jij nodig hebt om jouw rouwproces te kunnen doorlopen. Wat en wie heb jij nodig om je verlies te kunnen integreren in je leven?

Heb je hier vragen over? Dan zou een rouwtherapeut jou kunnen helpen om je weg te vinden.


1

deel deze tip

Tip 230 - Praten over verlies en rouw

Iemand verliezen die dicht bij ons staat, is een van de meest pijnlijke ervaringen die we in ons leven kunnen meemaken, en hoewel het een bijna universele ervaring is, wordt er zelden over gesproken. Ook al is verdriet en alle andere emoties die daarbij horen een natuurlijke reactie op een verlies, vaak wordt het toch enigszins gestigmatiseerd.

Wetenschappers hebben onderzocht hoe het rouwproces is veranderd door de ingrijpende beperking die is veroorzaakt door de pandemie. Familie en vrienden die een dierbare verloren aan het coronavirus, ervoeren "sterk meer negatieve ervaringen" en toonden meer verdriet en ondersteuningsbehoeften in vergelijking met mensen die dierbaren verloren door andere ziekten, waaronder kanker, ontdekten de onderzoekers.

Begrafenissen en andere rituelen konden niet op dezelfde manier verlopen, wat tot extra angst kon leiden omdat rouwenden elkaar niet fysiek konden troosten. Bijna 2/3 van degenen die tijdens de lockdown iemand verloren, voelde zich geïsoleerd en alleen tijdens het rouwen.

De rituele en gemeenschapsaspecten van rouwen mogen niet worden onderschat als manier om de verwerking van verlies te ondersteunen. Hoewel veel mensen gesprekken over de dood en rouw moeilijk vinden, zijn ze cruciaal voor de mensen die een rouwproces doormaken.

Rouw is geen psychisch probleem, maar het kan het je kwetsbaarheid wel vergroten. Ongeveer 10% van de nabestaanden ervaart psychische aandoeningen zoals angst, posttraumatische stress of langdurig rouwen.

Praten met een professionele therapeut kan helpen bij het verwerken van het verlies van een dierbare. Veel mensen voelen zich schuldig over dingen die ze wel of niet hebben gezegd of gedaan; gevoelens van woede en schuld komen ook vaak voor, evenals verhoogde angst en stress. Je kunt bijvoorbeeld angstig zijn over hoe je het zult redden zonder de persoon die je verloren hebt, over je eigen gezondheid, over sterven, over financiële onzekerheid of over het verlies van je plek in de wereld.

Als hypnotherapeut kan ik je helpen door het geven van positieve suggesties om te helpen omgaan met angst, slapeloosheid, diepe droefheid en depressie, en andere symptomen van rouw. Het kan schuldgevoelens verminderen en je helpen manieren te vinden om er in de toekomst mee om te gaan.

Neem gerust contact op om te informeren wat ik voor jouw specifieke situatie kan betekenen.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 231 - Boekentip

Boekentip
Vertroostingen van Dirk de Wachter
Waar vinden we troost in moeilijke tijden?Dirk de Wachter vertelt over wat hij zelf heeft meegemaakt.
We vinden troost in de aanwezigheid van de ander. Dat is de basis.
Heel troostend!


1

deel deze tip

Tip 232 - Documentaire

Deze week was er een prachtige documentaire op 2doc L'Amour/ La Mort. Hierin komt de Belgische psychiater Dirk de Wachter aan het woord. Zijn kijk op het leven, de liefde, de dood en de samenleving is er een om te delen.


1

deel deze tip

Tip 233 - Vragenspel Openhartig

Om laagdrempelig in gesprek te gaan over wat verlies met iemand heeft gedaan is deze kaarten set erg mooi. Ook zeer geschikt om met jongeren in gesprek te gaan. Makkelijk verkrijgbaar en niet te duur. Openhartig Afscheid


1

deel deze tip

Tip 234 - Ken de fases in een rouwproces

Beste lezer,

Het is van groot belang om enigszins te snappen wat je overkomt als je in een rouwproces zit. Rouwen kan om het overlijden van een dierbaar persoon maar ook als een relatie verbreekt, als zich een ziekte aandient enz enz.

Middels de methode van een "taal erbij" neem ik mensen mee in de verschillende fases van rouw, die zich niet netjes chronologisch voordoen.
Vaak is er in eerste instantie een grote behoefte om te begrijpen wat er is gebeurd (fase 1), is er sprake van ontkenning/vermijding (fase 2), doen er zich heel veel heftige emoties voor (fase 3), waarna er in de vierde fase weer meer balans ontstaat.
Inzicht in dit proces kan je helpen te begrijpen wat er met je gebeurd, het geeft erkenning en bevestiging dat het oke is.

Blijf er niet alleen mee rondlopen, zoek mensen op.

Hartelijke groet,


1

deel deze tip

Tip 235 - Boeken tip: van missen krijg je het koud

Rouw kan ook allerlei lichamelijke sensaties en/of klachten geven. Vaak krijg je het letterlijk koud van missen. In dit boekje staat mooi beschreven wat je allemaal lichamelijk kunt voelen en ervaren door rouw.


Van missen krijg je het koud


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 236 - Documentaire Stil water

In deze documentaire worden drie gezinnen gevolgd waarin een kind kanker heeft. Er wordt aandacht besteed aan hoe dit is voor de ouders maar ook voor de broers en zusjes. Wat vraagt het van hen? Hoe uiten zij hun verdriet? Prachtige, integere documentaire over hoe groot de impact is van kanker/ andere ernstige ziekte op het hele gezin.


1

deel deze tip

Tip 237 - Geef aan wat belangrijk voor je is.

Steun zoeken bij andere mensen is een belangrijk. Laat andere mensen in jouw omgeving weten hoe jij je voelt, deel je verhaal. Als mensen niet weten hoe moeilijk het voor je is, leg het ze dan uit. Laat hen weten waar je behoefte aan hebt. Wellicht heb je behoefte aan iemand om mee te praten, te eten, te sporten of gewoon iemand die in je buurt is. Vaak willen mensen wel helpen, maar weten ze gewoon niet hoe. Dus wees duidelijk, niemand kan immers gedachten lezen.

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 238 - Elk rouwproces is anders

Belangrijk om te weten is dat elk rouwproces anders is. Dus kwel jezelf niet met de gedachte dat het niet normaal is waar jij door heen gaat. De confrontaties die je ervaart zijn waarschijnlijk heftig. En op het moment dat je denkt dat je een stapje verder bent, dat je deze heftigheid niet meer zult ervaren, dat je iets afgesloten / verwerkt hebt, sta er dan niet van te kijken, als het zich toch en misschien in nog intensere mate aandient. Jij hebt/had zo veel opgebouwd met diegene of datgene wat je kwijt bent geraakt, dat het je op zo veel verschillende 'niveaus' raakt, zoals in rollen, taken, emoties, banden, thema’s, enz. Dat zal je je vroeg of laat bewust worden. En op welke manier is dus ook heel individueel.
Maar wees tegelijkertijd ook gerust: het dient zich een voor een aan, op een tempo dat jij aan kan. Al voelt dat af en toe anders. Toch kan je het. En vaak word je ook nog geconfronteerd met hoe je tot die tijd “gewoon door ging” of “altijd voor anderen klaar stond”, wat je nu dus echt even anders zal moeten/mogen doen. Dit is wat jij te doen hebt, het gaat in dezen om jou: jouw rouwproces betekent ook dat jij jezelf verder ontwikkelt, dat je kanten van jezelf ziet waar je wellicht niet blij van wordt, maar ook stappen zet die je verder helpen, die je dichter bij het plaatje brengen van hoe jij jezelf zou willen zien.
En tenslotte: Vergeet niet de belangrijke mensen om je heen hier ook in mee te nemen. Weet dat zij er voor je zijn! En mocht je e.e.a. eens met een professional willen bespreken, kijk eens (op deze site) naar iemand die je aanspreekt, met wie je eens van gedachten zou willen wisselen.


1

deel deze tip

Tip 239 - Manu Keirse, zijn metafoor voor rouw

Vergelijk verdriet met het beeld van een schaduw. Verdriet na verlies gaat je leven lang mee, net zoals een schaduw je overal vergezelt. Je schaduw is soms groot en soms klein, soms ligt het voor je en soms achter je. Soms is het er en soms zie je de schaduw niet. Je kunt een hoek van een straat omslaan en plots ligt de schaduw levensgroot voor je voeten. Ze stapt dan elke stap weer met je mee. Zo is het ook met verdriet, het kan opeens weer levensgroot aanwezig zijn, op een moment dat je het niet verwacht.

Prachtige metafoor, ik geef hem vaak door aan mijn clienten.


1

deel deze tip

Tip 240 - Leestip over rouw bij jongeren

Hoe gaan jongeren om met het verlies van ouder? Kunnen ze nog opgroeien tot gelukkige mensen of is hun leven voor altijd getekend door dit verlies? Op deze vragen probeerde ik – na het plotselinge overlijden van mijn man en vader van onze twee kinderen – antwoord te vinden. Ik sprak met jongeren die één of beide ouders hebben verloren en met experts op het gebied van rouw, jongeren en puberteit. Deskundigen die hebben meegewerkt aan het boek zijn o.a. Tim Overdiek, Manu Keirse en Yvonne van Sark. Het resultaat van mijn 'zoektocht' heb ik vastgelegd in mijn boek 'Niet alleen op de wereld'. Het boek is te bestellen bij de online boekenwinkels en de opbrengsten gaan naar de EvE Foundation; een stichting die ondersteuning biedt aan jongeren tussen de 14 en 24 jaar, na het verlies van één of beide ouders.

Anoniem

1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 241 - Vraag niet aan een weduwe "hoe gaat het?"

Vraag niet aan een weduwe "hoe gaat het?", want het gaat niet (zoals je eigenlijk al weet).. Je kunt moeilijk zeggen: "mijn man is dood maar verder gaat het goed".
Wat je dan wel kunt zeggen weet ik ook niet.

Ceciel

1

deel deze tip

Tip 242 - Een kwestie van dood en leven

Een kwestie van dood en leven
Boek van Irvin Yalom en Marilyn Yalom
Een zeldzaam inkijkje in het leven na confrontatie met de dood en na het verlies van een geliefde.


1

deel deze tip

Tip 243 - Waarom rouwtherapie?

Hulp bij rouwverwerking heeft niet als doel dat je van je pijn afkomt of dat je geen verdriet meer voelt. Er is bij rouw geen ‘probleem’ dat opgelost moet worden, je hoeft geen fasen te doorlopen en je hoeft het verlies geen 'plekje te geven'. 

Maar dat je rouw niet kunt oplossen betekent niet dat je niets kunt doen terwijl je rouwt. Van pijn helen of wegnemen verleggen we de focus naar aandacht geven aan de pijn en het verdriet. Erkenning en een open gesprek over wat rouw werkelijk voor je betekent kan een groot verschil maken.


1

deel deze tip

Tip 244 - Rouwen, hoe doe je dat?

Rouw is de normale en gezonde (lichamelijke, emotionele en mentale) reactie van het verlies van iets of iemand dat dierbaar was.

Moeheid, hoofdpijn, concentratieproblemen, slaapproblemen en verminderde eetlust komen veel voor. Rouw is meer dan de pijn van het verlies, het wordt ook de achterkant en het bewijs van liefde genoemd. Zonder liefde is er geen rouw. Hoe meer verbonden je was, hoe meer onthechtend het verlies is.

Je kunt op veel verschillende manieren rouwen, er bestaat geen goed of fout en er staat geen tijd voor. Om te kunnen rouwen is begrip en steun vanuit de omgeving belangrijk en onmisbaar.


1

deel deze tip

Tip 245 - Verlies van je oudere ouder(s)

Een levende ouder, al woon je niet meer thuis wordt gezien als een vorm van veiligheid, bescherming en continuïteit. Als je ouders sterven, word jij plots de oudere generatie en sta jij ineens zelf dichterbij de dood. Met je ouders begraaf je definitief je eigen kind-zijn. Vaak komen de herinneringen van vroeger weer sterk naar voren.

Ouders geven het leven door bij de geboorte maar ook bij hun sterven.
Door het verdriet over de dood van je ouders kom je in contact met je voedende wortels. Neem uit je opvoeding en herinneringen mee waarbij jij goed voelt. Je basis zijn de voedende wortels vanuit jouw opvoeding en jij hebt de keuze hierin 'zaken' voort te zetten of op eigen wijze te gaan invullen in de toekomst. 

Wees lief voor jezelf en volg je intuitie: wat voelt goed en wat neem ik mee?


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 246 - Rouw is geen depressie

Rouw is geen depressie, maar normaal gedrag/proces van evenwichtige mensen. Probeer niet aan de antidepressiva (wordt vaak voorgeschreven) te gaan, ze remmen het uiten van verdriet af.
Helaas moet de mens het verlies/pijn doorleven....(soms is daarbij begeleiding erg waardevol).
Probeer emoties niet te bedekken waardoor uitgestelde rouw na jaren nog de kop op gaat steken (meestal na een ingrijpende gebeurtenis).


1

deel deze tip

Tip 247 - Betekenis geven

Betekenis geven is een belangrijk onderdeel van het rouwproces en geeft richting dat je goed op weg bent in het verwerken. Welkom in mijn praktijk als je hierbij hulp en ondersteuning nodig hebt.


1

deel deze tip

Tip 248 - Boekentip: Manu Kreise: 'Helpen bij verlies en verdriet'

Manu Kreise is klinisch psycholoog, doctor in de geneeskunde en de autoriteit in België en Nederland als het gaat om verlies en verdriet.

Een boek waarin rouw zo genuanceerd wordt beschreven. Een prachtig boek dat troost biedt aan mensen in rouw en verhelderend voor mensen die hen bijstaan.
Aan de hand van talrijke en herkenbare voorbeelden toont Manu hoe rouwen niet gelijkstaat aan afscheid nemen maar anders leren vasthouden.
Rouwen dat niet alleen gaat over verlies door de dood maar ook verliessituaties m.b.t. je gezondheid, je werk of je toekomstperspectieven.

Een boek voor iedereen die met verlies geconfronteerd wordt.


1

deel deze tip

Tip 249 - Boektip: Het is oké om je niet oké te voelen

Manieren voor het liefdevol dragen van verlies.


1

deel deze tip

Tip 250 - Zorg goed voor jezelf

Het is belangrijk om gevoelens van verlies en rouw serieus te nemen, zonder schaamte over deze gevoelens. Geef jezelf tijd. De een heeft meer tijd nodig dan de ander. Rouw kent geen vast programma.

