Tips bij PTSS
PTSS - tips
Zoek je tips bij PTSS?
Je kunt hier:
- allerlei tips verkennen.
- en heb je zelf een goede tip, dan kun je die toevoegen.
Meer ondersteuning nodig?
Wat is jouw tip voor omgaan met PTSS?
Overzicht tips
Alle tips
Tip 1 - Polyvagaal theorie en PTSS
De polyvagaaltheorie is ontwikkeld door Stephen W. Porges en wordt ook wel ‘de wetenschap van veiligheid’ genoemd. De theorie wordt omarmd door vele behandelaren, omdat het een verklaring biedt voor de werking van het autonome zenuwstelsel bij trauma, angst en depressie en daarbij ook handvatten geeft om deze inzichten toe te passen binnen de behandeling.
Wat is de polyvagaaltheorie?
De polyvagaaltheorie biedt een neurobiologische verklaring voor het fenomeen van ‘je veilig voelen’ of ‘onveilig voelen’ in de aanwezigheid van anderen. De polyvagaaltheorie gaat uit van drie organiserende principes:
1. De hiërarchie van het centrale zenuwstelsel
Het zenuwstelsel zorgt ervoor dat we overleven in een onveilige situatie en ´opleven´ zodra het veilig is. Om te overleven is het nodig dat we gevaar kunnen herkennen, zodat de overlevingsrespons geactiveerd kan worden. Voor ´opleven´ is het juist nodig dat deze geremd wordt.
De dorsale vagus is het oudste deel van het centrale zenuwstelsel. Het is een oeroud overlevingsmechanisme dat bij een levensbedreigende situatie zorgt voor een dorsale vagale respons, ook wel immobilisatie genoemd. Door het bewustzijn uit te schakelen spaart het lichaam energie en daarbij beschermt het tegen lichamelijke en psychische pijn. Het reageert op signalen van extreem gevaar, waardoor we in een beschermende toestand van verlaagd bewustzijn, overgave, terugtrekken en ineenstorting terecht komen. Bij een traumatische gebeurtenis zie je dit als iemand dissocieert.
Het sympathische zenuwstelsel is het tweede systeem op de evolutionaire tijdlijn. Hierdoor hebben we niet alleen beschikking over het dorsale vagale respons, maar kunnen we ook overleven door mobiliseren (vechten en vluchten). Het sympathische zenuwstelsel helpt ons lichaam om paraat te staan voor actie; we voelen meer energie en zijn afgesteld op geluiden van gevaar. Zodra het sympathische zenuwstelsel geactiveerd is kunnen we geen verbinding ervaren, omdat het risico om verbinding aan te gaan te groot is.
De ventrale vagale baan is het nieuwste systeem en staat bovenaan in de hiërarchie. Het zorgt voor een gevoel van veiligheid en betrokkenheid wat essentieel is voor gezondheid, groei en herstel. Zodra de ventrale vagus actief is, is onze aandacht gericht op verbinding. We zoeken co-regulatie voor troost, geruststelling en veiligheid.
2. Neuroceptie
Het proces waarbij ons lichaam kiest wat op dat moment het beste is voor onze veiligheid.
De wijze waarop het autonome zenuwstelsel reageert op signalen van onveiligheid gebeurd vaak onbewust. Het lichaam maakt al vaak voordat we het kunnen beredeneren een inschatting van de risico’s en bedreiging en onderneemt actie door ofwel te vechten of te vluchten (sympathische mobilisatie) of door inéén te storten (dorsale vagale overgave).
3. Co-regulatie
Bij baby’s en jonge kinderen zijn de nieuwere systemen van het zenuwstelsel nog niet (voldoende) ontwikkeld en kunnen zichzelf niet reguleren. Hier hebben ze de ouder voor nodig. De ouder reguleert met het zenuwstelsel (ventrale vagus), het zenuwstelsel van het kind, waardoor bij het kind de ventrale vagus ook geactiveerd wordt. Zo leert het kind later ook zelfregulatie.
Co-regulatie vindt ook plaats in positieve relaties zoals bijvoorbeeld bij vrienden, collega’s, de therapeutische relatie en de partnerrelatie.
De polyvagaaltheorie bij trauma
Traumatische gebeurtenissen en vroegkinderlijk trauma hebben invloed op de wijze waarop het centrale zenuwstelsel reageert. Tijdens het trauma probeert het lichaam te overleven door inéén te storten (immobiliseren), vechten of te vluchten (mobiliseren). Door trauma staat ons zenuwstelsel extra alert afgesteld, waardoor sneller gevaar gedetecteerd wordt en de overlevingsresponsen geactiveerd worden. Vaak ook wanneer er geen daadwerkelijk gevaar is. Zo worden vaste responspatronen gecreëerd die ervoor zorgen dat het lichaam mobiliseert of immobiliseert zoals bij (onbewuste) triggers.
Wanneer je als kind de mogelijkheid tot co-regulatie hebt gemist doordat iemand je iets heeft aangedaan of juist heeft gelaten (verwaarlozing), dan mis je dit ook in latere relaties. Co-reguleren wordt geassocieerd met gevaar en het autonome zenuwstelsel wordt noodgedwongen zo gevormd dat het zich zonder invloed van anderen kan reguleren. Door de afwezigheid van co-regulatie kunnen mensen eenzaam worden. Eenzaamheid triggert het onveiligheidsgevoel, waardoor het sympathische zenuwstelsel geactiveerd wordt. Co-regulatie is noodzakelijk om ons veilig te voelen.
De polyvagaaltheorie in de behandeling
De inzichten vanuit de polyvagaaltheorie kunnen op meerdere manieren geïntegreerd worden binnen de behandeling.
Zo kan de therapeut voor een veilige behandelsetting zorgen door de praktijkruimte in te richten met symbolen, afbeeldingen en elementen die een gevoel van veiligheid creëren en rekening te houden met (achtergrond)geluiden die onveiligheid kunnen triggeren. Ook de inzet van co-regulatie draagt bij aan het opnieuw ervaren van veiligheid. Wanneer iemand van jongs af aan niet heeft geleerd om te co-reguleren kan hij of zij dit alsnog leren binnen de veilige therapeutische relatie.
Tijdens de behandeling kan men responspatronen onderzoeken en door middel van oefeningen en opdrachten stap voor stap de patronen vanuit het zenuwstelsel vervangen door nieuwe patronen van veiligheid en verbinding. Een inspirerend boek over de toepassing van de polyvagaaltheorie in de behandeling is: De polyvagaaltheorie in therapie – het ritme van de regulatie, geschreven door Deb Dana. Hierin zijn veel werkbladen, meditaties en andere oefeningen te vinden.
Kijk hier voor nog meer lees,- kijk en luistertips bij trauma.
Bronnen:
De polyvagaaltheorie – Stephen W. Porges
De polyvagaaltheorie en de transformerende ervaring van veiligheid – Stephen W. Porges
De polyvagaaltheorie in therapie – Deb Dana
Tip 2 - Geef je onverwerkte emoties ruimte in een liefdevolle omgeving
Je hebt zwaar geleden in je leven en ervaart daar nog dagelijks de consequenties van. Dat maakt het dubbel zwaar. Het kan zijn dat je je daardoor ook nog eens zo tekort voelt schieten of je onnuttig voelt.
Maar er is een reden dat je bent zoals je bent en in eerste instantie mag je leren genadig naar jezelf te kijken hierin. Als je het anders had gekund, had je het gedaan, maar dat lukt nu gewoon niet.
Allereerst is het zo belangrijk hulp te gaan zoeken! Je hebt dan iemand nodig die jouw verhaal kan en wil horen. Iemand die ook genadig en liefdevol naar jouw leven kan kijken en je de ruimte geeft en aanmoedigt om te komen bij je emoties.
Binnen een genadige en liefdevolle omgeving je onverwerkte emoties ruimte geven is helend.
Tip 3 - Oefening 'contact met je lichaam'
Oefening "Bewust naar de voeten':
Zorg dat je wat ruimte hebt om rond te lopen (paar vierkante meter is genoeg). Doet het op sokken of blote voeten.
1. loop eerst eens rond en breng je aandacht bij je voeten. (voelen ze warm of koud, zwaar of licht etc...)
2. ga rondlopen op je tenen. Als je dit een stukje hebt gedaan, ga je een stapje sneller lopen en daarna nog ietsje sneller. (niet te lang. het mag gevoelig of lastig zijn, maar zeker niet pijnlijk).
3. loop rond op de platte voeten en voel wat er anders voelt aan je voeten (voorkant voet voel je meer of het voelt warmer zwaarder, benen voelen anders...En als je geen verschil voelt is dat ook oké ;-)
4. Loop op de buitenkanten van je voeten (alsof je O benen hebt). Dit loopt wat ongemakkelijk of raar, maar hou vol. (het mag gevoelig zijn, maar zeker niet pijnlijk). Doe een stapje sneller lopen en probeer zo meerdere meters te lopen en als het lukt nog ietsje sneller, hou het even vol, maar stop als het pijnlijk is.
5. loop rond op de platte voeten en voel wat er anders voelt aan je voeten (buitenkanten van de voet voel je meer of het voelt warmer, zwaarder, benen voelen anders...En als je geen verschil voelt is dat ook oké ;-)
6. Ga op de binnenkanten van je voeten lopen (je loopt nu met X benen). Dit mag gevoelig zijn, maar zeker niet pijnlijk. Het loopt wat ongemakkelijk en raar, maar probeer dit even een aantal meters te doen. Dan ga je weer ietsje sneller lopen voor meerdere meters en als het lukt daarna nog eventjes nog sneller. Dit mag gevoelig zijn, maar zeker niet pijnlijk.