Zorg goed voor jezelf:

Ga op normale tijden naar bed.
Sta op tijd op en kleed je aan.
Eet drie keer per dag op vaste tijden.
Drink liever geen alcohol en gebruik geen drugs (dat verdooft juist je gevoelens en kan ervoor zorgen dat de rouw langer duurt)
Blijf als het kan gewoon werken.
Zorg voor ontspanning door dingen te doen die je prettig vindt.

Voor veel mensen helpt het om te praten met iemand die ze vertrouwen. Ook wanneer je er eigenlijk geen zin in hebt, of je het gevoel hebt dat de anderen niet willen luisteren. Vaak geeft het toch een prettig gevoel om over dat wat je bent verloren in gesprek te gaan.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 251 - Programma partnerverlies van de EvE Foundation

De EvE Foundation biedt lotgenotencontact en ondersteuning aan jongeren na het verlies van één of beide ouders. Vanaf november 2023 gaat de EvE Foundation ook een programma starten voor ouders (met kinderen) die een partner hebben verloren. In het programma is veel aandacht voor het delen van elkaars verhalen, zingeving, de opvoeding van de kinderen en gezinsdynamiek.

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 252 - Rouwen kost tijd en veel mentale én lichamelijke energie

*Rouwen kost tijd en veel mentale én lichamelijke energie*

Rouwen doe je gedurende een (lange) tijd. Je gevoelens, gedachten en reacties veranderen vaak in de periode waarin je rouwt.

Rouwenden zullen soms het verlies vermijden en afleiding zoeken. Heftige emoties kunnen niet in één keer toegelaten worden, dus worden ze soms vermeden om de emoties in kleinere stukjes toe te kunnen laten. Bovendien is het uitputtend om te rouwen, dus is vrije tijd en afleiding nodig. Het blijkt dat het kunnen vermijden van deze te intense emoties, om de pijn dragelijk te houden, gezond is. Andere keren zal de rouwende weer het verlies het hoofd bieden, en zich bezighouden met alle stresserende factoren die daarbij komen kijken.


1

deel deze tip

Tip 253 - Spotify: luisterboek van Manu Keirse Vingerafdruk van verdriet

Manu Keirse is een bekend spreker en schrijver over het onderwerp Rouw. Eén van zijn troostgevende boeken is te beluisteren op Spotify, dat is het boek "Vingerafdruk van verdriet".
Op momenten dat ik mijzelf even kwijt ben, laat ik één van de hoofdstukken afspelen. De rustige manier van voorlezen en de onderwerpen brengen me vaak weer tot enige rust. Bovendien hoor je dat alles wat je voelt in een rouwperiode er mag zijn, het geeft mij echt troost en inzicht in wat rouwen met jouw lichaam en geest doet.


1

deel deze tip

Tip 254 - Andere manier van naar rouw kijken

In het verleden overheerste bij veel therapeuten de gedachte dat je door rouw heen moest in fases om het af te kunnen sluiten.
Nu kijken we naar rouw als iets wat niet afgesloten hoeft te worden. Je hoeft iets of iemand niet los te laten die je niet wil loslaten.

Rouwen kan betekenen dat je altijd blijft rouwen om hetgeen je verloren hebt. Het mag geïntegreerd worden in je leven, het is er en gaat met je mee. Het vinden van een vorm die prettig en draagbaar is is dan de uitdaging, maar alles is goed.
Stop het gevoel niet weg het mag er zijn.


1

deel deze tip

Tip 255 - Rouwen is de achterkant van houden van!

Rouwen is de achterkant van houden van! Hoe meer je houdt van iemand, hoe groter de wond als je diegene verliest. Niemand weet hoeveel en op welke manier je van de overledene hebt gehouden, hoe het voelt aan jouw binnenkant. Dat maakt ook dat ieders rouwproces uniek is. Luister dan ook naar je eigen gevoel in het rouwproces en loop je eigen route in het rouwlandschap.

Anoniem

1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 256 - rouwen verliezen en loslaten maar ook winnen

Als mens verliezen we voortdurend iets/iemand, we moeten steeds loslaten, afscheid nemen van iemand, iets opgeven. Steeds verandert het leven.
Maar we verliezen niet alleen, we winnen ook. Het leven biedt ons de gelegenheid juist door die veranderingen ons wezen te ontplooien. We laten in zo'n periode kanten van onszelf achter en leren nieuwe kanten van onszelf kennen. Als we kunnen rouwen, is dat misschien juist een kans om iets wezenlijks te ervaren.
Het is van beslissend belang, dat we niet alleen de scheiding kunnen verdragen, maar juist doordat we door dit proces heen gaan, in staat zijn onszelf anders te beleven. Met nieuwe waarden.
Juist als je aangeslagen bent, weet je je op het essentiële terug te trekken. Juist bij scheiding bestaat de behoefte aan binding. Er is niet alleen dood. Er bestaat ook liefde. Contact met jezelf, met je eigen diepte en met de wereld om je heen.


1

deel deze tip

Tip 257 - Boekentip: Vertroostingen

Boekentip: Vertroostingen van Dirk de Wachter
In dit persoonlijke boek onderzoekt Dirk De Wachter hoe we in de moeilijkste momenten troost kunnen vinden. Die zit in kunst, in natuur, in schoonheid, in gedachten en rituelen, maar vooral: in de ander.


1

deel deze tip

Tip 258 - Rouwen om iemand waar je een slechte relatie mee had

Realiseer je dat rouw niet makkelijker is als je een slechte relatie met iemand had. Alles wat je bij het leven van die persoon niet aan hebt kunnen gaan, alles waarin je tekort bent gekomen, alle pijn en wonden die je hebt opgelopen, maken het rouwen gecompliceerder, omdat er geen mogelijkheid meer is om het anders te doen. Daarbij is er vaak de schok omdat je dit helemaal niet had verwacht, je dacht dat het makkelijker zou zijn als iemand uit het leven verdwenen zou zijn.
Zoek hulp als je hierin vastloopt.


1

deel deze tip

Tip 259 - Er is geen goed of fout..

Rouwen is een persoonlijk proces. Een ieder doet dat op zijn eigen manier Er is geen goed of fout..

Laat je niet opjagen door je omgeving. Rouwen is hard werken en kost energie. Het is belangrijk hier alert op te zijn en stapsgewijs op te bouwen naar werk, studie etc. Geef aan wat je behoefte is. Daarin speelt
zelfzorg een belangrijke rol zoals rustig aan doen maar ook communiceren en dicht bij jezelf blijven etc.
.


1

deel deze tip

Tip 260 - Niets is gek, stom of fout

Bij rouw zijn alle gevoelens en normaal. Niets is gek, stom of fout. Censureer jezelf niet te veel. Je kunt ervan uitgaan dat als jij iets voelt, heel veel mensen die gevoelens zullen herkennen. Hetzelfde geldt voor gedachtes. Veroordeel jezelf er niet om.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 261 - Wat past bij jou om te doen of te zeggen

Er gaat veel mis bij de communicatie met mensen die in de rouw zijn. Rouw gaat over verlies niet alleen bij overlijden maar bijvoorbeeld ook verlies van gezondheid of bij een scheiding.

Veel wordt er tegenwoordig over geschreven en dat is goed. Echter, wat er ook gebeurt, is dat de angst om iets verkeerd te zeggen ervoor zorgt dat er met een grote boog om rouwenden heen gelopen wordt. En dat is nu juist niet de bedoeling. Rouw is enorm kwetsbaar. Veel kan verkeerd vallen bij de rouwende daarom is het goed de tips over wat je dan wél kunt zeggen te lezen en er vervolgens je eigen methode van te maken. Wat past bij jou om te doen of te zeggen. We voelen ons vaak overvallen op zo'n moment en dan is het risico groot net iets heel onhandigs te doen.


1

deel deze tip

Tip 262 - Boekentip: Stervelingen

Boekentip
Stervelingen van Fokke Obbema
Fokke Obbema heeft veertig gesprekken gevoerd met mensen die niet meer om de dood heen kunnen of willen.
Een boek vol levenswijsheid waarin ons leven in het licht van de eindigheid ervan wordt bezien.
Dit heeft raakvlakken met rouw en verlies.


1

deel deze tip

Tip 263 - Troost - gedicht: "Wees niet bang"

Wees niet bang, Je mag opnieuw beginnen
Vastberaden doelgericht of aarzelend op de tast
Houd je aan regels, volg je eigen zinnen
Laat die hand maar los of pak er juist een vast

Wees niet bang, voor al te grote dromen
Ga als je het zeker weet en als je aarzelt wacht
Hoe ijdel zijn de dingen, die je je hebt voorgenomen
Het mooiste overkomt je, het minste is bedacht

Wees niet bang, voor wat ze van je vinden
Wat weet je van een ander, als je jezelf niet kent
Verlies je oorsprong niet, door je te snel te binden
Het leven lijkt afwisselend, maar zelfs de liefde went

Wees niet bang, Je bent een van de velen
Tegelijk is er maar een als jij
Dat betekent dat Je vaak zult moeten delen
En soms zal moeten zeggen, laat me vrij

Tekst: Freek de Jonge
Uit: De Kneep (2003) Muziek: Henk Hofstede


1

deel deze tip

Tip 264 - 'Alles lijkt zoals het was' van Frits Spits

Boekentip
'Alles lijkt zoals het was' van Frits Spits
Over liefde, leven en verlies.
'Alles lijkt zoals het was' toont de kracht van taal, muziek en liefde. Het staat vol persoonlijke en herkenbare verhalen die ontroeren en troost kunnen bieden.
Een echte aanrader in tijden van rouw!

Ineke Kroese

1

deel deze tip

Tip 265 - Voor de verwerking/verweving van rouw is confrontatie nodig

Voor de verwerking/verweving van rouw is confrontatie nodig.
Dit komt omdat onze hersenen tot het verlies een soort van kaart hebben opgeslagen (zie het maar een beetje als Google Maps) van hoe de situatie toen was. Met datgene dat verloren is, zijn allerlei koppelingen opgeslagen.
Dus elke keer als zo'n koppeling wordt ge-activeerd gaat de kaart de oude routes aangeven. Echter klopt dit niet meer met de werkelijkheid.
Hierdoor zal - met de tijd - een nieuwe kaart ontstaan. Deze komt naast - of als kopie van - de oude kaart. Daarom is rouw ook nooit echt klaar, want die kaart is telkens zich aan het aanpassen.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 266 - Een goede zorg

Voor mij was het verlies van mijn moeder erg zwaar. Natuurlijk had ik mijn familie om mee te rouwen. De pijn blijft. De uitvaart was erg prachtig geregeld door een partij.

Voor mij persoonlijk was de locatie perfect en het personeel van het uitvaartcentrum zorgde er voor dat we nergens aan hoefde te denken behalve het afscheid.

Mijn tip is: Een afscheid onder goede begeleiding/ goede handen kan het afscheid minder moeilijk maken. Hier is de partij die was ingezet: bakx-uitvaartzorg

Freek

1

deel deze tip

Tip 267 - boek

Mijn tip is het boek "Een kijkje in de hemel" van Marie-Claire van der Bruggen.
Zij heeft prachtige heldere boekjes geschreven die de dood op een andere manier benaderen.


1

deel deze tip

Tip 268 - Podcast: 'alles gaat goed'

Een nieuwe podcast over troost.
we hebben allemaal troost nodig. Eva van Pelt interviewt mensen over wat ze nodig hebben om getroost te worden.
Ze eindigt met een lied, wat troost geeft!
Een echte aanrader!


1

deel deze tip

Tip 269 - Het sprookje van de dood. Ook weer van Marie-Claire van de

Een mooie manier om verder en anders te kijken naar de dood.


1

deel deze tip

Tip 270 - pijn toe eigenen

Bij rouw komen we al snel een overlevingssysteem. We vluchten voor de pijn ,vechten of bevriezen. Om uit deze overleving te komen is het 1e wat nodig is, jouw pijn 'toe te eigenen'. Geef het die plek die het verdiend en zonder oordeel voel de 'au plek' na. Ga niet in het verhaal van je denken zitten op zoek naar de oorzaak enz maar doorvoel en accepteer dat het er is.

Succes en sterkte.


1

deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 271 - 5

Renée van der Plas

Anoniem

1

deel deze tip

Tip 272 - Byron Katie

Er bestaat geen lijden in de wereld, alleen maar een verhaal dat je ertoe brengt te geloven dat het wel zo is.
Geen enkel lijden ter wereld is echt. Is dat niet geweldig?
Doe onderzoek en ontdek het zelf.
Totdat we inzien dat de dood net zo goed is als het leven en dat hij altijd precies op het juiste moment komt, spelen we de rol van God zonder dat we ons daarvan bewust zijn en dat doet altijd pijn. Zodra je je mentaal verzet tegen wat is voel je verdriet en schijnbare afzondering. Er bestaat geen verdriet zonder verhaal. Wat is is. Jij bent het.

S

1

deel deze tip

Tip 273 - Soms is het leven niet leuk

Soms wordt je overvallen door pech, tegenslag of verdriet. Heel vervelend maar dat is ook een onderdeel van je leven.

WAT KAN JE DOEN?
Loop er niet voor weg, geef ook deze gebeurtenissen de tijd en de aandacht om opgenomen te worden in jouw levensverhaal. Even stil staan, even niet presteren, niet volle kracht vooruit maar een pas op de plaats.
Praat erover, schrijf erover in een verhaal of een gedicht. Schrijf een brief aan de veroorzaker van deze emoties en gevoelens.

Als je er niet uitkomt met familie en vrienden, en je hebt hulp nodig op dit lastige moment in je leven, dan kan THERAPIE je weer op weg helpen.

Je hoeft het niet alleen te doen. Zoek hulp.

Anoniem


deel deze tip

Tip 274 - Je mag rouwen

Rouw kost tijd en energie, weet dat in het begin je energie niveau laag is en hou daar rekening mee. Je mag rouwen, dat betekent dat je tijd mag nemen voor de verwerking: een dagboek, een fotocollage maken of een gedenkhoekje. Je verhaal vertellen (ook al is het voor de zoveelste keer). Ga niet mee in een ander verhaal, maar blijf bij jezelf, het gaat nu om jou. Emoties komen sterker binnen, dit kan ook positief zijn, je beleeft de dingen intenser, kijk naar buiten en zie hoe mooi het is, wees dankbaar voor wat je hebt, en geef de rouw de ruimte.



deel deze tip

Tip 275 - Schrijf een brief

Verdriet om het verlies van iets of iemand is vaak moeilijkt te delen met anderen. Rouw is een heel persoonlijk proces waarbij je op onverwachte gedachten, associaties of herinneringen komt. Dit wil je misschien niet allemaal delen met de mensen om je heen.
Het kan je helpen om dit wel te verwoorden in een brief aan datgene of die persoon die je verloren hebt. In die brief kan je vrij alles verwoorden wat voor jou verbonden is aan de bron van je verdriet. Niemand zal je beoordelen of beschuldigden. Het is prive voor jou en dat wat je verloren bent.
Als je je sterkste emoties en verdriet geuit hebt in die brief, kun je selecteren wat je daarna met iemand kan/wil delen.

Anoniem


deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 276 - Noem de naam van je geliefde

Het blijven noemen van de naam van je geliefde is kostbaar. Het delen van herinneringen blijft waardevol. In je hart vergeet je nooit van wie je afscheid hebt moeten nemen. Dit mag je ook hardop blijven uit spreken, delen met mensen die dichtbij je staan.



deel deze tip

Tip 277 - Boek. Vingerafdruk van verdriet.

Vingerafdruk van verdriet. Een boek van Manu Keirse voor iedereen die met verlies te maken heeft.

Zoals er geen vingerafdruk gelijk is, is er ook geen reactie op verlies hetzelfde. Het gaat er steeds om de ruimte te nemen om je verlies op je eigen manier aan te gaan.

Manu Keirse pleit voor “het stellen van vragen, niet […] het vinden van antwoorden.” Vanuit de vragen kun je stap voor stap de richting verkennen naar een eigen leven waarvan het verlies deel uitmaakt.

Dit goede, dunne boek helpt wegen te vinden om die stappen te kunnen nemen.



deel deze tip

Tip 278 - Rouw kan over elk verlies gaan

Mensen kunnen rouwen over iets dat verloren is gegaan. Meestal denken we dan aan een geliefde of een kind.
Maar je kunt ook rouwen over het verlies van je baan, je status, je jeugd, je huis of om het verlies van je vertrouwde omgeving.

Rouwen is een overgangssituatie van iets dat er was naar leven zonder datgene wat je verloren bent. Dat is heel persoonlijk en er bestaat dus ook geen spoorboekje met tijden en stations voor dit proces.
Neem de tijd! zoek hulp en kruip weg als dat nodig is.

Therapie kan een veilige plek zijn waar er aandacht is voor jou verlies, waar je niet hoeft te relativeren, waar je vrijuit kunt huilen en praten.
Zoek hulp, je hoeft het niet alleen te doen!

Anoniem


deel deze tip

Tip 279 - Accepteer dat het nu niet goed met je gaat

Als we iets meemaken en in een rouwproces terechtkomen, komen we ook veel heel goedbedoelde steun van mensen in onze omgeving tegen zoals:
1. Het gaat nu niet goed, maar geloof me dit gaat voorbij.
2. Je leert veel van zo'n periode van tegenslag.
3. Kijk of je het positieve in jezelf kan vinden.
4. Alles heeft zijn reden.
5. Kop op, maak een plan en ga verder met je leven.

Vaak komen deze positieve gedachten voort uit het ongemak wat we ervaren als we iemand aanhoren die van zijn rouwproces spreekt. Pijn van de ander herinnert ons aan onze eigen pijn, en dat vinden we heel lastig. Jouw pijn mag er zijn, maar hoelang??? Hoelang voordat je maar een stap voorwaarts MOET zetten?

Herkenbaar?

Als ik in een rouwproces ben verwikkeld heb ik er niet zoveel aan om te weten dat ik ooit, ergens in de toekomst, mezelf wellicht weer anders voel. Ik heb NU OP DIT MOMENT pijn! En ik doorloop daarin mijn eigen proces. Daar heb ik ruimte voor nodig. Ruimte om te voelen wat er is, om gedachten hun beloop te laten, om mijzelf ruimte te geven voor mijn proces. Ik denk dat dit verlangen voortkomt uit mijn werk als Gestalttherapeut. In de Gestaltbenadering proberen we niet iemand te veranderen of te 'genezen'. We begeleiden het proces vanuit het vertrouwen dat de mens zelf heel goed in staat is om te groeien. En ieder doet dat in zijn eigen tempo en op zijn eigen manier. Daar is geen meetlat voor die zegt 'nu heb je wel genoeg rouw gehad, tijd om weer aan de slag te gaan'.

De meest liefdevolle tip die ik vanuit mijn perspectief kan geven aan ieder die rouwt is toestemming om te lijden. Je hebt het volste recht om te rouwen, om te voelen wat JIJ voelt, om de pijn van verlies te ervaren. Verlies van iets wat nog steeds waardevol voor je is. Neem die ruimte, neem de tijd om te voelen wat er is, en geef daar vorm aan.

Wil je meer lezen over dit onderwerp, lees dan eens It's OK that you are not ok! van Megan Devine. Wel Engelstalig, maar zo verhelderend voor jou die op dit moment lijdt en verlangt naar ruimte om te voelen wat er is.



deel deze tip

Tip 280 - Fases in het rouwproces

Als je een dierbare verloren hebt, kom je in een rouwproces. Hoe dat verloopt, hangt van veel factoren af, het is voor niemand hetzelfde. Het heeft ook te maken met de band die je met je dierbare had, hoe het stervensproces gegaan is (bijv. was het onverwacht of na een lang ziekbed) en hoe diegene overleden is (thuis, rustig in de slaap, in het ziekenhuis na complicaties, etc. ) Er zijn globaal vier fases in het rouwproces te onderscheiden. Deze fases hoeven niet in onderstaande volgorde doorlopen te worden; soms lopen ze door elkaar heen. De fases zijn:
1. Ontkenning - je kunt (nog) niet geloven dat je dierbare er niet meer is. Het voelt alsof hij / zij nog elk moment binnen kan lopen, je kunt je verdoofd of verlamd voelen, je kunt er gevoelsmatig nog niet bij dat diegene er niet meer is.
2. Boosheid / woede - in deze fase kan er boosheid ontstaan, vaak ook gevoelens van frustratie en onmacht. Boosheid bijvoorbeeld naar anderen zoals dokters (er zijn fouten gemaakt, had het niet anders gekund). Ook kan er boosheid ontstaan naar jezelf, uit schuldgevoel (ik heb iets nagelaten, had ik maar.....) of boosheid / kort lontje in het algemeen.
3. verdriet, somberheid - je voelt je intens verdrietig, lusteloos, hebt nergens meer zin in, je voelt je somber. Het gemis voelt groot.
4. Acceptatie - je kunt nog steeds gemis en verdriet voelen, maar je hebt het verlies een plek kunnen geven en je kunt langzaamaan je leven weer leven zoals je dat eerder ook deed. Je kunt nog steeds rouwen en ermee bezig zijn, maar je hebt wat meer geaccepteerd dat je dierbare er niet meer is. Er ontstaat berusting.
Er zit geen tijd gebonden aan elke fase; dat is per persoon verschillend. Hoe meer je stil kan staan bij het verlies en ermee bezig bent (bijvoorbeeld door met mensen erover te praten), hoe beter het rouwproces vaak verloopt.
Veel sterkte!

Anoniem


deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 281 - Schuldgevoel

Had ik maar…… deze gedachte kan in je hoofd blijven rondzingen als een dierbare is overleden. Het houd je rouwproces tegen. Als je blijft vastzitten in je schuldgevoel hoef je niet te accepteren dat je geliefde dood is. Het kan als een soort van dekmantel zijn. Weet dat alles wat je wel of niet hebt gedaan met een positieve intentie was, en voor jou op dat moment de beste keuze die je had. Als je iets anders had gezegd of gedaan, dan zou je waarschijnlijk nu ook hebben gedacht, had ik het maar anders gedaan. Het had immers altijd anders gekund.

Wanneer je blijft steken in dat schuldgevoel raad ik je aan je hulp te zoeken bij een therapeut.

Anoniem


deel deze tip

Tip 282 - Wat wil je nog vragen of zeggen?

Wanneer een geliefde binnenkort gaat sterven, zijn er voor jou nog zaken die ‘onafgewerkt’ zijn? Wat zou je nog willen vragen, wat zou je nog willen zeggen, heb je ergens spijt van, is er iets waar je nooit een antwoord op hebt gehad?

Ook kun jij met je dierbare in gesprek gaan of hij/zij nog iets wil weten of zeggen. Je kunt bijvoorbeeld vragen of hij/zij vragen/angsten/problemen heeft met betrekking tot het sterven, het ziekteproces, je gezin of familie en vrienden die hij/zij achterlaat.

Wanneer jullie allebei alles hebben gevraagd of gezegd, dan kunnen jullie het leven samen goed afronden wat bijdraagt aan het verwerkingsproces.

Anoniem


deel deze tip

Tip 283 - Boekentip: Tekens zijn overal

Dit boek van medium Laura Lynne Jackson vertelt veel voorbeelden van de tekens die we door kunnen krijgen van overleden dierbaren wanneer we daar voor open staan. De band van liefde gaat nooit verloren



deel deze tip

Tip 284 - Een boek met gouden letters

Koop een mooi schrift en schrijf op de kaft in gouden letters de naam van jouw overleden dierbare.

Al schrijvend vertrouw je je gevoelens van verdriet en herinneringen toe aan dit boek. Maar ook kun je hier onderwerpen in verwoorden waar je met niemand anders over praat of over dat wat je nog samen had willen doen of had willen zeggen, of ….
Het kan een woord zijn of een verhaal, het maakt niet uit. Je schrijft zo lang als jij nodig hebt.

Er zijn ook herinneringsboeken te koop, een boek met vragen aan de hand waarvan je je herinneringen schrijft.

Schrijven een fijne manier om je te uiten, je kunt schrijven op het moment dat jij wilt, het nodig heb en in je eigen tempo!



deel deze tip

Tip 285 - Verlies verweven in je leven

Bij rouw denken we vaak aan het intense verlies wanneer iemand is overleden. Ook op andere terreinen in je leven kun je grote verliezen ervaren. Ik denk o.a. aan verlies van gezondheid, verlies bij een onvervulde kinderwens, verlies in relaties, verlies van werk.
En bij al die verliezen is er rouw.
Het is kostbaar om te kunnen vertellen over jouw verlies en wat het voor je betekent. Wat doet het met je, in gedachten, emoties, in je lijf? Dit heeft aandacht, ruimte en liefde nodig. Zodat je het verlies kunt verweven in je leven.

Als psychosociaal hulpverlener help ik je daar graag bij.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 286 - Rouw na Zelfdoding

Rouwen om iemand waar je van hield die zichzelf om het leven heeft gebracht, is anders dan rouwen na een natuurlijk overlijden. Na zelfdoding kunnen er verschillende, soms verwarrende, gevoelens en gedachten spelen die het rouwproces bemoeilijken. Denk aan schaamte, onterechte schuldgevoelens, het gevoel dat je tekort bent geschoten, gevoelens van boosheid dat die ander jou zo heeft achtergelaten, ongeloof of het wel echt gebeurd is omdat je nooit het lichaam hebt kunnen afscheid nemen. Soms is het moeilijk om over al die dingen te praten. Soms merk je ook dat het voor anderen moeilijk is te begrijpen wat jij doormaakt en echt voelt.
Het is belangrijk om niet te lang alleen er mee te blijven lopen. Gesprekken bij een hulpverlener kunnen je helpen over je gevoelens en gedachten te praten en te rouwen om de persoon waar je zo van hield.



deel deze tip

Tip 287 - Fases van rouw

De rouw gaat in verschillende fases door elkaar. De ontkenning, de boosheid, het verdriet, depressieve gevoelens, accepteren en je eigen weg zoeken. Belangrijk is dat al deze gevoelens er mogen zijn. Je hoeft je niet schuldig of niet normaal te voelen als je deze gevoelens bij jezelf ervaart.
Herinner; je bent niet je gedachten en gevoelens, je ervaart ze en bent groter dan dat. Veel sterkte. xxx



deel deze tip

Tip 288 - zelfmoord hoe hier mee omgaan

Als er iets lastig te begrijpen en te accepteren is dat als iemand zelf een bewuste keuze heeft gemaakt om een einde aan dit fysieke leven op aarde te maken. Hoe vertel je het de buitenwereld? Je loopt zelf tegen je eigen oor-veroordelen aan.
Is het moeilijk bespreekbaar, dan maak het bespreekbaar door te benoemen, "jammer dat hij/zij deze keuze heeft gemaakt", men weet dan genoeg.
En hoe je wellicht ook "afkerig" bent tegen datgene wat heeft plaatsgevonden, er tegen vechten of vluchten heeft uiteindelijk geen zin. Probeer bij allerlei vragen die je hebt, steeds terug te keren naar het vertrouwen dat dit de beste keuze was die diegene uit vrije wil heeft kunnen maken. Heel veel sterkte. xxx



deel deze tip

Tip 289 - Rouw na zelfdoding, schuldgevoel

Veel nabestaanden van zelfdoding worstelen met de vraag of zij de zelfdoding hadden kunnen voorkomen en of zij tekort zijn geschoten. In het beantwoorden van de ‘waarom’-vraag wijzen zij dan naar zichzelf. Komt het misschien door mij? Of door iets wat ik heb gedaan of nagelaten? Wat heb ik over het hoofd gezien? Dit wordt ook wel een ‘overlevingsschuldgevoel’ genoemd.
In werkelijkheid hebben achterblijvers vaak juist alles gedaan wat in hun vermogen lag om hun geliefde te helpen in leven te blijven. Het is ontzettend moeilijk te beseffen dat wat je ook gedaan en geprobeerd hebt, het niet in jouw mogelijkheid lag om het drama te voorkomen. Schuldgevoelens zijn, hoewel onterecht, in zekere zin wel begrijpelijk. Je hebt immers een rol gespeeld in het leven van die ander. Dit te erkennen geeft opluchting. Een schuldgevoel kan echter ook duiden op een overlevingsmechanisme. Door je op de schuldvraag te richten, stel je dan uit wat onder ogen gezien moet worden: de pijn van het verlies en het verdriet. Als je het moeilijk vindt je verdriet toe te laten, zoek dan hulp en blijf er niet te lang alleen mee lopen. Er zijn echt mensen die je hierin kunnen steunen en begeleiden, je hoeft het niet alleen te doen.



deel deze tip

Tip 290 - "Geneesmiddelen"

Er zijn geneesmiddelen die helpen bij rouw:
tijd, moed, liefde, zachtheid, tederheid, schoonheid, creativiteit, voelen, geruststelling, troost, humor, expressie, zijn er een paar.

Welke heb jij gebruikt / ga jij gebruiken en hoe?

(Uit: Koesterkaartjes bij verlies van Saskia de Bruin)

Anoniem


deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 291 - Je leven verrijkt

Na een verlies heb je een keuze: je kunt je arm voelen
door wat je nu moet missen of je kunt je rijk voelen
door alles wat je hebt gekregen.

Hoe heeft de dierbare die jij nu moet missen jouw leven verrijkt?