7. Loop rond op de platte voeten en voel wat er anders voelt aan je voeten (binnenkanten van de voet voel je meer of het voelt warmer, zwaarder, benen voelen anders...En als je geen verschil voelt is dat ook oké ;-)
8. Loop rond op je hielen/hakken voor meerdere meters. Dit voelt raar en is soms best gevoelig, maar mag zeker niet pijnlijk zijn. Dan ga je weer ietsje sneller lopen voor meerdere meters en als het lukt de laatste meters nog ietsje sneller.
9. Loop rond op de platte voeten en voel wat er anders voelt aan je voeten (hielen van de voet voel je meer of het voelt warmer, zwaarder, benen voelen anders...En als je geen verschil voelt is dat ook oké ;-)
Veel mensen ervaren dat ze hun hele voeten beter voelen/ lijkt alsof hun voeten meer in de grond zakken alsof je door nat zand loopt op het strand/ sommige ervaren zwaardere benen/ anderen voelen zich steviger op de grond staan en lopen. Zo zijn er nog veel meer waarnemingen. Er zijn natuurlijk ook mensen die niet direct een verschil voelen of kunnen voelen. Dat is niet erg want je bent toch gefocust bezig geweest.
Doel van deze oefening is meer lichaamsbewustwording te creëren, te zorgen voor een focus waardoor je meer uit je (vervelende) gedachten komt en een heel belangrijke is dat je jouw gronding vergroot waardoor je letterlijk en figuurlijk steviger op je benen komt te staan.
Heb je nog vragen over de oefening of zou je meer willen weten dan ben je altijd welkom om mij een bericht te sturen :-)
Tip 4 - Deel je verhaal
Voor veel mensen lucht het op als ze hun verhaal opschrijven en delen. Je kunt jouw verhaal delen op het ptss-lotgenotenforum op deze website.
Tip 5 - Zoek een therapeut
Heb je last van ptss en kom je er zelf niet meer uit? Een therapeut of psycholoog kan je dan verder helpen.
Tip 6 - Boekentip: Traumasporen
PTSS en andere vormen van trauma worden op een heldere manier beschreven door Bessel van der Kolk in zijn boek "Traumasporen".
(oorspronkelijke titel: The Body Keeps the Score)
Wanneer je dit boek leest zal je gaan begrijpen waarom je bent zoals je bent en waarom anderen zijn zoals ze zijn. Een eye opener.
Tip 7 - Her-onderhandelen in plaats van her-beleven
Mensen met PTSS hebben o.a. last van ongewilde herbelevingen van hun traumatische ervaring. Dit betekent een zware belasting in het dagelijkse functioneren.
Het is een misvatting om te denken dat je in traumabehandeling alle narigheid moet gaan her-beleven. Waar het om gaat is dat je je geestelijke en lichamelijke reactie op de traumatische gebeurtenis op een gezonde manier kunt bijstellen.
Peter Livine (De stem van je lichaam) noemt dit 'heronderhandelen'. In de praktijk betekent dit dan: de lichamelijke reactie die ten tijde van de traumatische gebeurtenis is geblokkeerd, alsnog afmaken. Dat kan in de veilige omgeving met een traumatherapeut die ook lichaamsgericht te werk kan gaan.bol
Tip 8 - Lichaamsgerichte behandeling TRE bij PTSS
Dat is ook een goede behandeling, maar wist je dat spanning en trauma zich ook altijd opslaat in je lichaam? Dit gebeurt met name in de psoasspieren, ook wel de `oerspier' genoemd.
Het zou dus een hele goede aanvulling op een PTSS behandeling zijn om naast EMDR ook een stuk lichaamsgerichte behandeling te doen. Uit eigen ervaring weet ik dat TRE daarvoor zeer geschikt is.
TRE staat voor Trauma/Tension Release Exercises. Het is belangrijk dat je je bij PTSS klachten laat begeleiden door een gecertificeerde TRE provider.
Tip 9 - Boekentips bij (complexe)ptss
- Het drama van het begaafde kind – Alice Miller
- Trauma en het lichaam – Pat Ogden, Kekuni Minton, Claire Pain
- Sensorimotor Psychotherapie – Pat Ogden en Janina Fisher
- Innerlijke zelfvervreemding overwinnen na trauma – Janina Fisher
- Traumasporen – Bessel van der Kolk
- Behandeling van traumagerelateerde dissociatie – Kathy Steel, Suzette Boon en Onno van der Hart
- EMDR bij complex trauma en dissociatie – Anabel Gonzales en Dolores Mosquera
- De polyvagaaltheorie – Stephen W. Porges
- De polyvagaaltheorie en de transformerende ervaring van veiligheid – Stephen W. Porges
- De polyvagaaltheorie in therapie – Deb Dana
- Trauma en geheugen – Peter Levine
- De tijger ontwaakt – Peter Levine
- Ingrijpende ervaringen en gezondheidsproblemen – Nadine Burke Harris
- Mind – Daniel J. Siegel
- Je verlangen, dwaallicht of kompas – Margriet Wentink
- Vroegkinderlijk trauma – Franz Ruppert
- Symbiose en autonomie – Franz Ruppert
- Bevrijding van trauma, angst en onmacht – Franz Ruppert
- TRE Trauma en spanningsreducerende oefeningen – David Berceli
- Overcoming trauma through yoga – David Emerson
- Wanneer koesteren hoop betekent – John Bradshaw
- De keuze – Edith Eger
- Brené Brown – Verlangen naar verbinding
Tip 10 - EMDR helpt bij PTSS
Voor PTSS bestaat een therapie genaamd EMDR wat goede resultaten kan bieden voor de klachten. Binnen korte tijd kan een groot deel van de klachten worden verminderd.
Tip 11 - Bespreek het met je huisarts
Posttraumatische stress kan het moeilijker maken om voor kinderen te zorgen. U kunt minder aan en bent sneller geïrriteerd of boos. U zegt of doet misschien dingen waar u later spijt van krijgt. Als u kinderen heeft, bespreek dan met uw huisarts hoe het gaat in uw gezin.
Tip 12 - EMDR helpt
Last van een ingrijpende gebeurtenis?
Komt het dagelijks terug, ook na 6 maanden?
Probeer EMDR, voor 90% van de getraumatiseerden wordt het trauma emotioneel minder beladen...
Tip 13 - Geef in een veilige omgeving je onverwerkte gevoelens een plek
Angst, verdiet en boosheid zijn gezonde, logische reacties op pijnlijke gebeurtenissen. In een veilige omgeving is ruimte om, na een nare gebeurtenis, de gevoelens te delen en verwerken.
Soms hebben de mensen om je heen niet de tools om er te zijn. Je krijgt bijvoorbeeld de boodschap dat het naar was maar dat je weer vooruit moet kijken of dat je je niet moet aanstellen.
In het ergste geval is je 'veilige' omgeving de omgeving de plek waar het trauma heeft plaats gevonden. Bijvoorbeeld bij huiselijk geweld en /of incest.
Als je omgeving ten tijde van het trauma niet veilig of zelfs onveilig was, is de kans groot dat het trauma onverwerkt blijft sudderen in je leven. In sommige gevallen ontwikkel je een post traumatisch stress syndroom, PTSS.
Therapie is een veilige omgeving waar je alsnog ruimte krijgt om je onverwerkte gevoelens een plek te geven, je grenzen weer te gaan voelen en op te komen voor jezelf.
Tip 14 - Gebruik je zintuigen actief
Als een nare gebeurtenis moeilijk te verwerken is, zijn er momenten dat dezelfde gevoelens van toen je overvallen zoals paniekgevoelens, bevriezing of als het ware uit je lijf gaan.
Als je dat overkomt, helpt het om je zintuigen actief te gebruiken om daaruit te komen. Zoek in je omgeving dingen van een bepaalde kleur, kijk naar de details van een dessin, ruik aan een lekker geurtje dat je altijd bij je kunt hebben, luister actief naar de geluiden om je heen etc.
In therapie kan je verder aan de slag om deze momenten kwijt te raken. Sterkte en succes!
Tip 15 - NLP en EMDR bij ptss en trauma
Vaak wordt je overvallen door paniek of nare gevoelens op momenten dat het trauma helemaal niet speelt. Hoe vaker dat gebeurt hoe meer het lijkt dat je de grip op je leven en je gevoelens kwijt raakt en dat levert nog meer stress op.
EMDR en NLP zijn krachtige methoden waar snel resultaat mee geboekt wordt. Je brein kan na trauma in voortdurende staat van stress blijven, je denkbrein weet dat het voorbij is, maar je lijf blijft stresshormonen aanmaken.
NLP Destination coaching en EMDR zijn methoden waardoor de hersenen ineens in rust kunnen komen, het lichaam hoeft niet meer alert te zijn, de traumatische gebeurtenis is voorbij. De herinnering blijft maar de nare gevoelens veranderen vaak al binnen een paar sessies. Soms is één sessie al voldoende.
Tip 16 - Bilaterale relaxmuziek
Brainspotting
Tip 17 - Verwerking is zowel op cognitief, emotioneel als fysiek niveau nodig
Sommige mensen kunnen niet goed toegang krijgen tot de opgeslagen beelden, emoties en/of fysieke herinneringen in het impliciete geheugen omdat de verdedigingsmechanismen om deze herinneringen uit het bewustzijn te houden heel sterk zijn (in de vorm van zogenaamde onveilige gehechtheids patronen). Dit is vaak het geval bij traumatische gebeurtenissen in de preverbale periode en/of ontwikkelingstrauma opgedaan in de relatie met gehechtheidspersonen (je verzorgers).
Als dit het geval is, verwijzen sommige EMDR/trauma/psycho therapeuten door naar een sensorimotor therapeut. Deze zijn opgeleid om zowel te werken aan de verwerking van trauma als onveilige gehechtheids patronen. Zij weten hoe je verbinding kunt krijgen met onverwerkte emoties en fysieke herinneringen in het impliciete geheugen, waardoor ook complexere vormen van PTSS opgelost kunnen worden.