(Uit: Koesterkaartjes bij verlies van Saskia de Bruin)

Anoniem


deel deze tip

Tip 292 - Een rouwproces is als je eigen vingerafdruk

Rouwen kent geen tijdspad en geen stappenplan. Er zijn wel wat algemeenheden te onderkennen in hoe verschillend mannen rouwen van vrouwen. Er zijn ook een aantal theorieën over rouwverwerking. Maar ieder rouwproces is uniek. Daarom is het belangrijk om jouw manier van verliesverwerking vorm te geven. Laat je hierbij ondersteunen.

Ik loop graag hierin met je mee.



deel deze tip

Tip 293 - Rouwverwerking - Hoe kom je bij je verdriet?

Waar woorden ophouden beginnen de rituelen. En bij rouw zijn rituelen een prachtig instrument om op een andere manier woorden te geven aan je verdriet.
Een oefening is de cliënt iets te laten maken, schilderen, knutselen, zoeken in de tuin, bos of ergens anders in de natuur, een steen bijvoorbeeld. Of een foto laten maken die symbool staat voor het persoonlijk verdriet. Dit voorwerp kan een tijdje in huis gehouden worden en uiteindelijk met een therapeut besproken worden in therapie. In alle rust en ruimte.



deel deze tip

Tip 294 - Heb respect voor het rouwproces van de ander

Als iemand vorm geeft aan het eigen rouwproces is dat voor de buitenwereld soms moeilijk om mee om te gaan. Iemand zien huilen, zich afzonderen, het graf bezoeken en er eigen rituelen op na houden. Het kan, zeker na lange tijd, het gevoel geven dat iemand in het verdriet blijft "hangen". Praat er over met elkaar of met een therapeut.



deel deze tip

Tip 295 - EMDR helpt

Wanneer de gebruikelijke verwerking van het overlijden van een geliefde of familielid niet volgens planning gaat, dan kan EMDR helpen om sneller en blijvend het verdriet te verwerken.
Kijk voor meer informatie op mijn profiel.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 296 - Traumaverwerking na plotseling overlijden

Het zal je maar overkomen. Je denkt gezellig een kop koffie bij je vader te gaan drinken, maar je vindt hem buiten bewustzijn op de grond. En niet veel later komt hij te overlijden.

Dit is wat een cliente van mij is overkomen, 5 maanden voordat ze haar eerste afspraak met me maakt. Het was totaal onverwacht gebeurd, dus ze had ook geen afscheid kunnen nemen. Ze bleef achter met vragen over hoe het had kunnen gebeuren en met gevoelens van paniek en ontreddering.

In de maanden na het vinden van haar vader blijven beelden van die bewuste ochtend als nachtmerries terugkomen. De paniek is zo overweldigend dat ze overdag maar druk bezig blijft om zichzelf af te leiden. 's Nachts huilt ze in haar slaap.

UIteindelijk denkt ze "zo kom ik niet verder" en verzamelt al haar moed om hulp te zoeken. Ze hoopt met EMDR het trauma te verwerken en ruimte te maken om te kunnen rouwen.

En dat is gelijk ook de tip die ik hier wil geven. Als je maanden na het verlies van een dierbare het gevoel hebt dat je vastloopt, zoek dan hulp. Als je dat in je familie of vriendenkring kunt vinden, is dat helemaal prima. Ligt dat moeilijker voor je, zoek dan een therapeut die je kan helpen.

EMDR-therapie
We hebben welgeteld zeven sessies gehouden. Tijdens de eerste twee sessies heeft ze haar verhaal verteld. Pas in derde sessie zijn we begonnen met EMDR. We hebben daarna nog een tweede EMDR-sessie gedaan en dat was voldoende om die traumatische dag te kunnen verwerken. Ze begon weer goed te slapen. De keren erna hebben we gepraat en stap voor stap raakte ze minder overmand door de emoties.

Nadat alle verjaardagen zonder vader waren gehouden, kwam uiteindelijk ook kerst er aan. Ze zag er erg tegenop, met sombere gedachten en verwachtingen. Ook daar hebben we met een specifieke EMDR-techniek aan gewerkt, zodat ze kerst zou ingaan met de gedachte "ik kan het aan".

In onze laatste sessie vertelt ze dat het haar was meegevallen. Ze heeft tijdens het kerstdiner met familie haar vader zeker gemist, maar ze had het ook gezellig gehad.

Hoe verder
Natuurlijk gaat met EMDR het verdriet niet weg, maar de paniek en ontreddering wel. Therapie helpt om beter om te kunnen gaan met verlies en verdriet en een nieuw toekomstperspectief op te bouwen.






deel deze tip

Tip 297 - fasen rouw

In de psychologie kennen we de fasen van de rouw. In de eerste fase is er de ontkenning: het kan niet waar zijn. In de fasen daarna is er verdriet en boosheid. Vervolgens marchanderen: het is goed zoals het is, en accepteren. Accepteren is fuseren. Één worden met wat is.



deel deze tip

Tip 298 - Rouw is heel persoonlijk

Rouw is een reactie op het verlies van een dierbare. Rouw is iets heel persoonlijks en iedereen rouwt op zijn eigen manier. Het is net zo uniek als een vingerafdruk. Het is een natuurlijke reactie op een verliessituatie. Deze tijd kost veel energie, een nieuwe balans vinden in het bewust worden van wat verloren is en daarna betekenis geven aan het leven wat doorgaat.

Mijn tip: geef toe aan de moeheid, neem voldoende rust en probeer gezond te leven. Blijf dichtbij je eigen gevoel. Je energie zal weer toenemen, wanneer er een nieuw evenwicht is tussen wat is verloren en het leven wat doorgaat.



deel deze tip

Tip 299 - Loslaten

Vaak hoor ik mensen zeggen:ik moet dit/hem/haar loslaten.

Als je jezelf wilt gaan forceren iets los te laten kies je een moeilijke en niet succesvolle route. Het is namelijk de weg van wegdrukken of onderdrukken. Wat veel makkelijker is om datgene wat je los moet laten te verwerken. Het resultaat van verwerken is dat iets verdwijnt. Om iets los te kunnen laten, moet je het eerst vastpakken.



deel deze tip

Tip 300 - "Opzij opzij opzij"

Hollen, rennen, door! En ondertussen gebeurt er van alles. Een dierbare overleden, een ander ernstig ziek, zelf net met pensioen. Lang gaat het goed, je drive om door te gaan is groot en krachtig. Tot je fysieke klachten krijgt. Steek hier, klop daar, of in je buik is het alsof je een steen meetorst. Nu maak je je zorgen over je eigen gezondheid. Wat kan het zijn? Wat fijn om begeleiding te vinden bij deze zoektocht. Dat helpt om te gaan voelen over en aandacht te geven aan alles wat daar nog onaangeroerd ligt.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 301 - De dood: praat erover niet eroverheen

Deze week is de landelijke campagne van Sire gestart:
"Ruim 1 op de 3 mensen praat nooit over de dood. Terwijl het juist waardevol is om samen bij de dood stil te staan, erover te praten en elkaar erbij te helpen. Het gesprek aangaan verbindt en verrijkt."

De reclames zijn op de tv te zien en de radio te horen. Een campagne die ik als verlies- en rouwtherapeut onderschrijf.
Wens je mooie gesprekken toe!



deel deze tip

Tip 302 - houd je vaste structuur vast

door je vast te houden aan je dag en nachtritme, geef je houvast en voorspelbaarheid aan je dag. Dit helpt om overeind te blijven. Zorg daarnaast goed voor jezelf in de zin van voeding en zelfzorg. Dit helpt om niet verder ontregeld te raken.



deel deze tip

Tip 303 - Je kinderen ondersteunen in het rouwproces - rituelen

Het is heel goed mogelijk om je kind te begeleiden in zijn/haar rouwproces.
Houd tradities in ere, zoals ze waren voor jullie dierbare overleed. Gingen jullie op zondag altijd naar het bos, of aten jullie op zaterdag altijd soep met broodjes voor de tv. Blijf dat zoveel mogelijk doen.
Er verandert al zoveel voor je kind, vaste dingen geven juist in deze verdrietige tijd houvast en veiligheid, ook voor jezelf als ouder.



deel deze tip

Tip 304 - Deel ervaringen en gevoelens van verlies

Er zijn verschillende manieren van verwerken van het verlies van een dierbare. Door ervaringen en gevoelens met elkaar te delen, verwerk je
op je eigen manier, maar ook samen. Dat verbindt, waardoor je je verlies beter kan dragen.

Anoniem


deel deze tip

Tip 305 - Jouw proces

Neem je tijd! Een ander bepaald niet wanneer het voorbij is. Dit is jouw proces waar je doorheen moet, een ander in nodig hebt. Maar als steun en niet dat ze gaan bepalen!



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 306 - Neem bewust een moment

Door de drukte van de dagen, kan het verleidelijk zijn om niet bij het verlies stil te staan. Je kunt dan per ongeluk, of bewust het verdriet ontkennen. Dit helpt je helaas niet. Geef jezelf iedere dag een half uur om aan jouw dierbare te denken. Open heel bewust denkbeeldig je hart en laat al je emoties los. Dit kan door te huilen, te schreeuwen, te dansen, naar muziek te luisteren. Kies de manier die voor jou het beste werkt en ervaar het gevoel volledig. Na een half uur sluit je dit moment bewust weer af.

Anoniem


deel deze tip

Tip 307 - Ruimte en tijd

Neem de ruimte en tijd om te rouwen. Vertel zo vaak als je nodig hebt jouw verhaal. Zoek mensen om je heen die bereid zijn echt naar je te luisteren, er voor je te zijn.



deel deze tip

Tip 308 - Rouw verwerken?

Vaak hoor je mensen vragen aan iemand die te maken heeft gehad met overlijden of verlies: "En heb je het al een beetje kunnen verwerken?".
Deze vraag is goed bedoeld. Alleen is het lastig om rouw 'te verwerken'.
Dit heeft te maken met het feit dat als je een dierbare verliest je af en aan verdriet kunt voelen.
Soms wat meer, soms wat minder en gaat het wat beter.
Maar iets verwerken klinkt alsof er een punt achter gezet wordt. En dat is moeilijk als je te maken hebt gekregen met iemand verliezen of op een andere manier verlies ervaren.
Wat je wel doet is dat je er de ene keer verdrietiger over kunt zijn dan de andere keer. Toch gaat t verlies van je dierbare niet over, het blijft bij je.
Maar je kan er waarschijnlijk het ene moment minder goed en het andere moment beter mee omgaan. Het verlies is iets wat je hebt meegemaakt en wordt vaak door de overlevende meegedragen, maar meestal niet verwerkt.



deel deze tip

Tip 309 - Samen delen

Stel even dat je vader is overleden, zoek dan mensen op die hem gekend hebben en haal herinneringen op. De beste vriend van je vader zal het vast fijn vinden om samen foto's te kijken, verhalen te vertellen. Of de zus van je vader die weet ook nog dingen van vroeger, ze praat daar ook vast graag over. Of neem een fotoalbum mee naar je oom en laat hem uitleggen waar de foto's zijn genomen.



deel deze tip

Tip 310 - Familieetentje

Als je ouders zijn overleden en je hebt nog broers en zussen, plan een etentje of een borrelavondje, met elkaar en haal herinneringen op, doe dit alleen met de kinderen van het gezin, dan heb je weer de raakvlakken die je vroeger had en kun je mooie herinneringen aan je ouders ophalen.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 311 - Boekentip: Intens leven en sterven

Een ontroerend boek gebaseerd op lezingen waarin psychiater Elizabeth Kübler-Ross heel direct spreekt over haar ervaringen met het begeleiden van stervenden, vooral met kinderen.



deel deze tip

Tip 312 - boekentip: Als verdriet op bezoek komt.

Boek van Eva Eland. Prachtig boekje met veel tekeningen en een beetje tekst. Die je samen met je kind kunt lezen over hoe het met verdriet om kan gaan.
Voor ouders én kinderen.



deel deze tip

Tip 313 - Jouw tijd en tempo

Er is bij rouwen geen goed of fout, geen standaard route. Volg je eigen proces. Je gaat misschien van boos, naar acceptatie, naar gelatenheid en weer terug. Het is jouw proces. Neem je tijd en volg je tempo.



deel deze tip

Tip 314 - Jong ouderverlies

Ben jij op jonge leeftijd een ouder verloren? Dan is de kans groot dat je hier in je volwassen leven nog regelmatig tegen aanloopt. Dat je opnieuw geconfronteerd wordt met het verlies van je ouder op moment dat je een belangrijke stap zet in je leven, als je afstudeert, gaat samenwonen of trouwen of zelf ouder wordt. Dan komen vaak de vragen boven hoe jouw ouder er voor jou had kunnen zijn. Wat voor band jullie gehad zouden hebben. Of je op hem of haar lijkt.
De impact verlies van een ouder op jonge leeftijd wordt vaak onderschat. Je pakt je leven immers op en gaat door. Hoe kan het dan dat het na zo lange tijd nog de kop op steekt?
Loop jij hier tegenaan? Blijf er niet mee lopen en zoek ondersteuning om te onderzoeken wat dat verlies op dit moment in je leven voor impact heeft.



deel deze tip

Tip 315 - Rouw na verlies van werk

Er zijn vormen van rouw en verlies die minder gezien worden door de omgeving. Die minder erkenning krijgen als zijnde een rouwproces. Na verlies van werk bijvoorbeeld. Voor velen van ons is ons werk een onderdeel van onze identiteit. Daar halen we o.a. voldoening uit, erkenning, sociale contacten, zelfvertrouwen. Als we dat kwijtraken bijvoorbeeld in geval van reorganisatie of door verlies van gezondheid dan verliezen we een belangrijk deel van onszelf en ontstaat er een rouwproces. Door dat rouwproces bespreekbaar te maken en te erkennen als een impactvol verlies, zie je dat er ruimte ontstaat voor de impact van dat verlies en ontstaat er vaak verzachting.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 316 - Rouw en Puberteit

In de puberteit verander je van kind naar volwassene, dit is een complex proces. Als dit proces dan ook nog gepaard gaat met het verlies van een dierbare, ontstaat er nog meer complexiteit. Alle mogelijke gevoelens die een rol kunnen spelen komen meer binnen dan ooit.
Laat als ouder je kind steeds weten dat het belangrijk voor je is. Hoewel de puber het liefste zelfstandig het rouwproces doorstaat is het belangrijk dat hij of zij weet waar hij terecht kan voor emotionele steun.



deel deze tip

Tip 317 - Praten over verlies en gevoelens

Praten helpt en heelt.
Haal herinneringen op, laat het verdriet dat daarbij naar boven komt toe.
Spreek dagelijks over de dierbare die is gestorven, vermijd haar/zijn naam niet.



deel deze tip

Tip 318 - Rouwen door liefde

Ondanks dat de pijn ondragelijk kan zijn is hij onlosmakend van de liefde.
Waar liefde is, is ook pijn. Als de pijn er niet zou zijn, dan zou er ook geen echte liefde zijn.

Bijvoorbeeld rouwen op een begravenis. Het verdriet komt voort uit de liefde die je voelde voor deze persoon.

De enige manier om geen pijn meer te hebben is om de liefde weg te halen. De vraag is of je dat wil?



deel deze tip

Tip 319 - tips voor de omgeving die te maken hebben met asielzoekers

Met de grote stroom asielzoekers naar Europa is het goed om eens stil te staan bij deze doelgroep en rouw. Ze dragen een rugzak mee met onzichtbare verliezen.

- Loop asielzoekers niet gewoon voorbij of benader hen niet met onverschilligheid, maar schenk ze een warme glimlach
- Vraag geinteresseerd naar hun achtergrond, naar hun familie en toon interesse voor hun leven.
- Denk eraan dat hun afgeslotenheid te maken kan hebben met het niet verstaan van de taal of met het gebukt gaan onder zoveel verliezen.



deel deze tip

Tip 320 - Tips voor mensen uit de omgeving van iemand die rouwt

"Vraag je niet af wat je moet zeggen tegen mensen die rouwen,
vraag (je af) wat ze willen zeggen tegen jou."
- Manu Keirse - rouwexpert

Om een gesprek met elkaar te hebben:
EO - gesprekskaartjes
Over dood, gemis en verder leven.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 321 - rouw-project

Koop mooie vellen papier. Verdeel het papier in 2-en. Zet op de bovenkant de mooie herinneringen en op de onderste helft de rauwe rouw gebeurtenissen.
Je kunt foto's, plaatjes, tekeningen, berichtjes enz. enz. toevoegen.
Gun jezelf de tijd voor dit project.



deel deze tip

Tip 322 - Gids bij pijn en tegenslag

Russ Harris, een befaamde ACT therapeut heeft een goed en heel leesbaar boek geschreven voor wie te maken heeft met verlies en verdriet:
Als het leven toeslaat - een praktische gids bij pijn en tegenslag.
Er staan ook oefeningen in en een link naar gratis. luisteroefeningen.

Anoniem


deel deze tip

Tip 323 - aanwezig zijn bij je eigen rouw

Rouw is rauw. Het is als een grijze sluier die je om je heen ziet, als een zware deken die om je heen hangt. Je blik draait naar binnen en er lijkt geen licht aan het eind van de tunnel.
Als je in dit moment een hand op je hart en een andere hand op je buik legt en je je voorstelt dat er tussen beide handen een lijntje loopt. Doe dit 20 ademhalingen.
Op deze manier kom je weer dichter bij jezelf, bij wat er in jou gebeurt.



deel deze tip

Tip 324 - Losse eindjes afhechten

Het eind van het jaar vraagt om een terugblik en reflectie van het jaar, om vervolgens weer ruimte te creeeren voor iets nieuws. Met veel ervaringen loopt het anders.Er is geen moment van afscheid, bijvoorbeeld wanneer je plotseling verlaten wordt door een noodlottig ongeval of relatiebreuk. Maar ook in minder ingrijpende situaties doet het zich voor, zoals bij afronding van een studie, werksituatie of een geweldige vakantie. Dan blijven er losse eindjes die vroeg of laat weer op kunnen spelen. Op die momenten helpt het om stilstaan bij wat er is: een kaarsje te branden, een tekening maken of erover praten met een vriend met een luisterend oor. En weet dat er ook een hele groep psychosociaal therapeuten zijn die opgeleid zijn om je in deze situaties te ondersteunen.



deel deze tip

Tip 325 - Hoe heb je geleerd te rouwen?

Er zijn meerdere factoren van invloed op het verloop van een rouwproces. Bijvoorbeeld de manier waarop je geleerd hebt om te gaan met verlies of verdriet. Zoek je het liefste afleiding of mag het gevoel er zijn? Kun je erover praten met anderen of vind je dat juist lastig? Zeg je tegen jezelf: "Kom op, je moet toch door" en "Je moet het toch alleen doen" of laat je andere mensen toe voor steun? Mag je vertragen?
Er is geen goed of fout al kan de ene manier wat meer ruimte geven dan de andere. Het is goed om oog te hebben voor de manier waarop jij geleerd hebt om te gaan met verdriet of verlies en om te ervaren of deze manier helpend is of niet voor het vormgeven van jouw rouwproces.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 326 - Kerst gemis en andere feestdagen

Je voelt je shit

Eigenlijk sinds het begin van december al. Je weet dat de feestdagen eraan komen, en dit zal de eerste keer zijn dat je die niet met je dierbare door kan brengen. De afgelopen tijd heb je de emoties ‘verdrietig’, ‘eenzaam’ en ‘moedeloos’ al een paar keer aangekruist.

‘Kom anders gezellig een wijntje doen,’ stelt een vriendin voor. Te diep in het glaasje kijken maakt de vrijdagavond misschien vrolijk, maar de zaterdag met kater nog somberder. ‘Laten we naar de sportschool gaan, alles er flink uitzweten,’ zegt een andere vriendin tegen je. Alleen de gedachte om tussen al die perfect afgetrainde lichamen te moeten lopen houd je tegen.

Negatieve emoties kunnen het leven flink overschaduwen. Toch is het goed om ze te omarmen in plaats van ze zo snel mogelijk te vervangen door positieve gevoelens. Zo maakt verdriet minder oppervlakkig, en helpt het ons inzien wat écht belangrijk is.

Boos, verdrietig of somber zijn. Het hoort bij het leven.



deel deze tip

Tip 327 - Sterker worden van verdriet, kan dat?

Hoe graag we soms ook willen dat het niet zo is: pijn en verdriet horen bij het leven, net zoals blijdschap en geluk. Het kan je sterker maken en dichter bij elkaar brengen, zolang je er niet voor wegloopt.
Hoe kun je sterker worden van je verdriet?
Voel je pijn, en loop er niet voor weg. Als je dat doet, zal je de oorzaak van de pijn niet snel ontdekken, waardoor je het blijft voelen. Juist als je pijn omarmt vind je de kern van het probleem en kun je werken aan een oplossing.
Heb moed en realiseer je dat je ook slechte emoties mag voelen: die horen net zo goed bij het leven. Pas als je ook je negatieve gedachten kunt beheersen, kun je groter, beter, sterker en gelukkiger worden.
Advies bij verdriet?
Weet dat je niet alleen bent, er is een uitweg. De eerste stap is altijd het delen van je verhaal met een ander. Schaam je niet voor je verdriet en vraag om hulp. Waar je die hulp zoekt en wat voor jou het beste werkt, dat kan voor iedereen anders zijn. Je kunt net zoveel hebben aan de warme armen van een vriendin als aan een luisterend oor van een hulpverlener. Dat ligt aan wie je bent als persoon, wat je hebt meegemaakt, hoe sterk je je voelt en of je een stevig vangnet van vrienden of familie hebt. Maar de eerste stap die je moet zetten is altijd het delen van je problemen met een ander: het zoeken en accepteren van hulp.



deel deze tip

Tip 328 - Vraag hulp

Als je te maken hebt met rouw- en verlies, is het vaak lastig om hulp te vragen. Toch kan het zo helpend zijn als eens iemand de boodschappen voor je doet, op de kinderen past, je helpt met een klusje in huis of gewoon een kopje thee komt drinken. Kijk eens om je heen en maak eens een lijstje met mensen die je dicht(er)bij zou willen hebben. Probeer niet voor hen in te vullen dat je hen tot last bent, maar kijk eens van een andere kant: waarschijnlijk zal niemand 'nee' zeggen als je om hulp vraagt en zijn ze blij dat ze íets voor je kunnen doen.




Anoniem


deel deze tip

Tip 329 - Rouwsluiers

Wat is niet helpend voor iemand in rouw:

- Als ik iets kan doen, hoor ik het graag zeggen;
- Niets van je laten horen;
- Het onderwerp negeren;
- Invullen voor de ander wat hij of zij nodig heeft;
- Adviezen en oplossingen geven over hoe iemand moet rouwen;
- verdriet relativeren, zeggen dat het nu wel lang geleden is dat die persoon is overleden en je ook weer door moet;
- De stilte doden met allerlei vergelijkbare verhalen;
- Vergelijken van het verdriet van de rouwende met ander verdriet;
- Uitgebreid over je eigen verdriet gaan vertellen;

Wat is wel helpend:
luister naar de persoon in rouw, ben even stil en luister echt. Je mag zeggen dat je het moeilijk vindt en niet goed weet wat te zeggen. Dat is oprecht en helpend.



deel deze tip

Tip 330 - Als een dierbare is overleden

Als een dierbare is overleden die moetje niet loslaten maar anders vasthouden.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 331 - Houden van

Als een dierbare is overleden kun je altijd van diegene blijven houden.



deel deze tip

Tip 332 - Boekentip: Natriltijd

Natriltijd - terugbuigen na de storm, is een prachtig boek over wat rouw- en verlies met je doet. Veel praktische tips en nuttige informatie.

Natriltijd is geschreven door Riet Fiddelaers - Jaspers.

Anoniem


deel deze tip

Tip 333 - Omgaan met gevoelens bij verlies

Bij een verlies staan we voor de opgave om iets te doen met de stroom van gevoelens die op ons afkomt. Er zijn verschillende manieren om hiermee om te gaan:
- Verdringen: weglopen voor je gevoelens;
- Verdrinken: je laten meeslepen door je gevoelens, erin verdrinken;
- Openstaan: openstaan voor je gevoelens, maar je er niet door laten meeslepen.
Het belangrijkste is dat je de achtergrond van deze gevoelens begrijpt en er bewust van bent om te voorkomen dat de gevoelens met je op de loop gaan. Het mooie is als je ze kunt verdragen en aankijken, zodat ze kunnen transformeren.



deel deze tip

Tip 334 - Boekentip: Je mag me altijd bellen | 1001 dagen van rouw

Na de dood van 'haar betere ik', haar man en schrijver Karel Glastra van Loon, behoorde Karin plotseling tot dat lastige volkje van weduwen en weduwnaars. Op zijn veel te vroege dood volgde een periode van vallen en opstaan, waarin het verlies als zoutzuur doorvrat. Zonder hulp van anderen redt niemand het, maar toch stond bovenaan haar ergernissenlijst het goedbedoelde zinnetje 'Je mag mij altijd bellen'. Want hoe welgemeend ook, dit is hulp die je met lege handen achterlaat...
Omdat je in je diepste wanhoop niet wilt bellen en niet kúnt bellen, omdat je slechts denkt: nee, het gaat niet! Zij moeten míj bellen!

Het duurde honderden dagen, maar uiteindelijk volgde er een periode waarin Karin terugveerde en haar levenslust hervond. Met dit boek wist ze een stem te geven aan haar vele lotgenoten in rouw.



deel deze tip

Tip 335 - Omgaan met rouw en verlies

Als je dierbaren hebt verloren, misschien hebben ze je verlaten of misschien zijn ze overleden, dan zoek je een manier om met je emotionele pijn, het verdriet, de eenzaamheid, misschien zelfs schuldgevoelens te gaan.
Laten we beginnen met een duidelijke punt: Er is absoluut niets verkeerds met het gevoel van verdriet dat jij nu ervaart. Het is compleet normaal om van streek te raken als iemand van wie je houd je heeft verlaten of is overleden. Je hebt vertrouwdheid en nabijheid opgebouwd met deze persoon. Misschien kent niemand je beter dan deze persoon en misschien ken jij hen het beste. Dat soort nabijheid is de oorzaak van het gevoel van verlies en het gevoel van verdriet. Het is heel natuurlijk hoe je je voelt, er is niets verkeerds aan om je zo te voelen en het is niet nodig om in therapie te gaan omdat je verlies en verdriet voelt.
Een totale acceptatie van je verlies is de basis voor wat daarna gebeurt met je emotionele heling. Ik ben nu niet daar met jou maar ik zal mijn best doen om je te begeleiden door dit proces gebaseerd op mijn ervaring van 25 jaar als hulpverlener.
Als het voor jou moeilijk is om te begrijpen dat het geheel normaal is om je zo te voelen zoals je voelt, stel je voor hoe de wereld zal zijn als niemand verlies ervaart of verdriet voelt. Stel je voor mensen gaan dood maar niemand boeit dat, zou dat niet een wereld zijn van psychopaten, sociopaten en gekke mensen?
Dus wanneer je totale acceptatie bereikt van hoe je je voelt en wat je voelt in je borstkas en in je keel, dan kun je ook bemerken dat verdriet in golven komt, het komt en het gaat. Het wordt als het ware getriggerd door objecten, mensen of herinneringen. Wanneer het getriggerd wordt is dat het moment dat de volgende golf van verdriet komt.
Het onderdrukken, oordelen, ontkennen, negeren of proberen ervan te komen zal niet helpen, zoals je misschien zelf al hebt gemerkt. Onderdrukken zal jou alleen nog meer uitputten. Wat helpt is om het te voelen en gaan met de golven die komen. Het is vaak een trigger in de buitenwereld die een keten van gedachten en emoties op gang brengt. Het is als het ware de energie die door je heen gaat, geef toestemming aan deze energie om door jou heen te gaan. Het is heel normaal, je moet nog wennen aan het idee van separatie en scheiding met de ander. Hoe meer tijd je samen hebt doorgebracht hoe meer je een eenheid werd met de ander en het voelt alsof een deel van jou is weggerukt en een open wond heeft achtergelaten. Neem de tijd om te genezen en te helen hiervan. We maken dit allemaal mee in een bepaalde fase in ons leven. Het is alsof dit onderdeel is van het pakket van het leven op het planeet aarde. Het pakket bestaat uit twee polariteiten nabijheid en intimiteit aan de ene kant en scheiding en verlies aan de andere kant. Vaak is de meest heftige periode in de eerste paar weken en de maanden die daarop volgen. Daarna neemt de heftigheid geleidelijk af. Het is een natuurlijk proces ongeacht wat je probeert of niet probeert, ongeacht of je een pil neemt of niet neemt, ongeacht of je counseling hebt of niet. Als je dat proces probeert te versnellen dan is dat een vorm van onderdrukking wat het eigenlijk verlengt.
Als het niet (een klein beetje) minder wordt met elke maand dan is er niet sprake van een natuurlijk proces van loslaten maar dan is er sprake van ego gerelateerd zelf veroorzaakt lijden. In dit geval spreken we van een langdurig verdriet of rouwproces. Het klinkt heftig want wie doet dat nu met zichzelf? Natuurlijk doet niemand dit bewust of met opzet.
Over het algemeen kun je zeggen dat alles wat langer duurt dan 4 maanden om op een natuurlijke manier te rouwen betekent dat je andere problemen hebt dan alleen verlies.
Informatie over langdurig rouw wordt volgende keer vervolgd.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 336 - Teleurgesteld in je omgeving

In mijn praktijk zie ik dat rouw veel invloed heeft op de relaties om ons heen. Vaak zijn we ons daar in eerste instantie niet van bewust maar op een gegeven moment valt het op. Soms in de vorm van teleurstelling als je meer contact of steun had verwacht gezien de goede relatie die je eerst samen had. Andere relaties verdiepen zich juist en ontvang je steun uit onverwachte hoek.