Tip 18 - EMDR is NIET de heilige graal
Wat kom ik het vaak tegen in mijn praktijk: gedesillusioneerde mensen die hoopten met EMDR volledig van hun trauma af te komen.
EMDR is een zeer effectieve methode, vooral wanneer men een kortdurend, eenmalig trauma heeft meegemaakt. Ook bij langdurig opgebouwd trauma kan EMDR een verlichtend effect hebben, maar het werkt dan meestal niet zo volledig als men hoopte. Het komt ook voor dat mensen weinig tot helemaal geen effect ondervinden van EMDR. Het is heel goed mogelijk om een EMDR-traject te combineren of op te volgen met andere behandelmethoden, zoals lichaamsgericht werken. Dat laatste kan bij mij in de praktijk.
Tip 19 - Focusing en PTSS
Bij PTSS worden de eigen gevoelens, ervaringen en beelden vaak als zeer bedreigend en stressvol ervaren. Focusing biedt in zulke situaties ruimte om de innerlijke belevingswereld stap voor stap te verkennen. Je leert het gehele proces om contact te houden met jouw ervaring en je grenzen te respecteren. Vanuit het 'er bij kunnen zijn' bij wat zich aandoet aan beelden of gevoelens wordt een ruimte geboden om oude pijnlijke ervaringen te integreren en te verwerken.
Heb jij veel nare ervaringen opgedaan die erg stressvol en bedreigend voor je waren, bijvoorbeeld over een langere periode in je leven. Heb je last van PTSS symptomen als angst, slecht slapen, nachtmerries enz. Werkt EMDR bij jou niet? Onderzoek dan eens of Focusing jou helpt om het helingsproces op gang te brengen.
Ik ben Gestalttherapeut in Groningen en werk met Focusing en EMDR met mensen met een PTSS.
Tip 20 - Zachte massage bij PTSS klachten
Mensen die last hebben van PTSS, hebben ingrijpende gebeurtenissen meegemaakt waardoor er veel spanning in het lichaam opgeslagen zit. Die spanning zit heel diep, waardoor het lichaam constant in een alertheid verkeert en de spanning niet kan loslaten.
Een zachte, liefdevolle massage kan helpen om weer contact te maken met je lichaam en wellicht ook te ervaren dat het lichaam kan ontspannen. Een massage kan ook energetisch helend werken. Door een massage kunnen emoties opkomen; alles mag er zijn.
Zoek wel een goede (massage)therapeut die hiermee ervaring heeft. In mijn praktijk bied ik dit aan.
Tip 21 - Jezelf trainen om in het 'nu' te zijn
Een manier om hier minder makkelijk door te worden overvallen, is jezelf te trainen om in het 'nu' te zijn.
Je kunt dit op elk moment en op elke plek oefenen. Je richt dan je aandacht op alles wat er in het hier-en-nu aanwezig is: zijn er geluiden? Is het koel of warm? Wat raak je aan? Welke voorwerpen, vormen, kleuren zie je?
Als je dit echt doet, zul je merken dat je op die momenten de wereld weer kunt ervaren zoals je dat als kind kon: onbevangen, zonder gedachten aan verleden of toekomst.
Oefen het maar, liefst meerdere keren per dag, al is het maar heel even. Het zal je goed doen.
Tip 22 - Boekentip: Seksueel misbruikt, mijn lichaam wil een verhaal vertellen
Het effect van dans en bewegingstherapie bij mensen die seksueel misbruikt zijn. 'Ik neem je mee in mijn helingsproces naar de diepste schaduwen en weer terug naar het licht.
Dit boek geeft inzicht op het effect van dans- en bewegingstherapie bij mensen die seksueel misbruikt zijn. Het geeft je tools om lichamelijke triggers te verminderen of te verhelpen. Therapeuten en zorgprofessionals vinden in dit boek handvatten en tips voor de begeleiding van mensen die seksueel misbruikt zijn.'
Tot nu toe heeft het boek positieve recensies gekregen van zowel lotgenoten, naasten van lotgenoten en professionals.
Tip 23 - Tips voor omgaan met PTSS
Geef jezelf de tijd. Het verwerken van een trauma kost over het algemeen veel tijd.
Sta stil bij je trauma. Je wil het liefst gedachten aan de gebeurtenissen wegdrukken, zodat je maar niet de angst en pijn hoeft te voelen. Dit is begrijpelijk, maar dat zorgt niet voor herstel. Laat het trauma tot je doordringen. Dit kan bijvoorbeeld door erover te schrijven of het te tekenen.
Praat met anderen over datgene wat je hebt meegemaakt. Doe dit met mensen die je vertrouwt of met lotgenoten. Doe je verhaal ondanks de pijn die het veroorzaakt. Ga er niet vanuit dat mensen het vervelend vinden om je verhaal te horen. Het kan goed zijn dat ze er zelf niet naar durven vragen. Hoe vaker je het vertelt, hoe gemakkelijker het je af zal gaan.
Doe dingen die je voor het trauma ook leuk vond. Pak je hobby weer op, sport, spreek af met vrienden. Verzet je gedachten zonder dat je ze onderdrukt.
Verdoof je lichaam niet met alcohol en drugs. Dit neemt de pijn niet weg. Een gezond lichaam draagt bij aan je herstel. Hou een normaal dag en nachtritme en eet gezond.
Om van een PTSS af te komen is het van belang dat je professionele hulp zoekt. Vraag naar de mogelijkheden bij je huisarts of neem direct contact op met mij. Samen zoeken we naar een geschikte behandeling voor jouw PTSS.
Tip 24 - Brainspotting
Een nieuwe vorm van trauma therapie is Brainspotting. Het is een techniek die raakvlakken heeft met EMDR maar net even anders werkt. Brainspotting werkt dieper door in het brein en omzeilt als het ware het rationeel breindeel. Het is vooral geschikt om blokkades en trauma's aan te pakken. Neem voor meer informatie gerust contact op.
Tip 25 - Tip van een ervaringsdeskundige
Schrijf je negative gedachtes op een oud bord en gooi t kapot buiten of in je tuin of iets of een papiertje en verscheur is gooi t. An je af leidt je zelf af! Therapeut is nodig zeker en t help maar als je thuis ben moet je de draad weer zelf op pakken doe je gordijnen open ga lekker je huisje met mini dingen inrichtingen of richt t opnieuw in als je niet naar buiten wil maar de kleine dingen mattersss heb ik gemerkt en ik slooot me zelf binnen zelfs met kind.. erg he
Tip 26 - Veranderde bewustzijnstoestand
Tip 27 - De vele gezichten van trauma
Tip 28 - Medicijnen zijn nooit de enige behandeling bij PTSS
Bij de aanpak van een posttraumatische stressstoornis staat vaak de behandeling door een psycholoog op de voorgrond.
Antidepressiva kunnen de behandeling met psychotherapie en/of EMDR ondersteunen. Medicijnen zijn nooit de enige behandeling bij PTSS.
Rustgevende middelen (benzodiazepinen, zoals diazepam) zijn minder geschikt bij PTSS. Uit onderzoek blijkt dat deze middelen de klachten bij PTSS kunnen verergeren in plaats van rust geven. Slik deze middelen dus niet zonder overleg met uw arts.
Antidepressiva kunnen bijwerkingen hebben.
Tip 29 - Blijf niet te lang rond lopen met klachten
Blijf niet te lang rond lopen met klachten die veroorzaakt worden door eerdere traumatische ervaringen.
Deze klachten worden meestal niet vanzelf minder in de loop van de tijd en kunnen je leven op allerlei manieren gaan beperken. Er zijn goede behandelmogelijkheden voor PTSS. Bespreek het met je huisarts.
Tip 30 - Zoek een EMDR therapeut
Zoek een EMDR therapeut die een erkende opleiding heeft genoten. Na enkele EMDR sessies kun je je al een stuk beter voelen. De traumatische gebeurtenis herinner je je nog wel maar deze is ontdaan van de emotionele lading.
Tip 31 - EMDR is in veel gevallen effectief bij PTSS
EMDR is inderdaad in veel gevallen een effectieve behandelmethode bij PTSS.
Bij PTSS is het belangrijk EMDR in te zetten als onderdeel van een bredere aanpak/benadering, waarbij meerdere methodieken worden ingezet die elkaar ondersteunen en versterken. Zodat je steeds meer voorbij je angsten komt en je weer sterker in je schoenen komt te staan.
Tip 32 - Naast EMDR ook lichaamsgerichte traumatherapie
PTSS ontstaat na een ingrijpende ervaring waarbij vooral belangrijk is hoe men heeft kunnen handelen in die ervaring. Er wordt vaak gedacht dat zo'n ingrijpende ervaring alleen als herinnering en de daarbij behorende emoties zijn opgeslagen. In werkelijkheid wordt de hele ervaring opgeslagen in het zenuwgestel en daarmee in het gehele lichaam.
Naast EMDR, waarbij de emotie van de herinnering wordt losgekoppeld, is er ook aandacht nodig om de dat deel van de ingrijpende ervaring die opgeslagen is in het zenuwgestel vrij te maken. Je kan hiervoor terecht bij een lichaamsgericht trauma therapeut.
Tip 33 - Veiligheid, vertrouwen en warmte
Stress door een vroegere ervaring die veel invloed in het heden heeft in contact met anderen zoals in je relatie met je partner, je kinderen, je collega’s vrienden en meer.
Dit kan door iets kleins komen wat vaak zijdelings uitvergroot is door bijkomende dingen die van invloed zijn. Bijvoorbeeld, verhuizingen, geweld, slecht functioneren op school, werk, ruzies etc.
Stress door trauma
Het begint klein met o.a. lichamelijke klachten, slecht slapen, angsten, iets weg eten en meer. Dit stapelt zich op en dan wordt het je te veel.