Rouw of verlies staat niet op zichzelf maar verandert ook relaties en verbindingen. Bijvoorbeeld doordat jouw behoeftes zijn veranderd. De een zal hier gemakkelijker in mee kunnen bewegen, de ander minder. Probeer of het lukt om de ander te vertellen wat je nodig hebt of wat je behoefte is. Soms lukt het dan om de verbinding te behouden. Helaas is het ook zo dat je soms moet accepteren dat relaties verloren gaan. Hoe verdrietig dat ook is.



deel deze tip

Tip 337 - Nieuw verlies rakelt oude verliezen op

Als je een verlies ervaart in het hier-en-nu, haalt dat vaak oude verliezen boven. Herinneringen komen omhoog. En hoe verschillend de verliezen ook kunnen zijn, het kan je toch uit evenwicht brengen.
Kijk of je ze nog uit elkaar kunt halen. Of de emoties niet door elkaar gaan lopen en je overspoeld wordt maar niet duidelijk is waardoor.



deel deze tip

Tip 338 - rouwen kent geen blauwdruk

Het kan jezelf enorm in de weg zitten als je vind dat je op een bepaalde manier moet rouwen om het verlies van een dierbare, of om een ander verlies zoals je huis, je baan.

Maar iedereen rouwt op zijn eigen tempo en op zijn eigen wijze.
Door die zelfacceptatie toe te passen, kan je op jou eigen manier omgaan met rouw. Dat gaat je helpen om er uiteindelijk doorheen te komen.



deel deze tip

Tip 339 - Boek: Professioneel begeleiden bij verlies

Een zeer goed boek omtrent verlieservaringen voor professionals die mensen begeleiden bij het verwerken van belangrijke veranderingen in hun leven en loopbaan.
De schrijvers zijn: Jakob van Wielink, Leo Wilhelm en Denise van Geelen-Merks



deel deze tip

Tip 340 - Langer dan een jaar in rouw?

Heb je een dierbare verloren en blijf je ook na een jaar last houden van intens verdriet? Wordt je dagelijks leven beperkt door het verlies? Dan is er mogelijk geen sprake van ‘gewone’ rouwverwerking, maar lijd je aan een zogenaamde aanhoudende-rouwstoornis.

Je bent niet de enige. Een op de tien mensen heeft na een jaar nog steeds erge rouwklachten, zoals somberheid, slapeloosheid, piekeren en concentratieproblemen. Ook hebben ze moeite om voor zichzelf en anderen te zorgen.

Misschien mijd je contact met mensen die je aan je overleden geliefde herinneren. Of heb je last van gevoelens van schuld. Misschien verlang je zo sterk naar de dierbare, dat je eigen leven hier op aarde als zinloos voelt.

Als je jezelf in een of meer symptomen herkent dan is het belangrijk dat je hulp zoek. In deze situatie is 'de tijd ervoor nemen' niet de oplossing. Praat erover met je huisarts en zoek hulp bij je rouw. Een effectieve methode voor traumaverwerking is EMDR-therapie. In mijn praktijk komen cliënten zes tot tien sessies, waarbij ik naast EMDR soms ook hypnotherapie inzet.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 341 - Delen van verdriet

Regelmatig hoor ik in mijn praktijk dat clienten het verdriet van de ander 'er niet bij kunnen hebben' het verdriet van een ander gezinslid, of van opa en oma bijvoorbeeld. Begrijpelijk, zeker wanneer het verdriet zoveel pijn doet als bij het verlies van je eigen kind. Voor iedereen is de rol of betekenis van dat wat ze verloren zijn anders. Maar het verdriet wordt niet minder door vermijding of ontkenning, integendeel. Juist de onderdrukking kan zorgen voor het uitvergroten van emoties en het nog meer uit de weg gaan hiervan.
Samen het verlies erkennen, ieder vanuit zijn eigen rol of betekenis, kan helpen in het proces van het verlies. Het kan juist als steunend en helpend worden ervaren wanneer je het samen kan bespreken met elkaar. Op die manier worden de herinneringen aan de overledene, levend gehouden.




deel deze tip

Tip 342 - Je doet het niet verkeerd

Verschillende manieren van rouwen

Loop jij er tegenaan dat je anders reageert op verlies of rouw dan je partner of familielid die ook datzelfde verlies kent? Het is goed om te weten dat er twee verschillende stijlen zijn van rouwen. De instrumentele stijl en de intuïtieve stijl.

Als de instrumentele manier van rouwen bij jou hoort houd je je emoties meer voor jezelf. Je emoties zijn gedempt. Je denken is actiever dan het voelen. Je vindt het prettig om controle te houden en dingen actief te doen of te regelen.

Als je de intuïtieve manier van rouwen hebt ben je meer gericht op gevoelens. Je voelt het verlies intens. Jouw belangrijkste strategie om met het verlies om te gaan is praten en steun zoeken bij anderen en je kunt je vaak minder goed concentreren op je taken.

Het ene is niet beter dan het andere. Vaak herken je van allebei wel iets. Wat herken jij het meest bij jezelf?

Kom je er niet uit en loop je er in vast? Twijfel niet en neem vrijblijvend contact op voor hulp bij het omgaan met je verdriet.

Hannelies-Psychosociaal Therapeut
Lid van Therapiepsycholoog



deel deze tip

Tip 343 - Hoe omgaan met verlies

Manu is klinisch psycholoog, doctor in de geneeskunde en de autoriteit in België en Nederland als het gaat om verdriet, verlies en de laatste levensfase.


Hoe hij is gekomen op zijn ideeën over rouw, komt omdat hij gevormd is door zijn eerste ervaringen met de dood:
Een jongetje uit zijn klas is, toen hij ongeveer 5 jaar was overreden door een vrachtauto. Die avond na de gebeurtenis is de huisarts van het dorp bij alle gezinnen met kinderen langsgekomen. Hij moedigde de ouders aan om juist met de kinderen afscheid te nemen van het jongetje. Het te omringen met warmte. Manu herinnert zich het handje van de jongen dat nog boven de dekens uit stak en de warme chocolademelk bij thuiskomst.

Hij legt het belang uit kinderen al jong te betrekken bij verlies en de dood. Ze op jonge leeftijd handvaten te geven waar ze rest van hun leven mee verder kunnen.

‘Dat wat je smart gegeven heeft, geeft je ook vreugde. Vreugde en verdriet liggen heel dicht bij elkaar. Verdriet heeft te maken met liefde, met mensen die van elkaar houden. Als je van iets of iemand houdt, voel je diep verdriet als daar iets mee gebeurt.’

Manu heeft het gegeven ‘verwerken’ afgeschreven. Hij spreekt van ‘rouwtaken’. Verlies ervaren is mentale, psychologische en lichamelijk rouwarbeid verrichten. Deze bestaat uit vier taken:
- Het onder ogen zien van de werkelijk van het verlies;
- Het ervaren van de pijn, deze te delen met anderen, je emoties uiten;
- Je aanpassen aan de wereld na het verlies;
- Het opnieuw leren genieten van het leven en herinneringen levendig te bewaren.

“Sterven is verhuizen van de wereld naar het hart van mensen die van je houden. Daar leef je verder.”

Mocht je hierbij hulp nodig hebben dat kan een therapeut je hierbij ondersteunen.





deel deze tip

Tip 344 - Verlies van baan is ook rouw

Gun jezelf de tijd om het verlies te verwerken. Beleef het bewust, geef het verdriet de ruimte. Als je het probeert weg te drukken komt het later terug.

Stop met jezelf verwijten maken. Neem de situatie zoals deze is en stop geen energie meer in zaken die je niet kunt veranderen.



deel deze tip

Tip 345 - Verlies van baan is ook rouw

Gun jezelf de tijd om het verlies te verwerken. Beleef het bewust, geef het verdriet de ruimte. Als je het probeert weg te drukken komt het later terug.

Stop met jezelf verwijten maken. Neem de situatie zoals deze is en stop geen energie meer in zaken die je niet kunt veranderen.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 346 - Verwerken van verlies van baan

Praat erover. Schaam je niet voor de situatie en gooi het open. Je zult zien dat mensen dan eerder bereid zijn om je te helpen. Alleen al omdat ze dan weten hoe het echt met je gaat. Je netwerk is heel belangrijk!

Gun jezelf plezier. Je hoeft niet ineens hele dagen achter je pc te zitten op zoek naar werk. Bouw vaste momenten in waarop je op zoek gaat naar werk en zorg daarnaast voor afleiding. Ga iets leuks doen en je zult zien dat je daarna weer met meer energie en met nieuwe inzichten je zoektocht hervat.

Stel jezelf open voor de mogelijkheid dat je meer (aan)kunt dan je nu denkt.



deel deze tip

Tip 347 - Verliesoriëntatie en hersteloriëntatie

Hoe een rouwproces verloopt, verschilt per persoon.
Belangrijk is dat in dat proces zowel de verliesoriëntatie ruimte krijgt als de hersteloriëntatie. Welkom in mijn praktijk om hierbij ondersteuning te krijgen.



deel deze tip

Tip 348 - Wanneer moet je naar een rouwtherapeut?

Je moet helemaal niks! Maar het kan heel fijn zijn om naar een rouwtherapeut te gaan als je een groot verlies hebt meegemaakt. Ook al heb je familie en vrienden die je steunen, bij een rouwtherapeut kun je jouw verhaal kwijt zonder oordeel en zonder de emotionele lading die mensen die dichtbij je staan wel kunnen hebben.

Vaak wordt er gezegd dat je een half jaar na de verlieservaring pas hulp hoeft te zoeken, maar het is mijn ervaring dat het ook in het begin prettig kan zijn om ondersteuning te krijgen bij je rouwproces. Elk rouwproces is anders en dat maakt dat je je verloren kan voelen en niet weet of je het wel 'goed' doet. De rouwtherapeut kan je dan al ondersteunen zodat je niet het gevoel hebt te verzuipen in je verdriet.

Dus wanneer is dan het beste moment? Het moment dat jij er aan toe bent, dat kan al heel snel zijn of pas jaren later.



deel deze tip

Tip 349 - Een klik met je rouwtherapeut is belangrijk

Als je een rouwtherapeut zoekt, is het belangrijk dat je een 'klik' hebt met die persoon. Dat betekent dat je je veilig genoeg en op je gemak voelt om het hele verhaal te vertellen, met alle gedachten en gevoelens die daarbij komen kijken. Ook de gedachten waar je je schuldig over voelt of je misschien voor schaamt. Die gedachten en gevoelens durf je niet altijd bij je familie of vrienden te uiten.

Ik kijk niet snel ergens van op, ik kan je juist ondersteunen om met de tegenstrijdige en verwarrende gevoelens om te gaan. Om te leren zien welke behoefte er onder die gedachten en gevoelens zit. Als je dat leert heb je vaak meer begrip voor jezelf.



deel deze tip

Tip 350 - Rouwen op jouw eigen wijze

Er is geen goed of fout in de rouw, doe het vooral op je eigen wijze.

Hoe zorg je vooral goed voor jezelf, onderzoek je gevoelens, je gedachten, voel je je gesteund door de mensen om je heen en kun je de tijd nemen die jij ervoor nodig hebt? 
Verlies gaat niet alleen over afscheid door de dood maar ook over afscheid van bepaalde levensfasen en afscheid van je gezondheid of je werk.

Kom je er alleen niet uit ? Zet dan de stap naar iemand die jou op professionele wijze in jouw proces kan begeleiden.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 351 - Je rouwende partner steunen

Als je partner in de rouw is, heeft dat veel impact op jullie relatie. Ook voor jou, als partner, kan de rouwperiode daardoor een lastige tijd zijn.

Niets lijkt diegene te interesseren: activiteiten, vrienden, uitgaan, seks, hobby's of vakantie... het wordt allemaal met hetzelfde gebrek aan enthousiasme ter kennisgeving aangenomen. Als partner vraag je je misschien wel eens af of jullie relatie nog wel belangrijk is voor de ander.
Die relatie zou wel eens juist nú extra belangrijk kunnen zijn voor je partner, ook al merk je daar weinig van.

Gelukkig ben je niet helemaal machteloos. Er zijn dingen die je kunt doen voor je rouwende partner. Je kunt de pijn van het verlies niet minder maken, maar wel sneller voorbij laten gaan. Moedig je partner maar aan actief met het verlies bezig te zijn. Ga er maar van uit dat alles bijdraagt aan de verwerking: praten (alsmaar weer opnieuw over hetzelfde is heel zinvol), spullen uitzoeken, huilen, lachen, rituelen, plaatsen bezoeken en vooral herinneringen ophalen.



deel deze tip

Tip 352 - Boekentip: Herbergen van Verlies – Thuiskomen in een Land

'Herbergen van verlies. Thuiskomen in het Land van Rouw' is een mooi boek voor zowel professionals in rouwverweking als personen die meer inzichten willen hebben in hoe rouw werkt.



deel deze tip

Tip 353 - Rouwen is pionieren

Rouwen is net als pionieren. Bij een groot verlies weet je niet van te voren hoe je reageert of welke impact het heeft.

Je moet jezelf als rouwende opnieuw leren kennen. Wat is voor jou nu belangrijk? Welke steun heb je nu nodig? Wanneer wil je er wel of juist niet over praten?
Wat kun je verwachten van het rouwproces en kun je iets doen om je hoofd boven water te houden?

Als je daar hulp bij wilt, ben je van harte welkom om eens kennis te maken en te ontdekken hoe ik je daarbij kan ondersteunen.
Je hoeft het niet alleen te doen.



deel deze tip

Tip 354 - Rouw is het bewijs van liefde

Rouw wordt door de Vlaamse rouwdeskundige Manu Kierse de achterkant van liefde genoemd.

Ik noem het ook wel het bewijs van liefde. Juist als iets erg belangrijk voor je is, heeft het grote impact als dat er niet meer is. En dan is hoe je rouwt, hoe je dat uit, het bewijs daarvan.