Logisch ook. Deel je ervaringen, gedeelde smart is halve smart. Vraag om hulp, zoek iemand die je erbij kan helpen.
Veiligheid, vertrouwen en warmte is nu het belangrijkste zodat jouw verhaal gehoord kan worden zodat je erkenning krijgt voor datgene wat jou belemmert, wat jij ervaart als een gemis.
Vandaar uit kan een route gevonden worden waarin jij je veerkracht weer gaat voelen en daarin zelfvertrouwen in kan ontwikkelen. Welke route voor jou is, dat is iets om zelf te ervaren en te ontdekken.
Zie het als een avontuur, samen op pad een route bewandelen die het beste bij jou past en die het beste uit jou als mens haalt.
Tip 34 - Neurofeedback is zeer effectief bij PTSS
Tip 35 - EMDR en neurofeedback zijn goede behandelmethoden bij PTSS
Als je na een traumatische gebeurtenissen twee weken later nog steeds PTSS Klachten adviseer ik hulp te zoeken. EMDR en neurofeedback zijn goede behandelmethoden.
Tip 36 - EMDR kan goed helpen bij PTSS
Daarnaast kan er ook sprake zijn van PTSS ontstaan door een meervoudig trauma waarbij zich meerdere nare/traumatische ervaringen hebben plaatsgevonden b.v. pesten, sexueel misbruik maar ook emotionele verwaarlozing of kritische ouders in je kinderjaren.
EMDR kan hierbij goed helpen. Het is een kortdurende effectieve therapie die zorgt dat je de emotionele lading verbonden aan het trauma, weghaalt.
Tip 38 - EMDR als hulpmiddel bij PTSS
PTSS kan door veel verschillende oorzaken ontstaan.
Veteranen die lang onder druk hebben gestaan en vreselijke werkelijkheden hebben meegemaakt hebben vaak last van PTSS.
Maar ook wanneer je slachtoffer bent van langdurige mishandeling en/of jaren gepest op school of op je werk kan je last hebben van PTSS.
EMDR is een stap in de goede richting om gevoelens bij ervaringen in het heden los te koppelen van ervaringen in het verleden.
De emotionele reactie van de ervaring in het verleden wordt losgekoppeld van de herinnering waardoor ervaringen in het heden steeds minder de emoties oproepen die bij de ervaring van het verleden horen.
Dit vraagt tijd. En wellicht is er meer nodig dan EMDR. Maar EMDR helpt je goed op weg naar hoe je je graag weer wilt voelen.
Tip 39 - Zoek een EMDR therapeut met wie je een klik voelt
PTSS is goed te behandelen met EMDR. Wat het belangrijkste is ( bij welke therapievorm dan ook) is dat jij je op je gemak voelt bij de therapeut, dat je een klik voelt.
Pas dan geef je je volledig over en is de kans van slagen vele malen groter.
Tip 40 - Dieptepsychologie om het probleem bij de oorzaak aan te pakken
Wanneer men van het trauma wil loskomen dient men naar de wortel van het probleem te gaan. Dit betekend naar het trauma zelf! Het trauma heeft invloed op ons hele menselijke systeem tot in het immuunsysteem. Dit is te merken aan onder andere de fysieke problemen en de gevoeligheid voor ziekte.
Het is dan ook van belang diep te gaan bij jezelf om aan dit probleem te werken. Tips en trics zoals EMDR kunnen als eerste oplossing de symptomen bestrijden, maar lossen het onderliggende probleem niet op. Het kan zelfs bij verdere hulp zelfs tegenwerken.
Zoek professionele hulp bij een dieptepsycholoog om het probleem bij de oorzaak aan te pakken!
Tip 41 - Een holistische behandeling met emdr
Zo wordt het meer een holistische behandeling die veel betere resultaten geeft.
Sterkte!
Tip 42 - Vergeven, vergeven en vergeven....
Vergeven van de ander, van jezelf, van het leven... kan heel bevrijdend zijn. Niet altijd gemakkelijk en of vanzelfsprekend, maar vaak de stap richting loslaten van wat je niet loslaten kunt.
Tip 43 - Destination coaching, BML en EMDR bij PTSS
Tip 44 - Er is verschil tussen Gediagnosticeerde PTSS en Partiële PTSS
Wat is het verschil?
Gediagnosticeerde PTSS:
De mensen die dit hebben zijn onderzocht door een deskundige die dit label mag geven. Bv. een Psychiater.
Partiële PTSS:
Als men niet voldoet aan de strikte criteria van een PTSS, wil dat nog niet zeggen dat er geen sprake is van psychisch leed. Relatief veel mensen houden aan een ingrijpende ervaring PTSS-achtige klachten over, maar voldoen niet altijd aan de volledig symptomatologisch beeld.
Uit de cijfers van een Amerikaanse studie van Marshal e.a., 2002 bleek dat 28% van de ondervraagde Partiële PTSS heeft en 9% daarvan volledige PTSS-diagnose kan worden vastgesteld.
Nu wil ik NIET iedereen Partiële PTSS aanpraten, maar ook al ben je niet gediagnosticeerd en daardoor geen label. Neem jezelf wel serieus en ga naar een goede EMDR-therapeut om te kijken wat hij/zij voor je kan betekenen.
Wat is PTSS?
https://www.therapiepsycholoog.com/posttraumatische-stressstoornis-ptss
Tip 45 - Veiligheid eerst!
Een veilige thuis is een belangrijke basis! Therapie, zelfhulpboeken kunnen vervolgens helpen bij de verwerking en het weer hervinden van vertrouwen in jouw eigen lijf. En of in het creëren van een veilige thuis. Soms kan hulp helpen de nodige stappen hiervoor te zetten.
Tip 46 - Sensorimotor psychotherapie
De symptomen die vaker voorkomen bij complexe PTSS (welke nog niet is opgenomen in de laatste DSM) zijn depressie, afwezigheid, grote eenzaamheid, sociale isolatie, schaamte, wanhoop en hulpeloosheid. Voor deze laatste vorm is Sensorimotor psychotherapie een passende manier om hieraan te werken. Zie www.sensorimotorpsychotherapy.org
Tip 47 - destination coaching NLP interventie
Tip 48 - Het overkomt je, dus je kunt het aan
Tip 49 - Tijdelijke opname
Heb je intensievere hulp nodig dan een keer per week een gesprek met een therapeut? Denk dan eens aan een klinisch traject, dus tijdelijke opname.
Dit kan ondermeer bij Trauma Centrum Nederland. Een team specialisten ontfermt zich over je en onderwerpen je dagelijks aan een op maat gemaakt programma.
Een versnelde weg naar herstel!
Tip 50 - Nabijheid in de pijn
Weet dat PTSS iets is waar je met goede hulp echt vooruitgang in kan boeken.
Wat nodig is is dat de pijn er mag zijn binnen een veilige context. Het boek 'Traumasporen' van Bessel van de Kolk gaat heel diep in op het fenomeen PTSS, maar kortgezegd is hij er als psychiater na vele jaren praktijkvoering, onderzoek en observatie ook achter gekomen dat veilige nabijheid van een ander temidden van het herbeleven van pijn kan maken dat er rust komt in het gevoelsleven. Als jij last hebt van deze klachten, ga dan voor een therapeut waarbij je je je veilig genoeg voelt om te komen met je diepste pijn en die in staat is deze emoties er te laten zijn.
Tip 51 - Inner Child Therapie
Op een veilige manier werken met het Innerlijk Kind kan je helpen oude wonden te helen. Je mag contact met me opnemen voor een gratis kennismakingsgesprek.
Tip 52 - Stressvermindering bij PTSS
- Veel praten over dat wat bij jou zo voor stress zorgt, ook al is dit zo moeilijk als het maar kan zijn met de mensen die jou dierbaar zijn. Hierdoor kan er begrip ontstaan voor jouw situatie
- Hapthotherapie laat je jouw lichaam weer voelen. Daar waar voelen een overgevoeligheid is geworden en daardoor niet meer weet wat je nu voelt.
- Traumabehandeling door een ervaren therapeut die jou kan begeleiden in het traumatische deel.
Tip 53 - Hoe werkt dat brein van jou?
jouw brein maakt herinneringen ( ook van een traumatische ervaring) in de vorm van plaatjes in je hoofd. Aan die plaatjes hangt het brein de gevoelens, de gedachte / overtuiging, de emotie en het gedrag wat daaruit voortkomt, de strategie. Dat is heel fijn want zo kan je bij je opgeslagen informatie, zo leren we. Normaal gesproken slaat het brein info op in het denkbrein en dan verwerk je de situatie. Op het moment dat je een traumatische ervaring hebt beschermt het brein jou tegen omvallen of een crash in jouw hoofdcomputer. Dan wordt de situatie opgeslagen in het emotionele brein, dat is heel handig want dan val jij niet om, maar ook weer lastig omdat het daarna niet meer bij het denkbrein kan komen en dus ook niet meer verwerkt wordt. In een volgende situatie waarin er een bepaalde link is met het trauma haalt jouw brein de herinnering op en weet dan precies hoe jij je moet voelen, denken, welke emotie erbij hoort en welke overlevingsstrategie, maar ook dat het de nieuwe situatie bij het trauma moet plakken. Ook deze nieuwe ervaring wordt dan niet verwerkt. En zo ontstaat er een netwerk aan gebeurtenissen die min of meer met het trauma te maken hebben en wordt jij steeds vaker overvallen door een gevoel dat bij het trauma hoort, Jouw brein weet nl precies wat het moet doen, het rolt het scenario uit van het eerste plaatje en dus zie je wat je toen zag, of voel je wat je toen voelde en doe je zoals je altijd doet als het nare gevoel je weer eens overvalt. EMDR kan hier een eind aan maken door de verwerking te forceren. Het potje met het opgeslagen trauma wordt als te ware opengemaakt en het denkbrein ( neo cortex) tegelijkertijd geprikkeld waardoor de informatie uit het emotionele brein versneld naar het verwerkingsgebied wordt geloodst. Het plaatje kun je daarna nog steeds ophalen, maar de emoties en het verdere scenario dat aan het plaatje hing is ontkoppeld.