Rouw is geen stoornis, maar zie ik als een normale reactie op verlies, met alle tegenstrijdige en verwarrende gedachten en emoties die daarbij horen. Als dat je in je dagelijkse leven erg ontwricht kun je daar hulp bij zoeken. Bijvoorbeeld bij de praktijkondersteuner van de huisarts. Of als je hulp zoekt bij iemand die gespecialiseerd is in rouw bij een rouwtherapeut.



deel deze tip

Tip 355 - Verwachtingen van jezelf en hun invloed op jouw rouwproces

Verwachtingen die je van jezelf hebt, die komen ook naar voren in jouw rouwproces. Als je bijvoorbeeld iemand bent die hoge eisen aan zichzelf stelt dan vind je het waarschijnlijk ook lastig om ruimte te maken voor jouw rouw en alles waar daarbij komt kijken. Jouw kwetsbaarheid, verminderde belastbaarheid, minder energie hebben, minder zin in sociale contacten. Rouw heeft invloed op jouw rollen als partner, ouder, collega, vriend(in) etc. Het is lastig om door te gaan op de manier van voor het ingrijpende verlies maar als je dit wel van jezelf verwacht kost dat vaak enorm veel energie. Energie die je niet hebt als je in een rouwproces zit.

Hopelijk lukt het om jezelf de ruimte te geven die je nodig hebt om te rouwen om het verlies zonder dat je daarnaast allerlei verwachtingen van jezelf hebt die je onmogelijk waar kan maken.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 356 - Gouden randje

Ik geloof in toeval. Wat ons overkomt is een toevalligheid, een samenloop van omstandigheden. Wat we er vervolgens mee doen is geen toeval. Durf je de pijn die je meemaakt door ziekte, scheiding, verlies of andere life-events aan te kijken en er van te leren? In plaats van ervoor weg te vluchten of ermee te vechten? Acceptance & Commitment therapie leert ons dat pijn en lijden in het basispakket van het leven zitten. Leer je er vandaag niets van, dan misschien morgen wel. Zo kun je bij iedere ervaring, hoe pijnlijk ook, uiteindelijk zien wat het je brengt. Zien wat het gouden randje is, om de donkere wolken in je leven.



deel deze tip

Tip 357 - Gun jezelf de ruimte om te rouwen op jouw manier

Rouwen kost tijd en veel mentale én lichamelijke energie.

Rouwenden zullen soms het verlies vermijden en afleiding zoeken. Heftige emoties kunnen niet in één keer toegelaten worden, dus worden ze soms vermeden om de emoties in kleinere stukjes toe te kunnen laten. Bovendien is het uitputtend om te rouwen, dus is vrije tijd en afleiding nodig. Het blijkt dat het kunnen vermijden van deze te intense emoties, om de pijn dragelijk te houden, gezond is. Andere keren zal de rouwende weer het verlies het hoofd bieden, en zich bezighouden met alle stresserende factoren die daarbij komen kijken.




deel deze tip

Tip 358 - Probeer erachter te komen wat je nodig hebt

Soms wil je het erover hebben, en soms wil je juist stil zijn. Soms wil je heel hard huilen, en soms ‘gewoon’ gezellig zijn. Maar er zijn ook veel mensen die afleiding willen, die willen dóén. Dat kan allemaal, niks is goed of fout; iemand in rouw kan verschillende talen spreken.

Vaak heb je een goede reden om niet te willen praten en delen. Misschien weet je wel wat je wél nodig hebt?

Bedenk van te voren als je het contact aan gaat met anderen, of je het er wel of juist niet over wilt hebben. Wees duidelijk dat je bijvoorbeeld niet zit te wachten op goedbedoelde adviezen of ervaringsverhalen. Geef goed aan wat je wél en juist niet wilt. Het kan helpend zijn om dit vooraf aan een ontmoeting in een bericht aan familie en vrienden te laten weten.

Spreek uit waar je wél behoefte aan hebt. Bijvoorbeeld dat je het juist fijn vindt om samen iets te ondernemen of geef bezoek een taak. Zo sla je twee vliegen in één klap, want in een periode van rouw kan het huishouden een last zijn. Je kan bijvoorbeeld zeggen: ‘Als je hierheen komt, zou het fijn zijn als je wat boodschappen mee kan nemen’. Of: ‘Ik vind het leuk als je komt, zou je dan misschien samen willen koken? En na de afwas weer vertrekken? Ik merk dat ik veel rust nodig heb’.



deel deze tip

Tip 359 - Psychosociale hypnotherapie bij (anticiperend) verlies

Verlies en verdriet zijn onvermijdelijke metgezellen van het leven. Of het nu gaat om het verlies van een geliefde, een baan, je gezondheid of een andere vorm van verandering die je leven heeft getroffen, psychosociale hypnotherapie kan een zachte en effectieve manier zijn om je te helpen deze uitdagingen het hoofd te bieden.

Hoe kan psychosociale hypnotherapie helpen?

1. Emotionele Verwerking: Hypnotherapie kan je helpen je emoties te begrijpen en te verwerken op een dieper niveau, waardoor je in staat bent om ze los te laten en een gevoel van opluchting te ervaren.

2. Stressvermindering: Het verdriet en verlies kunnen gepaard gaan met intense stress. Hypnotherapie leert je ontspanningstechnieken om stress te verminderen en innerlijke rust te herstellen.

3. Zelfontdekking: De therapie helpt je inzicht te krijgen in jezelf en je levensdoelen, waardoor je een nieuw perspectief kunt ontwikkelen op je toekomst en hoe je met veranderingen kunt omgaan.

4. Versterking van Zelfvertrouwen: Je zult leren hoe je je zelfvertrouwen kunt opbouwen en weer in controle kunt komen over je leven na verlies of verdriet.

5. Aanvaarding en Groei: Met hypnotherapie kun je leren om het verlies te accepteren en een nieuw pad naar groei en welzijn te vinden.



deel deze tip

Tip 360 - genezen

Wanneer je je verhaal kan vertellen en het vertellen maakt je niet verdrietig of boos dan weet je dat je genezen bent. Vertel je verhaal net zo lang tot dit moment.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 361 - Kaart

Een fijn hulpmiddel is de plaat "verlies op de kaart" van Janet Schmidt. Deze kaart is er in tafelformaat als ook vloerplaat. Het werkt echt magisch!



deel deze tip

Tip 362 - Boekentip: Helpen bij verlies en verdriet van Manu Keirse

Het boek van de Vlaamse rouwdeskundige Manu Keirse is een aanrader voor iedereen die met verlies geconfronteerd wordt, maar ook voor als je wil weten hoe je iemand in rouw kunt ondersteunen.

Het boek gaat niet alleen in op verlies door de dood, maar besteedt ook aandacht aan andere verliessituaties, zoals het verlies van relaties, je gezondheid, je werk of hoe mannen anders rouwen dan vrouwen.

Elke situatie die verandert vraagt om een aanpassing, bij grote betekenisvolle verliezen is die aanpassing aan de nieuwe situatie niet altijd zo gemakkelijk te maken. Overweeg je daarbij hulp in te schakelen? Je bent van harte welkom om kennis te maken en te ontdekken hoe ik je daarbij kan ondersteunen.



deel deze tip

Tip 363 - Rouw gaat niet over

In Nederland hebben we vaak nog het idee dat rouw na een jaar wel over is. Dan hebben we immers alles wel weer een keer meegemaakt.
Maar niks is minder waar. Vaak horen wij van mensen dat het tweede jaar als zwaar wordt ervaren. De aandacht vanuit de omgeving is minder. Het besef dat iemand er echt niet meer is, dringt meer door.
Rouw gaat niet over. Je neemt het de rest van je leven met je mee.

Geldt dit ook voor jou? Maak het bespreekbaar. En als het je niet lukt om hier je weg in te vinden, aarzel niet om hulp in te schakelen.



deel deze tip

Tip 364 - Boekentip: Van missen krijg je het koud van Bright Elephant

Van missen krijg je het koud. En wat rouw nog meer met je lijf doet.

Over fysieke klachten bij rouw, kernemoties, huidhonger, helpende en niet-helpende rouw, verschillende soorten herinneringen, hulptroepen bij rouw, wat onze tranen ons vertellen en nog veel meer.

Dit boek leen ik regelmatig uit aan mijn cliënten die hier wat over willen lezen, het helpt om herkenning te vinden in waar je zelf geen woorden voor hebt.



deel deze tip

Tip 365 - Haal adem en wees bewust

Het maakt niet uit welke problemen je hebt. Ongemak is onderdeel van ons contract met het leven. Ongemak helpt ons om te groeien en onze problemen te overtijgen. Kijk het probleem in de ogen. Het probleem zegt niks over jou, we lopen allemaal het risico om hetzelfde probleem te hebben als jij. We zijn allemaal mensen. Want het probleem is het probleem en jij bent jij. Dus ONTWAAK uit je trance en wees bewust van jezelf, jij degene die dat probleem heeft, degene die het ervaart. Er is verder niks aan de hand met jou. Bewustzijn heelt. Haal diep adem. De eerste stap naar beter is adem halen. Hier komt de oefening: Ga elke dag 3 keer op verschillende tijdstippen 6 keer ademhalen in 1 minuut. Jij mag zelf bepalen hoe lang de in en de uitademing is zolang je maar 6 keer ademt in 1 minuut. Doe deze oefening elke dag 3 keer gedurende 3 maanden en stuur mij daarna een bericht.
Veel succes!



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 366 - Baanverlies is ook rouwen

Gun jezelf de tijd om het verlies te verwerken. Beleef het bewust, geef het verdriet de ruimte. Als je het probeert weg te drukken komt het later terug.

Stop met jezelf verwijten maken. Neem de situatie zoals deze is en stop geen energie meer in zaken die je niet kunt veranderen.

Praat erover. Schaam je niet voor de situatie en gooi het open. Je zult zien dat mensen dan eerder bereid zijn om je te helpen. Alleen al omdat ze dan weten hoe het echt met je gaat. Je netwerk is heel belangrijk!

Gun jezelf plezier. Je hoeft niet ineens hele dagen achter je pc te zitten op zoek naar werk. Bouw vaste momenten in waarop je op zoek gaat naar werk en zorg daarnaast voor afleiding. Ga iets leuks doen en je zult zien dat je daarna weer met meer energie en met nieuwe inzichten je zoektocht hervat.



deel deze tip

Tip 367 - Rouw en je vrienden en familie

Als je een groot verlies hebt meegemaakt is steun uit je omgeving erg belangrijk. Je hebt mensen om je heen nodig waar je je verhaal keer op keer bij kwijt kan en die je steunen als je het moeilijk hebt.

Jouw verlies heeft meestal ook impact op je familie en vrienden, zij zijn daardoor ook geraakt. Het is niet altijd makkelijk om je gevoelens van teleurstelling, schuldgevoelens of opluchting te delen met mensen die dichtbij je staan. Je wilt hen niet weer belasten met jouw last.

Een rouwtherapeut luistert zonder oplossing én zonder oordeel en is er helemaal voor jou. Als je je niet altijd begrepen voelt kan het zo fijn zijn om eens met iemand te praten die je kan helpen alle tegenstrijdige en verwarrende gevoelens te duiden. Je krijgt hierdoor meer begrip voor jezelf en voor de ander die er graag voor je wil zijn.



deel deze tip

Tip 368 - Rouw en je werk

Rouwdeskundige Manu Keirse spreekt over rouwarbeid na een groot verlies. Dat klinkt als hard werken en dat is het ook.
Elk rouwproces is uniek omdat elk verlies uniek is. Steun en begrip vanuit je werk voor jouw rouwproces is erg belangrijk om weer terug te keren naar je werk. Je werk kan een houvast of een last voor je zijn, vaak is het beide.

Daarom is het zo belangrijk dat je leidinggevende en je collega's begrijpen dat je je rouwproces niet even 'uit' kunt zetten. Het is dag en nacht bij je en je kunt je erg onzeker voelen als je weer begint met werken.
Veel rouwenden merken concentratieverlies, verminderde interesse in het werk en ook vaak fysieke klachten zoals hoofdpijn, nek- en schouderklachten.

Keer terug naar het werk in kleine stappen waardoor je weer vertrouwen kunt krijgen, terwijl er nog niet verwacht wordt dat je de verantwoordelijkheid alweer kunt dragen.
Een rouwtherapeut kan je hierbij ondersteunen en je helpen je grenzen te ontdekken en rustig aan te verleggen en kan de brug zijn naar de werkgever of arbo-arts.



deel deze tip

Tip 369 - Interview Manu Keirse

🎬 zoek op youtube naar interview van Rogier van Bemmel met Manu Keirse.
📗 Helpen bij verlies en verdriet, een gids voor het gezin en de hulpverlener
Manu Keirse



deel deze tip

Tip 370 - Onzichtbaar verlies

We rouwen om zichtbare en onzichtbare verliezen in ons leven.
De onzichtbare verliezen zoals o.a. een onvervulde kinderwens, het leven met ziekte. Het onzichtbare verlies, wat vaak maar door weinig mensen wordt gezien blijft aanwezig in je leven. Het verdriet blijft, maar de omgeving heeft er vaak weinig oog voor.

Bij onzichtbaar verlies is het voor veel mensen een zoektocht met wie en hoe ze dit kunnen delen. Want hoe deel je dat, hoe rouw je?

Als therapeut kijk ik graag met je mee wat de betekenis is van jouw verlies en hoe je verder kunt leven met de verliezen die er zijn.





deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 371 - Podcast" Lichtval over babysterfte"

De podcast Lichtval met Brigit Nieuwenstein, bespreekt diverse situaties waar er een baby is gestorven. Ze interviewt meerdere ouders van een doodgeboren kindje maar ook de impact die dat heeft op broertjes en zusjes. Een aanrader om zowel professionals als lotgenoten te horen over het proces en de gevolgen van het verlies van je baby.



deel deze tip

Tip 372 - Rust na een groots verlies

Houdt er rekening mee dat overleven na verlies zware arbeid is, die erg belastend is voor lichaam en geest. Je kunt er doodmoe van worden. Gun jezelf voldoende rust en voel je niet schuldig als je 'gewone' taken niet afkrijgt.



deel deze tip

Tip 373 - Wat kun je doen voor mensen in rouw

Ga naar mensen toe, praat niet over je eigen ervaringen, ga niet vergelijken want je kunt verlies niet wegen of meten. Mensen in rouw hebben er behoefte aan steeds hun verhaal te vertellen aan iemand die hen niet onderbreekt en geduldig wil zijn. Ze willen worden gehoord zonder raad of wijze uitspraken! Vertel wat de overledene voor jou heeft betekend.



deel deze tip

Tip 374 - Rouw op het werk

Gaat dat samen? Rouwen en werken? Ik denk van wel.
In een wereld die op zijn kop staat als je een groot verlies hebt meegemaakt, kan werk juist die factor zijn die hetzelfde is gebleven. Ook al ben jij veranderd. Werk kan zorgen voor structuur, voor sociale contacten met collega's, voor afleiding.
Wel is het belangrijk om in gesprek te gaan met je werkgever om afspraken te maken. Kijk daarbij naar je uren: is het nodig om deze flexibel(er) in te vullen? Naar taken: kun je je oude taken oppakken of is het tijdelijk nodig om hier wat in te wijzigen? Bijvoorbeeld omdat je je minder goed kunt concentreren?
Wat als je een slechte dag hebt? Is er dan een plek waar je je even terug kunt trekken? Is er iemand met wie je even samen kunt zitten, een soort buddy?
Blijf met elkaar in gesprek om de gemaakte afspraken te evalueren en eventueel bij te stellen.



deel deze tip

Tip 375 - rauwe ROUW

Praat niet over rouw verwerken .. maar over rouw overleven. Je wilt de verlorene niet kwijt raken.. je wilt wel verder kunnen leven, al weet je eerst niet hoe...
Zie het als een verhuizing, van de buitenwereld naar je binnenwereld
.. naar je hart
En elk rouw proces volgt daarin zijn eigen pad, praat niet over 'tijd heelt alle wonden' rouw vraagt aandacht en liefde van de omgeving.