Tip 54 - Hypnotherapie en EFT helpt
Zelf kun je die wond verzorgen door:
Jezelf vooral rust en veel tijd te gunnen, dus geduld en geduld
Zoveel mogelijk je eigen dagritme aan te houden zoals je gewend was
Op te schrijven wat er allemaal gebeurd is, gedachten en gevoelens
Er over te praten
Te wandelen in de natuur
Belangrijk is dat jouw wond geneest tot een mooi geheeld litteken.
Blijft de nare heftige gebeurtenis jou in je leven belemmeren schroom dan niet om hulp te zoeken.
Met Hypnotherapie en EFT, Emotional Freedom Techniques, geven we aandacht aan jouw verhaal zodat stress en emotionele spanningen zullen verminderen. Dit doen we stapsgewijs. We nemen nooit een volgende stap als jij je niet oké voelt. Hierdoor zul je nieuwe gedachten en inzichten ontwikkelen waardoor jouw ‘wond’ geneest.
Heb je nog vragen, neem dan gerust contact op.
Tip 55 - Het begint met voelen in je lijf
Tip 56 - Seksuele problemen en PTSS
Tip 57 - Neurofeedback als behandelmethode bij trauma en PTSS
Een trauma is in eerste instantie een verstoring van het autonome zenuwstelsel. Als je deze verstoring oplost genees je het trauma. Er is inmiddels zoveel meer bekend hierover door onderzoeken in de neurologie, biologie en fysiologie. Echter met deze kennis wordt weinig gedaan in de huidige behandeling van trauma’s en PTSS. De vergoedde therapie bestaat nog steeds uit cognitieve gedragstherapie, groepstherapie en medicatie. Kort gezegd: praten en pillen.
Trauma zit niet alleen tussen de oren maar brengt ook een reeks veranderingen teweeg in het gehele lichaam zoals veranderingen in de hormonen, veranderingen in het zenuwstelsel en in de fysiologie (de fysiologie houdt zich bezig met de werking van de organen).
Wanneer de behandeling van het trauma alleen gericht is op het mentale gedeelte (praten) is het zeer moeilijk om de kern van het probleem op te lossen.
Voordat er een echte oplossing plaats kan vinden moet het lichaam eerst leren dat het gevaar geweken is.
Het vertellen van je traumatische verhaal heeft meestal geen effect op de instinctieve overlevingsreacties van je zenuwstelsel, dat nog reageert alsof ieder moment je laatste moment kan zijn. Het is continu alert en in staat van paraatheid. Ontspanning betekent verslapte alertheid en voelt dus levensgevaarlijk. Met neurofeedback kun je juist op dit vlak zorg voor rust en herstel.
Tip 58 - Lichamelijke klachten bij PTSS
In het kort zorgen ze ervoor dat het lichaam in staat van paraatheid word gezet om vervolgens te kunnen vechten of vluchten. Dat is een mooi systeem als je ook kan vechten of vluchten. Als je ptss hebt dan heeft er zich een situatie voorgedaan waarin je niet kon vechten of vluchten, maar wel doodsangst had en waarschijnlijk in het moment bent bevroren.
Een van de stresshormonen die lichamelijk klachten en ziekten kan veroorzaken is cortisol. Dit hormon is zeer effectief op momenten dat het nodig is om te vechten of vluchten. Maar wanneer dit hormoon te lang en teveel in het lichaam aanwezig is kan het schade aanrichten. Het is dus belangrijk de aanmaak van dit hormoon omlaag te brengen door bijvoorbeeld lichaamsgerichte therapieën te volgen. Het is in ieder geval belangrijk om met je trauma aan de slag te gaan.
Even terug naar het stresshormoon cortisol, want dit is het hormoon die schade kan veroorzaken wanneer het te vaak, teveel en/of te langdurig word aangemaakt in jouw lichaam. Cortisol zorgt o.a. dat afweersysteem flink word verlaagd en remt de aanmaak van serotonine. Bij een verlaagd afweer kun je begrijpen dat je vatbaarder bent voor ontstekingen en ziekten. Serotonine is belangrijk voor je slaapritme en je stemming. Uit onderzoek is gebleken dat mensen met trauma/ ptss een verhoogde kans hebben op o.a. hart- en vaatzieken, diabetes, ontstekingen en infecties, depressies, slaapstoornissen...
Het is mede daarom belangrijk om middels therapie te werken aan je trauma('s) en denk daarbij aan lichaamsgerichte therapieën, vooral als je veel last van (medisch onverklaarbare) lichamelijke klachten hebt.
Tip 59 - Yoga
Tip 60 - Trauma(her)beleving - Voel wat er gebeurd
Dit maakt het juist soms zo verwarrend en kan het pittig maken voor jezelf en anderen. Om dit alleen te verwerken is vaak erg lastig, welke weg bij jou past wordt zeker gevonden!
Tip 62 - Je prettiger in je leven laten functioneren
Duidelijk is dat je hele nare ervaring(en) hebt opgedaan en daar nog steeds last van hebt. Dit kan zich uiten op diverse manieren waardoor je merkt dat je niet meer zo goed functioneert.
EMDR is de meest voor de hand liggende behandeling om aan te gaan. Ik beheers die methode niet, maar kan wel ontdekken of je dit nodig hebt en zo nodig doorverwijzen. Als je die stap naar EMDR te groot vindt, kunnen we vooraf andere dingen pakken. We kunnen de bron achterhalen, de nare beelden en herbelevingen ontdekken. Ook kunnen we kijken of er rouwverwerking dient te worden ingezet. Dat kan ik wel stapsgewijs met je doornemen, alles met als doel je prettiger in je leven te laten functioneren.
Tip 63 - Blijf niet langer doorlopen met nare klachten
Beelden en belevenissen die zich maar blijven herhalen kunnen heel goed behandeld worden. EMDR is een effectieve en snelle methode.
Tip 64 - Dat je vastloopt is niet gek of zwak
Tip 65 - Herken jezelf in dit boek
Tip 66 - Hoe werkt PTSS in de hersenen?
Hierdoor ga je opnieuw in een vechten, bevriezen of vluchten-stand. Daarnaast wordt de linker-frontale kwab aangezet tot het opnieuw maken van beelden, net alsof het weer echt zo wordt beleefd van binnen. Het spraakcentrum is tijdelijk inactief waardoor het lastig is om de ervaring onder woorden te brengen.
Wat helpt is om je lichaam te trainen om te ontspannen bijvoorbeeld door mindfulness, sport en bewegen.
Daarnaast zijn er bewezen effectieve methoden zoals EMDR(-I) en Hypnotherapie die je kunnen helpen er vanaf te komen.
Tip 67 - PTSS / Triggers leren (h)erkennen
In het hier en nu zijn er triggers die gevoelsherinneringen kunnen opwekken.
Het fenomeen van triggers en de relatie met gevoelsherinneringen gaan begrijpen, dit leren zien en leren hoe er mee om te gaan, is een helend proces dat je samen met je therapeut kan doorwerken.
Tip 68 - Beweging bij PTSS yoga
Tip 69 - Besluit om stap voor stap door het leven te gaan
Besluit om stap voor stap door het leven te gaan. Kijk vooral naar wat haalbaar voor je is.
Voor meer informatie neem je contact op met een trauma therapeut bij jou in de buurt.
Tip 70 - Traumasporen
Dit boek helpt als je een begin wilt maken met het begrijpen van trauma vanuit de neurowetenschappen. Het legt uit wat trauma doet met het fysieke en geestelijke systeem. Daarnaast geeft het inzicht in wat er met mensen gebeurt als ze getriggerd worden door hun trauma.
Tip 71 - De stem van je lichaam
En boek dat gaat over de instinctieve wijsheid van ons lichaam, die we kunnen begrijpen en leren inzetten voor de heling van trauma.
Pet gaat hierbij in op de effecten van een trauma op het menselijk lichaam, het brein en de psyche. Hij toont aan dat een trauma geen ziekte of afwijking is, maar een opgelopen verwonding als gevolg van angst, hulpeloosheid en verlies. Als de wond geen aandacht krijgt, kan iemand hier nog jarenlang last van houden. Centraal bij de verwerking van een trauma staat wat Levine noemt, de kracht van compassie. Door te luisteren naar het eigen lichaam stel je dit in staat de geblokkeerde energie los te laten en deze compassie te voelen. Op dat moment kan het genezingsproces beginnen.
Tip 72 - Somatic Experience (SE)
Somatic Experience trauma (SE) is een psychosomatische methode voor het helen van trauma’s. Deze methode richt zich op de effecten van trauma in ons lichaam en de sensaties die dit geeft. Sensaties zijn de taal van ons lichaam en door een directe ervaring met deze sensaties aan te gaan vormt zich de ingang tot het verwerken van trauma. SE werkt daar waar trauma in het zenuwstelsel zit. Het helpt daarmee de veerkracht van het zenuwsysteem te herstellen en je weerbaar te maken tegen de gevolgen van trauma en PTSS.
Tip 73 - Niet alleen EMDR
Enkel een paar sessies met wat oogoefeningen aan EMDR meestal niet voldoende.
Onderzoek heeft aangetoond dat EMDR het beste werk in combinatie met (gespreks)therapie. Tevens werkt EMDR het beste wanneer er gebruik gemaakt wordt van EMDR apparatuur en niet enkel oog (vinger) bewegingen.
Let dus goed op als je een EMDR therapeut zoekt die deze combinatie aan therapie aanbied voor een volledig en goed resultaat.
Tip 74 - EMDR effectief bij PTSS
Tip 75 - Jij bent meer dan het trauma
Tip 76 - Bij blijvende levendige herbelevingen
Blijven de pijnlijke ervaringen je achtervolgen en blijven ze zo vers voelen alsof het vandaag gebeurd is? Dan kan het raadzaam zijn om een therapeut te zoeken. De pijnlijke ervaring(en) hoef je niet met een blijvende zwaarte met je mee te dragen. Wanneer je toekomt aan traumaverwerking, dan zal je nadien ervaren dat het trauma iets is wat in het verleden ligt. Het krijgt daarmee een andere plek, minder aanwezig en niet alle ruimte opeisend. Er komt weer meer ruimte voor nieuwe positieve ervaringen.
Tip 77 - PICS en PICS-F
Herken je deze problematiek? Maak een afspraak met een therapeut op deze site of kijk voor meer informatie hierover op de site van IC connect
Tip 78 - Schuldig?
En had je op dat moment, met die wijsheid dingen anders kunnen doen?
Veel succes.
Mocht je verdere hulp nodig hebben, je kunt mij altijd contacteren.
Tip 79 - Verbind je niet met een slachtofferrol, maar met je 'ware zelf'.
Succes en mocht er verder hulp nodig zijn, je bent van harte welkom.
Tip 80 - De ophaalbrug staat open
5 tips om trauma te verkennen en aan te pakken
1. Ga op een rustig moment eens na wat je in je lichaam hebt gevoeld, wat je emotioneel voelt en welk gedrag je uit?
2. Mindfulness, sport- en bewegen helt enorm bij het verwerken van traumatische gebeurtenissen blijkt uit onderzoek. Ga beweging zoeken die bij jou past en leer in je dagelijks leven contact te maken met je lichaam.
3. Besef dat jij niet meer de persoonbent van toen, de gebeurtenis is slechts een herinnering en de gevoelsherinnering blijft opspelen. Ga eens na wat jij als volwassen persoon van nu die persoon uit het verleden gunt?
4. Besef dat iets wat je ineens overkomen is ook ineens kan verdwijnen: je kunthier vanaf komen met hulp of zonder hulp.
5. Lees het boek traumasporen of kijk filmpjes van Bessel van der Kolk op YouTube. Hij legt heel eenvoudig uit wat trauma is en waarom je er vanaf kunt komen.
Tip 81 - Oud zeer
Tip 82 - Accepteer de nare gevoelens van PTSS
Maar aan de gedachten eromheen kun je wel veel veranderen, want die kun je zelf kiezen. Het is logisch dat nare gevoelens gemakkelijk ook negatieve gedachten voortbrengen waardoor je je nog ellendiger gaat voelen.
Probeer je gedachten om te zetten naar iets positiefs en constructiefs, hoe moeilijk ook. “Denk positief” klinkt rationeel, maar is even (on)realistisch als het omgekeerde en maakt je wel gelukkiger onder dezelfde omstandigheden.
Als je googelt op:
positive affirmations at ptsd
krijg je een hele rij positieve bevestigingen, je kunt zelf kiezen welke je het meest aanspreken. Herhaal bijvoorbeeld dagelijks in je hoofd een zinnetje als “Het komt allemaal goed” . Je hoeft het (nog) niet te geloven, dat komt op den duur vanzelf wel. Iets positief visualiseren is voor je hersens bijna dezelfde als het echt meemaken.
Tip 83 - BrainSpotting
Een traumatische of heftige ervaring, waarin we ons overweldigd of machteloos voelen, kan opgeslagen worden in dát deel van ons brein en lichaam, dat er voor zorgt dat we klachten en blokkades kunnen ontwikkelen.
Praattherapie werkt vaak minder goed bij het behandelen van trauma’s omdat bepaalde gebieden in de hersenen, die zich aan ons cognitieve en verbale bewustzijn onttrekken niet worden bereikt.
Tip 84 - Van je af schrijven, erover praten en zo nodig therapie
Wanneer er in het hier en nu iets gebeurt wat je aan het trauma doet denken, kan dit weer hevig bovenkomen.
Het kan helpen om je gevoelens die je had tijdens en na het trauma van je af te schrijven. Schrijven geeft lucht en creëert afstand.
Praat er ook over met een vriend, vriendin of familielid.
Mocht je er niet uitkomen, zoek hulp bij een goede EMDR-therapeut of therapeut die andere traumabehandelingen doet, zoals lichaamsgerichte therapie.
Tip 86 - Trauma vraagt om verbinding met jezelf
Tip 87 - Kijk eens op de site van psytrec.nl
Ik heb zelf bij een client kunnen ervaren wat het verschil was, voor en na de behandeling, en ik was erg onder de indruk.
Tip 88 - Stress - waar verlang je naar?
Hoe langer je hier mee blijft rondlopen kunnen deze lichte kwalen zwaarder worden of zelfs je leven het je behoorlijk lastig maken.
Als dit zo is, wat zou je wensen, verlang je naar.
Tip 89 - Stress - What's happening!
Merk je dat je draaglast zwaarder wordt dan de draaglast dan wordt het tijd om dit echt serieus te nemen en er iets mee te doen.
Nieuwsgierigheid en aandachtig aanwezigheid is een eerste vereiste.
Tip 90 - na een EMDR-sessie
Tip 91 - EMDR is soms niet genoeg
Tip 92 - PTSS behandelen met droomwerk (lucid dreaming)
Tip 93 - EMDR
Tip 94 - Trauma (her)beleving - Voel bij jezelf wat er gebeurt.
Voel bij jezelf wat er gebeurt.
Tip 95 - Regressie therapie en PTSS
Tip 96 - Psychisch verwond zijn
Een belangrijk kenmerk van PTSS is herbeleving van beelden, gevoelens en gedachten die bij de traumatische situatie horen die je recent of langer geleden meemaakte. Zij komen spontaan in je binnenwereld tot leven, wanneer je getriggerd wordt of juist als je wilt gaan slapen en/of ontspannen. Je raakt daardoor gestrest, slaapt slecht, hetgeen je nog minder weerbaar maakt. Je gaat daardoor precies die situaties en zaken mijden die een trigger zijn voor je nare gevoelens en herinneringen. Hierdoor kan je bewegingsvrijheid en je persoonlijk welzijn enorm in het gedrang komen.
Als je dit herkent is het belangrijk dat je een vorm van hulp zoekt en/of dat je met anderen die je vertrouwt over je ervaringen praat. Een therapievorm die goed werkt bij PTSS is EMDR. Je kunt hierover op mijn site en op internet veel informatie vinden.
Tip 97 - Complexe PTSS
De klachten van Complexe PTSS vinden hun oorsprong in een vroege kindertijd met factoren als verwaarlozing, onveiligheid, (dreiging van) geweld en/of misbruik. Het gaat vaak om de jaren voor je 3e levensjaar waarin je als kind wel ervaart, maar nog geen herinneringen opbouwt of de jaren die daarna voor het jonge kind nog volgen. Ervaringen blijven je dan wel bij, maar zijn té pijnlijk en té angstig zijn om je ze te herinneren. Je verdringt ze dan en dit kan jaren duren.
Complexe PTSS ontstaat meestal niet door een enkel jou beschadigend incident. Het gaat om een chronische situatie, die (soms) jaren heeft geduurd.
Omdat je als kind tóch verder moet, past je hele psychische systeem zich bij de dreiging en misstanden aan.
Zo ontwikkel je een overlevingsmechanisme dat blijft werken, ook lang nadat de dreiging voorbij is. Je bekijkt dan alles en iedereen in je leven door deze ‘bril’. Je bent eigenlijk steeds hyperalert en gestrest, je kunt je niet echt verbinden en ervaart altijd een (verborgen) mate van wantrouwen naar anderen en het leven.
Het kan zijn dat je heftige emoties beleeft bij kleine aanleidingen, zonder dat jij of anderen begrijpen hoe dit kan. Dit maakt het moeilijk of haast onmogelijk om continuïteit en regelmaat in je leven te ervaren.
Mocht je je herkennen in deze beschrijving en je hebt nog geen hulp, dan is het zeker nodig om professionele hulp te zoeken.
Tip 98 - zenuwstelsel tot ontspanning brengen
Tip 99 - mooie documentaire: Jason
Tip 100 - Herken de signalen
Het kan dan heel goed zijn dat jij last hebt van een posttraumatische stress stoornis.. Je hebt nare ervaringen meegemaakt in je kinderjaren, of hebt op latere leeftijd een aantal traumatische gebeurtenissen meegemaakt. De stress die je toen hebt opgedaan is nooit tot rust gekomen in jouw lichaam.
Zoek in dat geval hulp bij een therapeut die jou helpt jouw herinneringen en met name jouw gevoelens te doorvoelen en tot rust te brengen! Verschillende therapievormen voor trauma kunnen daarbij helpen. Heel veel succes daarmee!
Tip 101 - Effectieve therapie voor PTSS
Tip 102 - Parallel traject EMDR en lichaamsgerichte therapie
EMDR helpt op cognitief niveau, soms is het dan even moeilijk om bij je lichaam te blijven en in het Hier en NU. Daar ondersteund precies de lichaamsgerichte therapie. Het ondersteund en versterkt elkaar. Daarnaast zit het trauma ook opgeslagen in het lichaam en niet alleen in het hoofd.
Wel handig als de 2 therapeuten samenwerken met elkaar.
Tip 103 - Book for trauma
Tip 104 - PTSS
Tip 105 - psycho educatie
Tip 106 - Praten over jouw trauma(s)?
Enkel alleen praten over wat je overkomen is, kan juist voor je innerlijk weer opnieuw teveel zijn. Hertraumatisatie ligt op de loer.