M@rion



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 376 - Tijd geneest de wond niet, aandacht en liefde wel

‘De tijd doet niets voor jou,’ zegt emeritus-hoogleraar verliesverwerking Manu Keirse.

Wat jij dóét in die tijd, daar gaat het om. Net als een fysieke wond moet je rouw zorgvuldig verzorgen en aandacht geven. Laat je alleen de tijd verstrijken, dan kun je verstarren en je levenslust verliezen. Je evolueert niet en daar kunnen zelfs latere generaties nog last van hebben.’

Je hebt de tijd natuurlijk wel nodig, daar komt de uitspraak vandaan. ‘Waarmee je aan de slag kunt, is het onder ogen zien van de realiteit. En het aanvaarden van de pijn, je aanpassen aan de nieuwe situatie en vervolgens opnieuw leren genieten – mét de herinneringen aan de ander. Het einde van het rouwproces is niet loslaten, maar anders vasthouden.’

Pijn ervaren is lastiger dan het klinkt en zelfs het herkennen van pijn is soms moeilijk. Pijn kan zich fysiek uiten, maar ook in vermoeidheid, vergeetachtigheid of schuldgevoel. Je hebt het te nemen zoals het komt, maar ook anderen spelen een rol in deze ‘rouwarbeid’.

Je kunt (als omgeving) helpen door die gevoelens van verdriet, pijn en gemis te erkennen. Als iemand vraagt wat nu zo moeilijk valt, kun je erover praten. Dan komt de herinnering boven en dat helpt naar de volgende stap.’

Het is jammer dat er in onze samenleving zo weinig kennis is over verdriet en hoe we elkaar kunnen steunen. Vaak wil de omgeving gelijk oplossen en helpen dat de getroffene dóór kan ..

Elk rouwproces is anders. De intensiteit hangt af van de wijze en het moment van verlies, of je het zag aankomen en hoe sterk de band was. Een verre tante was misschien toch buitengewoon belangrijk voor jou, en dat laatste vriendje paste misschien stiekem al niet meer in je leven....

En op sommige momenten komt het verdriet gewoon weer even terug en dat is ook helemaal niet erg. ‘Het zou pas écht erg zijn als dat niet zo was, want dan had diegene niets voor je betekend. Dat deed ie wel en daarom is het gemis of de pijn er nog. diegene is alleen verhuisd. Van de buitenwereld naar je hart.’

Houd de mooie herinneringen levend... dan raak je nooit écht kwijt.



deel deze tip

Tip 377 - Rouwfasen van Kübler-Ross achterhaald!?

De Zwitserse psychiater Elisabeth Kübler-Ross beschreef in 1969 de fasen waar iemand doorheen gaat die weet dat hij gaat overlijden:
Ontkenning, woede, onderhandeling, depressie en uiteindelijk aanvaarding.
In de jaren erna is het model een eigen leven gaan lijden, misschien wel omdat er behoefte was aan houvast. Want rouwen maakt onzeker, het kan dan fijn zijn om grip te hebben over wat je te wachten staat en welke fasen je te doorlopen hebt.

In mijn opleiding voor verlies- en rouwtherapie leerde ik nieuwe modellen over rouwen, die meer ruimte geven om het op een persoonlijke manier te beleven. Toch heeft het voor mij wel enige waarde, omdat het begrip kan geven over de tegenstrijdige emoties die voor kunnen komen. Maar het is nooit voorschrijvend bedoeld, dat de fasen elkaar opvolgen en er uiteindelijk een eind aan het rouwen komt. Dat is niet wat ik zie in mijn praktijk, sommige mensen ervaren geen ontkenning of boosheid.

Fijn om er iets in te herkennen, maar behulpzamer is om jezelf toe te staan om te rouwen zoals het komt en de rouw te volgen in plaats van een model te volgen.



deel deze tip

Tip 378 - Rouwtaken van William Worden

De Amerikaanse psycholoog William Worden ging niet uit van vaste fasen, maar taken die de rouwende doorloopt. Niet voorschrijvend bedoeld, maar om richting te geven aan wat het rouwproces kan inhouden. De ene taak kost meer tijd, er is geen vaste volgorde, taken kunnen door elkaar heen lopen:

1. het aanvaarden van de realiteit van het verlies.
2. de pijn van het verlies doorleven.
3. je aanpassen aan een nieuw leven waarin de overledene niet langer aanwezig is.
4. de overledene een plek geven en de draad van het leven weer oppakken.

Ook dit model wil houvast bieden en je een actievere rol geven dan bij de rouwfasen waar je passief doorheen zou gaan.



deel deze tip

Tip 379 - Stel grote beslissingen en veranderingen uit

Rouw is een zwaar en uitputtend proces, zowel lichamelijk als emotioneel. Daarom is het meer dan ooit belangrijk om momenten van rust in te bouwen. Daarnaast is routine belangrijk, om wat ruimte te vinden in de wanorde om je heen is het goed om terug te kunnen vallen op een bekende regelmaat. Je hele leven staat op zijn kop en er zullen belangrijke veranderingen kunnen komen. Probeer daarom beslissingen en veranderingen die niet nodig zijn uit te stellen.

Anoniem


deel deze tip

Tip 380 - Heb geduld met jezelf

Vergeetachtigheid en fouten maken zijn normale zaken in een rouwproces. Dit geldt ook voor een gebrek aan concentratie en "onhandig" gedrag. Wees vriendelijk en geduldig naar jezelf. Dit is niet fijn, maar het zijn verschijnselen die erbij horen. Je normale concentratie en focus zullen weer terugkomen wanneer je verder bent in je proces.

Anoniem


deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 381 - Rouw verwerking en EMDR

"Rouw is rauw" wordt wel gezegd. Het is pijnlijk om door een rouwproces te gaan. Maar het doorvoelen van rouw is wel noodzakelijk om een verlies (of dat nu van een persoon, een cariere of gezondheid is) te verwerken.

Soms zijn er bijkomende zaken die het rouwen bemoeilijken - een verlies met hele vervelende omstandigheden, als het overlijden zelf een hele nare herinnering geeft, etc. Dan kun je als het ware vast komen te zitten in je rouw proces. Er is als het ware een traumatische ervaring bijgekomen.

EMDR is een kortdurende trauma therapie die daarbij heel goed kan helpen om die bijkomende zaken te verwerken. En daardoor kun je dan weer wat beter in je rouwproces komen. Vaak bemerk je al verbetering na 2 á 3 sessies.



deel deze tip

Tip 382 - Podcasttip: Manu Keirse

Podcast:
Het uur met rouwexpert Manu Keirse



deel deze tip

Tip 383 - De fases van rouw

Voor rouwen zijn er geen regels. Rouw is per mens, per situatie en per relatie anders. Wees lief voor jezelf en gun jezelf de tijd en het verdriet.

Als psycho-educatie vertel ik mijn clienten over de fases van rouw.
Ontkenning, boosheid, vechten, het dal (depressie), acceptatie en zingeving die daarop volgt.

Ook deze fases zijn persoonlijk maar ik zie dat het houvast geeft in een verdrietige wereld die de client overspoelt.



deel deze tip

Tip 384 - rouwverwerking overleden baby

Het boek 'Mama, ik kom jou wel troosten' van Brigit Nieuwenstein over rouwverwerking na het verlies van een baby voor de ouders, bestaande kinderen en kinderen die na het verlies geboren worden. Het boek is een mooie combinatie van de ervaringen van de auteur zelf als psychologische informatie over de gevolgen voor het hele gezin. Een aanrader dus voor iedereen die te maken heeft (gehad) met een overleden kind of broertje of zusje.



deel deze tip

Tip 385 - ieder rouwproces is uniek

Er bestaat geen 'goede' manier van rouwen. Voor iedereen kan dit proces anders verlopen. Vergelijk jezelf niet met andere mensen en wat ook niet helpt is om te vergelijken wie het meest verdrietig mag zijn. Hoe we pijn verwerken en hoeveel tijd we daarvoor nodig hebben is per persoon anders.



deel deze tip

Heb je zelf een goede tip?

+ tip toevoegen



Tip 386 - Hechtiing

Negatieve ervaringen met hechting in de kinderjaren kunnen problemen opleveren met latere relaties, de persoonlijkheidsontwikkeling en daarmee ook rouw in het latere leven. Bowlby gaf aan hoe wij vanuit onze hechting uiteindelijk gevormd worden in het aangaan van relaties. Over het in verbinding gaan met anderen en hoe wij naar onszelf en de wereld ervaren. Binnen deze basisveiligheid worden een aantal belangrijke zaken vormgegeven:

• Plek; hoe neemt de persoon zijn ruimte in? Hoe veilig voelt de persoon zich in zichzelf zijn?
• Steun; hoe gesteund voelt de persoon zich; kan hij steun vragen en ervaren?
• Voeding; Hoe kan de persoon letterlijk en figuurlijk voor zichzelf en anderen zorgen?
• Bedreiging; Voelt de persoon zich veilig? Kan hij geweldloos met zichzelf en anderen omgaan?
• Adequate grenzen; Kan de persoon zijn/haar grenzen aangeven? En die van anderen respecteren?
• Spiegeling; Kan de persoon zich serieus genomen, gerespecteerd en gezien voelen, anderen serieus nemen, respecteren en zien?



deel deze tip

Tip 387 - Zelfzorg in tijden van rouw

Als je in rouw bent, is het soms heel lastig om goed voor jezelf te zorgen. Om te voelen wat of wie je nodig hebt en daarnaar te handelen.
Een aantal basisprincipes die in het leven altijd helpend zijn, zijn dat des te meer in tijden van rouw:
- Accepteer je emoties:
Rouw brengt veel emoties met zich mee. Het helpt niet deze te onderdrukken. Accepteer voor jezelf dat emoties er bij horen en gezien willen worden.
- Beweeg, zoek de natuur op.
Lichamelijke activiteit en de natuur kunnen heilzaam zijn voor zowel je fysieke als mentale welzijn. Maak een wandeling, doe aan yoga of zoek een andere vorm van lichaamsbeweging die bij je past. De frisse lucht en beweging kunnen een positieve invloed hebben op je gemoedstoestand.
- Neem voldoende rust
Rouwen kost veel energie. Het kan ook invloed hebben op je slaap. Luister naar je lijf en neem voldoende rust om even tot jezelf te komen.



deel deze tip

Tip 388 - Boekentip: Nevelen van verdriet

Nevelen van verdriet bevat brieven over rouw van onder anderen Nick Cave, Rainer Maria Rilke, Charlotte Brontë, Albert Einstein, Ernest Hemingway en Virginia Woolf. Schrijvers, denkers en kunstenaars die woorden geven aan iets wat vaak niet te beschrijven is.

'Als we liefhebben, is verdriet onvermijdelijk. Dat is de afspraak.' - Nick Cave



deel deze tip

Tip 389 - rouw bij een miskraam of abortus

Wanneer je een miskraam of een abortus hebt gehad, is het van essentieel belang dat je tijd neemt om te rouwen en er niet aan voorbij gaat. Daarnaast staat niet genomen rouw in de weg voor een goede verbintenis met volgende kinderen. Wat een mooie en effectieve methode is voor rouwverwerking is familieopstellingen op tafel. Ik kan je hierbij begeleiden.



deel deze tip

Tip 390 - Boekentip: "Vingerafdruk van verdriet"

Vingerafdruk van Verdriet
Door Manu Keirse
Het is niet alleen geschreven voor mensen die het moeilijk hebben, maar ook voor de mensen van wie ze steun verwachten.
Een handzaam boekje wat ook fijn kan zijn om iemand kado te doen.



deel deze tip

Tip 391 - Mooie oprechte podcast over rouwverwerking

#Rouw-Wat als je de belangrijkste persoon in je leven verliest?
Waar wacht je op? Psyned-psychologen




deel deze tip

Tip 392 - Rouwen hoef je niet alleen te doen

Rouwen is hard werken. Er zijn vele soorten rouw, je kunt rouwen om het verlies van een dierbare, om het verlies van je relatie, gezondheid of je baan.

Je gaat verschillende fasen van rouw door,
-ontkenning, het niet kunnen geloven dat dit gebeurt, aanvaarden van het verlies
-voelen van de pijn
-aanpassen aan de nieuwe situatie
-opnieuw leren genieten van de nieuwe situatie.

Soms lopen deze fasen dwars door elkaar heen, dit kan erg verwarrend zijn. Het is fijn als je vrienden, familie of collega's hebt die jou kunnen steunen, naar je verhaal luisteren en er voor jou kunnen zijn. Dit is erg belangrijk, want rouwen doe je niet alleen, in verbinding met anderen kunnen je emoties stromen, ook al voelt dit niet altijd prettig.

Geef daarom aan wat jij nodig hebt, ook als mensen jou allerlei ongevraagde adviezen geven, je mag dan rustig zeggen dat je daar niet op zit te wachten, maar dat je het fijn vindt als iemand er gewoon voor jou is.

Soms is je netwerk niet voldoende en is professionele hulp hierbij nodig, zoek dan hulp bij een therapeut die ervaring en kennis heeft over rouw.
Want rouwen doe je niet alleen.





deel deze tip

Tip 393 - Boekentip

Maartje Lute schreef Benja's present.
Hoe ik (gek genoeg) gelukkiger werd na het overlijden van mijn kind.

Anoniem


deel deze tip

Voeg zelf een tip toe


Heb je zelf een goede tip?


+ tip toevoegen



Zoek een therapeut

 
Druk op de plaatsnaam om te kijken welke therapeuten in de buurt zitten:


Staat jouw stad er niet bij? Zoek dan vrij op plaatsnaam >>


© Therapiepsycholoog - psychologen en therapeuten
| Disclaimer | Privacy verklaring | Reviews | Login | Aansluiten