Beetje bij beetje vertellen, met regelmatig een pauze, waardoor wat intern beleefd wordt, verwerkt kan worden, kan veel meer je helpen de traumatische spanning en stress los te laten. In die pauze heb je bewust voeling met je lijf. Als je merkt het gaat teveel zijn, dan is het goed een deel van je aandacht te verleggen naar een minder spannende plek in je, of anders in je omgeving. Als tegenwicht. Daarbij wordt het mogelijk om fysiek te gaan ontladen.
Ontladen doet ons lichaam in de vorm van diepere in- en (vooral) uitademingen, warmte- of koudegolven, trillen, schokjes. Ook kunnen er golven van emoties voorbij komen, en kan merkbaar zijn dat je lichaam een beweging wil (af)maken.
Zo wordt ons traumatisch ervaren beetje bij beetje losgelaten en minder. We gaan daarmee steeds meer naar levendigheid in plaats van in overleven moeten blijven hangen.
Tip 107 - Traumadelen & traumatriggers
Wat helpt, is leren om de traumadelen in jezelf en de triggers die deze kunnen activeren te onderzoeken. Door deze delen en de triggers te herkennen kan je leren je brein te kalmeren en nieuw, ander gedrag ontwikkelen dat helpt om uit de overlevingsstand te geraken en werkelijk te vertrouwen op een veilig en stabiel leven. Je ontdekt dan beter dat niet een gebeurtenis maar de delen die gekoppeld zijn aan overleving onrust en paniek veroorzaken. Traumatherapie is hiervoor aangewezen.
Tip 108 - Ander advies van Bessel van der Kolk
Naast EMDR heeft hij nog aan een aantal bezigheden een hoofdstuk gewijd: o.a. mindfulness, yoga en toneelspelen. Voor de gehele uitleg raad ik aan om het boek te lezen of één van zijn youtube interviews te bekijken.
Healing Trauma & How the Body Keeps the Score | Dr Bessel van der Kolk
Tip 109 - we hebben allemaal 'wonden'
Ik ben van mening dat het gros van de psychische problemen voortkomen uit onverwerkte zaken uit het verleden. Oftewel, wonden of trauma's. Dat is dus niet alleen voorbehouden en overvallen, seksueel misbruik, oorlogservaringen, et cetera. We hebben allemaal wonden.
Het is mijn overtuiging dat 'het leven streeft naar heelheid'. Oftewel, alles wat niet heel is moet aan het licht gebracht worden om geheeld te kunnen worden. Dat aan het licht brengen doet het leven vaak d.m.v. een crisis.
Als je dus in een crisis belandt, dan ben je er klaar voor om de wond te helen; zo zie ik dat. Zonder de crisis zou je de oude wond laten zitten waar hij zit.
We hebben een heel krachtig zelfhelend vermogen, waarmee we veel van wat we meegemaakt hebben kunnen verwerken. Ook veel van de heftige zaken. Het vraagt alleen wel van je om het aan te durven gaan en daar is moed voor nodig. Ook die moed hebben we in ons zitten.
Tip 110 - aanvullende zorg voor seksueel trauma
etst.nl
Tip 111 - Brainspotting bij PTSS
Tip 112 - Als je niet van lezen houdt
Lees daarom "Trauma is iets wonderlijks" van Steve Haines
Tip 113 - De herbeleving is het ergst
Tip 114 - Stress en Spanning
Het is niet de bedoeling alle dingen die niet oké waren, die veel impact op je hebben gehad, te herbeleven.
Wat is dan wel de bedoeling... volgens jou...
Tip 115 - Stress en Spanning
Het gaat erom dat je je lichamelijke en geestelijke reactie op een gebeurtenis die traumatisch was, op een gezonde en helpende manier kan bijstellen.
Peter Livine heeft ontdekt dat heronderhandelen de uitkomst is. Oftewel de lichamelijke reactie die ten tijde van de traumatische gebeurtenis is geblokkeerd of geremd, alsnog af te maken. Waarbij een veilige omgeving een vereiste is met een therapeut die weet om te gaan met trauma's.
Tip 116 - Oefening voor ontspanning (nervus vagus)
Zo doe je de oefening:
Ga rechtop zitten of staan, zet eventueel je bril af.
Kijk recht voor je uit.
Strengel je vingers in elkaar achter je hoofd.
Houd je hoofd recht maar draai je oogbollen, dus alleen je ogen, helemaal naar rechts.
Houd ze daar even, fixeer je blik op iets, je elleboog bijvoorbeeld, totdat je een lichamelijke respons voelt zoals een zucht, een hoestje, een geeuw, een diepe ademhaling, een rillinkje of een schokje. Draai dan je oogbollen helemaal naar links, nog steeds met je neus recht naar voren en wacht weer op een subtiele maar duidelijke fysieke reactie.
Dat is het. Je kunt het even checken: is mijn nek nu wat losser?
Dit ‘reset’ je nervus vagus en maakt je rustiger en soepeler.
Tip 117 - Flashback
Tip 118 - Psychosomatische klachten bij PTSS met EMDR aanpakken
Tip 119 - Wacht niet te lang met hulp zoeken
En ja, EMDR helpt heel goed. Geeft snelle en blijvende resultaten.
Ik ben niet alleen een EMDR therapeut maar ik heb zelf ook ervaren hoe goed het werkt!
Tip 120 - positieve kanten in je relatie bespreken
Tip 121 - Visualisatie-oefening uit de PDT: Vóór het trauma
1. Zoek een plek op waar je je veilig voelt en ga zitten op een stoel;
2. Doe je ogen dicht en ga naar het punt vlak vóór het trauma;
3. Hoe voelde je je daar?
4. Geef deze gevoelens een beeld, een kleur en neem ze goed in je op;
5. Neem dit beeld mee naar het hier en nu en open je ogen.
Nieuwsgierig geworden naar de uitgebreide oefening?
Tip 122 - Complexe PTSS (CPTSS)
Voor iedereen die worstelt met jeugdtrauma: het standaardwerk over complexe PTSS van Pete Walker.
Als je je langdurig niet geliefd, afgewezen, ongewenst en misschien wel gehaat en/of veracht voelde tijdens een groot deel van je kindertijd, kan trauma diep geworteld zijn in je geest, ziel en lichaam. Pete Walker laat in dit boek zien hoe CPTSS (Complexe Posttraumatische Stressstoornis) van invloed is op je volwassen leven. Maar nog veel belangrijker: hij geeft een uitweg!
Tip 123 - Zoek een lichaamsgericht therapeut
Tip 124 - Psycho educatie
Begrijpen waardoor dat komt, is een eerste stap naar herstel. Daarmee is het nog niet opgelost, maar het is wel een belangrijke eerste stap om begrip te creeeren voor jezelf en je reactie. Dan kun je het al van een ander perspectief gaan bekijken. Vraag je therapeut dus om uitleg over trauma/ptss. Je kunt er ook boeken over lezen of filmpjes op Youtube over opzoeken. Zoek bijvoorbeeld op 'trauma en het zenuwstelstel' of 'polyvagaaltheorie'.
Tip 125 - traumatherapie: CMFT
CMFT is een zeer goede behandeltherapie om jouw autonome zenuwstelsel weer volledig in rust te brengen. Voor meer info check cmft.nl
Tip 126 - Over EMDRtherapie
Het doel heiligt de middelen…niet andersom.
Doel van therapie is dat je je (weer) oké gaat voelen; beter in je vel komt te zitten; overzicht krijgt…toch?
Net als bij andere therapieën vraagt EMDR om zorgvuldigheid in het aanbieden.
Ik werk met en vertrouw op traumabehandeling die stabiliserend werkt.
In een combi van zorgen dat je je meer veilig in (ons) contact voelt, met psycho-educatie in post trauma stressklachten en interventies ter regulering van je zenuwstelsel kunnen post traumaklachten geheeld worden.
Als het brein blijft steken in oude herinneringen, dan is een EMDR-interventie een welkome optie. EMDR is op zichzelf geen quick fix methode …hoe wenselijk dat ook mag zijn.
Tip 127 - Cognitieve Gedragstherapie
Hoe werkt het?
Je gedrag en gedachten houden de traumatische klachten in stand. Ook vermijding houdt de angst in stand. Tijdens de therapie ga je actief werken aan het veranderen daarvan. In deze therapie leer je dingen te ervaren. Dat alles gebeurt stap voor stap. De therapeut is de trauma-expert. De cliënt is de expert over zichzelf. CGT is een actieve samenwerking tussen beiden.
Samen met de therapeut werk je aan het verwerken van de herinneringen. Dit kan op verschillende manieren, samen kijken jullie wat er bij jou past:
• Herinneringen opzoeken, bijvoorbeeld de plek waar het gebeurde.
Daarbij leer je om beter om te gaan met situaties die doen denken aan
de schokkende gebeurtenis.
• Met de therapeut kijken naar jouw gedachten. Je leert anders over
dingen na te denken. Bijvoorbeeld dat het niet jouw schuld was, en dat
niet overal gevaar dreigt. Daardoor doorbreek je de negatieve cirkel
van gedachten, gevoelens en gedrag.
• Het schrijven van verhalen of een brief. Wat je je herinnert, wat je
hoorde, wat je voelde, wat je dacht.
• Tekeningen maken over de gebeurtenis.
Je levensloop beschrijven in meerdere hoofdstukken.
Daar een levenslijn van maken met mooie en nare gebeurtenissen.
Tip 128 - Boekentip: Wat is je overkomen?
Tip 129 - EMDR
EMDR is een wetenschappelijk aangetoonde effectieve behandelmethode die ingezet kan worden bij enkelvoudige- en meervoudige problematiek.
EMDR zorgt ervoor dat de emotionele lading van de herinnering aan een ingrijpende gebeurtenis wordt verwerkt. Hierdoor kan je er rustiger op terugkijken, zonder steeds de “oude” emotie te ervaren. Het kan zelfs dat je door EMDR nieuwe inzichten krijgt waardoor je op een andere manier naar de ingrijpende gebeurtenis kunt kijken.
Tip 130 - ontspannen
Tip 131 - innerlijk kind
Erkenning en validatie: Begin met het erkennen van de emoties en ervaringen van je innerlijk kind. Dit betekent dat je je bewust wordt van de pijnlijke momenten uit je jeugd en deze erkent als geldige en belangrijke onderdelen van jezelf. Dit kan betekenen dat je oude foto's bekijkt, dagboeken leest of gewoon stilstaat bij herinneringen uit je jeugd. Door deze emoties te erkennen en te valideren, geef je je innerlijk kind de ruimte om gezien en gehoord te worden.
Troost en geruststelling: Geef je innerlijk kind de troost en geruststelling die het nodig heeft. Dit kan betekenen dat je jezelf liefdevol toespreekt en zegt dat je er altijd voor jezelf zult zijn, ongeacht wat er gebeurt. Je kunt ook visualisaties gebruiken waarbij je jezelf als volwassene voorstelt die je innerlijk kind vasthoudt en troost. Door dit soort zelfzorgpraktijken toe te passen, geef je je innerlijk kind de liefde en steun die het in het verleden mogelijk heeft gemist.
Creatieve expressie en spel: Laat je innerlijk kind vrij door middel van creatieve expressie en spel. Dit kan betekenen dat je gaat tekenen, schilderen, schrijven, dansen of iets anders doet wat je vreugde en plezier geeft. Probeer jezelf niet te beoordelen tijdens dit proces; laat gewoon je innerlijk kind de leiding nemen en plezier hebben. Door op deze manier met je innerlijk kind te spelen, kun je verbinding maken met je spontaniteit, verbeeldingskracht en speelsheid.
Het werken met je innerlijk kind kan een continu proces zijn dat tijd, geduld en compassie vereist. Wees vriendelijk voor jezelf terwijl je deze reis maakt en weet dat je innerlijk kind altijd bij je is, klaar om gekoesterd en verzorgd te worden.
Tip 132 - polyvagaal theorie 3 tips
1.
Zelfbewustzijn ontwikkelen: Neem de tijd om je bewust te worden van je eigen lichamelijke sensaties en reacties, vooral in stressvolle of sociale situaties. Let op veranderingen in je hartslag, ademhaling en spierspanning. Dit helpt je om te herkennen welke toestand van het zenuwstelsel je op dat moment ervaart volgens de polyvagaaltheorie.
2.
Reguleren van je zenuwstelsel: Leer technieken om je zenuwstelsel te reguleren en te kalmeren. Dit kan ademhalingsoefeningen, meditatie, yoga of ontspanningstechnieken omvatten. Door regelmatig deze praktijken toe te passen, kun je jezelf helpen om uit de vecht-of-vlucht-reactie te komen en naar een staat van veiligheid en ontspanning te gaan.
3.
Verbinding en sociale ondersteuning: Begrijp hoe sociale interacties van invloed zijn op je zenuwstelsel en zoek gezonde verbindingen en ondersteunende relaties. Het hebben van empathische en ondersteunende mensen om je heen kan helpen om je zenuwstelsel te kalmeren en je veilig te laten voelen. Actief werken aan het opbouwen van sterke sociale banden kan dus een krachtige manier zijn om de principes van de polyvagaaltheorie toe te passen in je dagelijks leven.
Tip 133 - tot rust brengen
Weet dat deze reacties veel sneller plaatsvinden dan dat jij dat in de hand kan hebben. Je autonome zenuwstelsel gaat in een split second in een vecht-, vlucht- of bevriesreactie. Dat komt door het traumatische wat je hebt meegemaakt.
Ik werk met CMFT. Dit is een therapievorm die het autonome zenuwstelsel weer tot rust kan brengen. Voor meer info check cmft.nl
Tip 134 - Ademhaling
Er zijn verschillende technieken en het kan zijn dat je soms even moet wennen. Geef niet te snel op. Zorg dat je regelmatig, ook als je al rustig bent, de ademhaling doet zodat het gewoon gaat worden.
Een ademhalingstechniek die kalmeert: Leg je handen op je buik en stel je voor dat je buik een ballon is. Adem door je neus in voor 4 tellen en stel je voor dat je de ballon opblaast, adem met getuite mond uit voor 6 tellen en stel je voor dat je de ballon weer rustig leeg laat lopen.
Tip 135 - Zorg voor jezelf
Zorg voor jezelf is belangrijk, dat doe je d.m.v. ontspanning, rust, geen te hoge verwachtingen. Dus bepaal hoe jouw zelfzorg eruit kan zien, wat heb jij nodig?
Ernaast kan professionele hulp nodig zijn, bijv. EMDR.
Zorg goed voor jezelf, je bent het waard.
Tip 136 - Activeren van het parasympathische systeem
Tip 137 - EMDR
Het is niet de heilige graal en het werkt ook niet voor iedereen.
Echter, het is op het moment wel de beste behandelmethode voor trauma's, PTSS, fobieën, angsten. Het levert binnen korte tijd het beste resultaat, heeft geen terugval maar zelfs betere resultaten na 3 tot 6 maanden.
Als het goed uitgevoerd wordt. Want ik hoor regelmatig dat men er maar wat aan prutst. Coaches, poh's en zelfs psychologen soms.
Dus informeer vooraf, niet hoe lang ze coach of psycholoog zijn, maar hoe vaak ze EMDR toegepast hebben!
Succes met alles
Tip 138 - Hoe Therapiehonden Helpen bij PTSS: Je Harige Helden
Tip 139 - Sociale Ondersteuning
Ondersteuningsgroep: Overweeg om deel te nemen aan een steungroep voor mensen met PTSS.
Tip 140 - Creatieve Uitlaatkleppen
Dagboek: Schrijf je gevoelens en gedachten op om ze beter te begrijpen en te verwerken.
Tip 141 - PTSS, stapeling van overlevingsreacties
Bij PTSS is het fijn dat je een combinatie van therapie volgt. Jouw zenuwstelsel kalmeren, je veilig voelen in je lijf. Maar ook snappen wat er gebeurt, wanneer en waardoor je getriggerd wordt en dit herkennen. En ook verwerking en heling van traumatische gebeurtenissen.
Het fijne van psychodynamische therapie is dat al deze verschillende facetten combineert. En precies afstemt op wat jij op dat moment nodig hebt.
Tip 142 - Lichaamsgericht werken
Tip 143 - Ademhaling voor verwerking
Door verbonden ademhaling kun je dit los gaan laten.
Zoek een therapeut die hierin gespecialiseerd is.
Voeg zelf een tip toe
Zoek een therapeut
Druk op de plaatsnaam om te kijken welke therapeuten in de buurt zitten:
- Aarschot
- Achterhoek
- Alkmaar
- Almelo
- Almere
- Amersfoort
- Amstelveen
- Amsterdam
- Amsterdam-Centrum
- Amsterdam-IJburg
- Amsterdam-Noord
- Amsterdam-Oost
- Amsterdam-West
- Amsterdam-Zuid
- Apeldoorn
- Arnhem
- Assen
- Assendelft
- Asten
- Baarn
- Barendrecht
- Barneveld
- Bergen op Zoom
- Berkel en Rodenrijs
- Best
- Bilthoven
- Bollenstreek
- Breda
- Brummen
- Brunssum
- Bussum
- Capelle aan den IJssel
- De Bilt
- Delft
- Den Bosch
- Den Haag
- Deurne
- Deventer
- Didam
- Dongen
- Dordrecht
- Dronten
- Driebergen
- Ede
- Eemnes
- Eersel
- Eindhoven
- Elst
- Emmen
- Enschede
- Ermelo
- Etten-Leur
- Geldermalsen
- Geleen
- Gennep
- Goirle
- Gooi
- Gorinchem
- Gouda
- Groningen
- Haaksbergen
- Haarlem
- Haarlemmermeer
- Hardenberg
- Harderwijk
- Heemskerk
- Heemstede
- Heerhugowaard
- Heerlen
- Heiloo
- Helmond
- Hengelo
- Hillegom
- Hilversum
- Hoeksche Waard
- Hoofddorp
- Hoogeveen
- Hoorn
- Houten
- Huizen
- IJsselstein
- Landgraaf
- Leeuwarden
- Lelystad
- Leiden
- Leusden
- Lisse
- Maarssen
- Maastricht
- Malden
- Meppel
- Middelburg
- Nieuwegein
- Nieuw-Vennep
- Nijmegen
- Nijverdal
- Noordwijk
- Noordwijkerhout
- Nootdorp
- Nunspeet
- Oegstgeest
- Oldenzaal
- Oosterhout
- Oss
- Oud-Beijerland
- Pelt
- Purmerend
- Putten
- Raalte
- Rheden
- Roermond
- Roosendaal
- Rosmalen
- Rotterdam
- Schagen
- Schiedam
- Schijndel
- Sint-Michielsgestel
- Sittard
- Someren
- Tiel
- Tilburg
- Twente
- Uden
- Uithoorn
- Utrecht
- Valkenswaard
- Veenendaal
- Veghel
- Veldhoven
- Venlo
- Venray
- Vianen
- Voorburg
- Voorschoten
- Waddinxveen
- Wageningen
- Westland
- Wijchen
- Wijk bij Duurstede
- Waalwijk
- Zaandam
- Zaanstad
- Zeewolde
- Zeist
- Zevenaar
- Zoetermeer
- Zutphen
- Zwolle
Staat jouw plaats er niet bij? Zoek dan vrij op plaatsnaam >>
- ✓ 350+ therapeuten
- ✓ Snel een afspraak
- ✓ Ook online therapie